بررسی تاثیرات هوش مصنوعی بر اجرای سیاست های ضدتروریستی

نویسنده: شقایق متقی، کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل از دانشگاه تهران

دیپلماسی ایرانی: در قرن بیست و یکم با پیشرفت های شگرفی که در حوزه فناور های نوین و تکنولوژی ایجاد شده، تغییرات عمیقی در شیوه ی برخورد با تهدیدات تروریستی و امنیتی را باعث شده است. در عصر حاضر، ابزارهای نوینی از جمله هوش مصنوعی، شبکه های اجتماعی و داده های کلان به مثابه جز اصلی سیستم های ضدتروریستی نوین به کار برده است. فناوری های مذکور باعث تغییراتی مهمی از جمله افزایش سرعت و دقت در حوزه شناسایی تهدیدات تروریستی شده است. علاوه بر این، دارای توانایی پیش بینی الگوهای رفتاری و بررسی روندهای پیچیده در سطح بین-الملل را نیز فراهم ساخته است.  

یکی از مهم ترین فناوری های نوین که در زمینه امنیتی مورد توجه قرار گرفته، هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم های پیشرفته یادگیری ماشین و یادگیری عمیق، این ظرفیت را دارد که حجم زیادی از داده های متفاوت را در مدت زمان کوتاهی پردازش کند.

فناوری هوش مصنوعی با تحلیل داده های تاریخی، الگوهای رفتاری مشکوک را شناسایی می کند و نقش مهمی در پیش بینی وقوع رویدادهای تروریستی کمک می کند. به عنوان نمونه، الگوریتم های تشخیص الگو می توانند از بین میلیون ها اطلاعات مربوط با فعالیت های شبکه های اجتماعی، نشانه های ابتدایی فعالیت های افراطی و خشونت آمیز را استخراج کنند. این امر سبب می شود تا نهادهای امنیتی بتوانند در مراحل ابتدایی تهدید را شناسایی کنند و از طریق اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، از وقوع هرگونه حملات تروریستی جلوگیری کنند.

علاوه بر نقش مهم هوش مصنوعی، فناوری داده های کلان هم نقش قابل توجهی در تدوین و طراحی سیاست های ضدتروریستی دارد. داده های کلان شامل اطلاعاتی می باشد که از منابع متعددی از جمله شبکه های اجتماعی، دوربین-های مداربسته، حسگرهای اینترنت اشیا و سایر سیستم های نظارتی هستند. تحلی و بررسی حجم بسیاری از داده ها با استفاده از ابزارهای داده کاوی، امکان شناسایی ناهنجاری ها و روندهای مشکوک را امکان‌پذیر می سازد. به عنوان مثال، تجزیه و تحلیل پیام های منتشریافته در فضای مجازی این ظرفیت را دارد که الگوهایی از فعالیت های تروریستی را نشان دهد. اطلاعات به دست آمده از طریق تحلیل داده های کلان به مسئولان امنیتی این امکان را می دهد تا سیاست های پیشگیرانه ای را طراحی و از طریق هماهنگی بین دستگاه های مختلف، پاسخ سریع تری به تهدیدات ارائه دهد.

شبکه های اجتماعی هم به عنوان یکی از پلتفرم های اصلی انتقال اطلاعات در دنیای امروزی، نقش دوگانه ای ایفا می-کند. از یک طرف، شبکه ها بستری برای تبادل آزادانه اطلاعات و اخبار محسوب می شوند، اما از طرف دیگر این ظرفیت را دارند که به عنوان ابزارهایی برای انتشار افکار افراطی، نفرت پراکنی و جلب حمایت و هوادارن تروریستی مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل داده های موجود در این شبکه ها، امکان تشخیص سریع محتواهای مشکوک و رفتارهای ناشی از فعالیت های تروریستی را فراهم کند. الگوریتم های تحلیل محتوا و تشخیص تصویر، این توانایی را دارند که با سرعت پست هایی که حاوی پیام های افراطی یا تصاویر تحریک آمیز هستند را شناسایی کنند و از انتشار گسترده آن ها جلوگیری کنند. علاوه بر این، بررسی روندهای فعالیت های کاربران و تشخیص گروه های مرتبط با فعالیت های تروریستی به نهادهای نظارتی کمک می کنند تا بتوانند از طریق استفاده از استراتژی های هدفمند، فضای مجازی را به بستر امن تری برای کاربران تبدیل کند. 

با وجود مزایای بسیار فناوری های نوین در زمینه مقابله با تهدیدات تروریستی، چالش ها و ملاحظات اخلاقی و حقوقی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود. استفاده گسترده از هوش مصنوعی و داده های کلان ممکن است به مسائل مربوط به حریم خصوصی شهروندان منجر شود. به عنوان نمونه گردآوری و تحلیل داده های شخصی بدون رضایت کاربران می تواند نقش حقوق بشر محسوب شود. در نتیجه، طراحی و تدوین سیاست های قانونی و چارچوب های اخلاقی برای استفاده از این فناوری ها اهمیت به‌سزایی دارد. مسئولین باید ضمانت دهند که استفاده از فناوری های نوین در حوزه های مثل ضدتروریسم، ضمن تامین امنیت ملی، به حقوق و آزادی های فردی آسیب نمی رساند. این امر نیاز دارد که قوانین شفاف و مقررات بین المللی که بتواند تعادل میان امنیت و حریم شخصی را حفظ کند، تدوین شود.

یکی دیگر از جنبه های مهم استفاده از فناوری های نوین در سیاستگذاری ضدتروریستی، همکاری های بین المللی است. تهدیدات تروریستی محدود به مرزها نیستند و به راحتی از کشوری به کشور دیگر می توانند منتقل شوند. در نتیجه، همکاری و تبادل اطلاعات میان کشورها در حوزه های فناوری، اطلاعاتی و امنیتی اصلی ضروری می باشد. ایجاد سیستم های مشترک تحلیل داده های کلان و بهره‌گیری از الگوریتم های هوش مصنوعی در سطح بین المللی می تواند موجب هماهنگی بیشتر و واکنش سریع تر در زمینه رخدادهی بحرانی شود. در این زمینه، سازمان های بین المللی مثل سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و ناتو می توانند به عنوان بستری برای تبادل دانش و فناوری های نوین، نقش اصلی در شکل گیری یک سامانه هماهنگ ایفا کند.

با بررسی تجربه های نوفق کشورهای پیشرفته در زمینه استفاده از فناوری های نوین در سیاست های ضدتروریستی می تواند به کاهش ریسک های امنیتی و بهبود واکنش های اضطراری کمک قابل توجهی کند. بعضی کشورها از طریق به کارگیری مراکز کنترل هوشمند که مجهز به فناوری های نظاری هستند مانند تشخیص چهره و الگوریتم های پیش بینی استفاده می کنند، که توانسته اند تهدیدات احتمالی را در مراحل اولیه شناسایی و از وقوع آن ها جلوگیری کند. 

شایان ذکر است که استفاده از فناوری های تحلیل داده های کلان در شبکه های اجتماعی، برای این کشورها این فرصت طلایی را فراهم کرده است تا از طریق نظارت مستمر بر فضای مجازی، انتشار اخبار و پیام های تحریک آمیز را کنترل و از گسترش افکار افراطی جلوگیری کنند. 

نکته قابل توجه این است که استفاده از فناوری های نوین در زمینه سیاستگذاری ضدتروریستی کافی نیست و این امر به سرمایه گذاری در زیرساخت های فناوری و آموزش متخصصان در حوزه های مرتبط نیازمند است. در حوزه توسعه و بهبود الگوریتم ها و ابزارهای تحلیل دانشگاه ها و مراکز پژوهشی نقش مهمی ایفا می کنند. آموزش نسل جدیدی از متخصصان فناوری اطلاعات و امنیت سایبری، می تواند به عنوان تضمینی برای بهره برداری درست از فناوری های نوین در حوزه ضدتروریسم باشد. بنابراین، همکاری بین دولت ها، بخش خصوصی و مراکز آموزشی و پژوهشی در حوزه فناوری های نوین، از شروط اصلی در زمینه مقابله با تهدیدات تروریستی محسوب می شود.

یکی از چالش های مهم در این حوزه، تضمین صحت و اعتبار داده های گردآوری شده است. اطلاعات نادرست یا داده های تحریف شده می توانند به تصمیم گیری های غلط و ایجاد بحران های امنیتی منجر شود. از این رو، استفاده از فناوری های بلاکچین به منظور ثبت و تایید صحت داده ها به عنوان یک راهکار نوین مطرح شده است. بلاکچین این ظرفیت را دارد که با استفاده از یک سیستم ثبت شفاف که قابل تغییر نیز نیست، می تواند ضمانت کند که اطلاعات گردآوری شده از منابع متعدد قابل اعتماد بوده و هیچ گونه دستکاری در آن ها رخ نداده است.
در کل، فناوری های نوین و اطلاعاتی به عنوان ابزارهایی مهم در زمینه سیاست های ضدتروریستی می تواند نقش مهمی در حوزه کاهش تهدیدات، بهبود واکنش های اضطراری و افزایش همکاری های بین المللی ایفا کنند. استفاده درست و هوشمندانه از هوش مصنوعی، داده های کلان، شبکه های اجتماعی و فناوری های ثبت داده مانند بلاکچین، علاوه بر افزایش کارایی سیستم های امنیتی، زمینه ساز شکل گیری یک فضای پایدار و امن برای جوامع جهانی خواهند بود. در عین حال، نیاز به تدوین و طراحی چارچوب های اخلاقی و قانونی از سوی سیاستگذاران امری مهم تلقی می شود تا استفاده از این فناوری ها به ضرر بشر و نقض حقوق بشر تلقی نشود.

همگامی با تحولات فناوری و به کارگیری ابزارهای نوین در طراحی و اجرای سیاست‌های ضدتروریستی، نه تنها افزایش امنیت ملی را موجب می شود بلکه زمینه‌ساز همکاری‌های بین‌المللی و تبادل دانش در سطح جهانی خواهد بود. به منظور دستیابی به این اهداف، سرمایه‌گذاری در حوزه هایی مثل فناوری، آموزش و پژوهش، از شروط اصلی محسوب می‌شود. سیاستگذاران، مسئولان امنیتی و جامعه بین المللی باید از طریق همکاری های چندجانبه، راهکارهای جامعی تدوین کنند تا با استفاده از دستاوردهای علم و فناوری، بتوانند تهدیدات تروریستی را در سطح جهانی مهار و کنترل کنند.