شرایطی پیچیده، مصالحه‌ای دشوار
نویسنده خبر:
ابراهیم متقى
گفتاری از دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل ایران و امریکا برای دیپلماسی ایرانی.
فيليپ جی کراولی، سخنگوی وزارت امور خارجه امريکا روز جمعه در واکنش به گزارش آژانس بين المللی انرژی اتمی در مورد فعاليت‌های هسته‌ای ايران گفت: "تا به حال توافق‌های زيادی بر سر نگرانی‌های جامعه جهانی از برنامه هسته‌ای ايران صورت گرفته و ما هم بر اين باوريم که گزارش آژانس نه تنها عزم ما را برای پيگيری تحريم‌ها تقویت کرده بلکه اين گزارش نشان می‌دهد که زمان تعامل هم اکنون است و ايران برای تن دادن به مذاکره بايد تحت فشار بيشتری قرار گيرد".
با این حال طرف‌های غربی همچنان از میانجی‌گرانی چون ترکیه یا سوریه در ارتباط با مسائل ایران استقبال می‌کنند.
گفتاری از دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل ایران و امریکا:
فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران کاملا شفاف و روشن است، بسیاری از خواسته‌ها و انتظاراتی که اعضای گروه 1+5 در چارچوب اجلاسیه ژنو که در نوامبر 2009 برگزار شد مورد توجه مقامات ایران قرار گرفت.
ایران از هرگونه تلاش برای گسترش اعتماد سازی فرو گذار نکرده و حتی موضوع مربوط به مبادله سوخت هسته‌ای 4 درصد غنی شده در ایران با سوخت بیست درصدی برای نیروگاه بوشهر را پذیرفت.
این موارد بیانگر دو موضوع است؛ اول این که ایران در چارچوب پادمان هسته‌ای اراده خود را برای ادامه غنی سازی نشان داده و در چنین فرایندی گام بر می‌دارد و دوم این که بازرسی‌های سازمان ملل را با هدف شفاف سازی پذیرفته و از همه مهمتر آن که اورانیوم غنی شده برای اهداف مربوط به سوخت راکتورهای اتمی را مورد استفاده قرار می‌دهد.
این دو مولفه بیانگر آن است که اولا سیاست‌های ایران در چارچوب پادمان هسته‌ای است و ثانیا ایران شفاف سازی لازم برای استفاده از تولیدات هسته‌ای خود در راستای اهداف صلح آمیز را نشان داده است.
اما نگاه امریکاییان در چارچوب پنج قطع نامه‌ای است که تاکنون شورای امنیت در مورد ایران صادر کرده است، قطع نامه‌هایی که به موجب ارسال گزارش شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت برای حل اختلافات آژانس و ایران صادر کرد.
در این پنج قطع نامه شورای امنیت تاکید کرده است که فعالیت‌های ایران برای غنی سازی اورانیوم باید متوقف شود. در هر قطع نامه جدیدی که صادر شده به قطع نامه‌های قبلی ارجاع داده شده است.
بنابراین در این فضا حل موضوع ایران از طریق قطع نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل امکان پذیر نیست چراکه این شورا تاکید بر توقف غنی سازی در ایران دارد در حالی که ایران به هیچ وجه غنی سازی را بر خلاف پادمان هسته‌ای نمی‌داند و در روند ادامه غنی سازی همکاری‌هایی را نیز با آژانس و نهادهای بین المللی به انجام رسانده است.
بر این اساس حل اختلافات ایران و کشورهای قدرتمند جهان به ویژه اعضای شورای امنیت در چارچوب قطع نامه‌های شورای امنیت با دستور کار فعلی امکان‌پذیر نیست اما برای حل این موضوع بحث مربوط به مذاکرت ژنو در دستور کار قرار گرفت. در این مذاکرات ایران چرخش بسیار اساسی در جهت گسترش اعتماد سازی به انجام رساند. یعنی ایران پذیرفت اورانیوم غنی شده در داخل کشور را به کشورهای غربی منتقل کند تا از طریق نوعی بانک سوخت بین المللی زمینه تحویل سوخت هسته‌ای برای نیروگاه بوشهر فراهم شود.
به این ترتیب در فضای موجود شاهد قطع نامه‌های شورای امنیت هستیم که کشورهای غربی به ویژه امریکاییان اجرای این قطع نامه‌ها را در مورد ایران پیگیری می‌کنند. در واقع الگوی رفتار دیپلماتیک امریکاییان به شکلی نیست که زمانی که در فضای همکاری‌های دیپلماتیک قرار می‌گیرند ابزارهای فشار را فراموش کنند؛ آنها ابزارهای فشار را حفظ می‌کنند تا در موعد مقرر از آن استفاده بهینه را ببرند.
بنابراین آنچه در فضای فعلی وجود دارد را باید در چارچوب دیپلماسی فشار امریکا تحلیل کرد؛ این دیپلماسی فشار با روح مذاکرات ژنو که نماینده واشنگتن در آن شرکت داشت و با نماینده ایران حتی دیدار فراتر از موضوعات هسته‌ای داشت، مغایرت دارد. ضمن آنکه ایران هرگونه آمادگی خود را برای شفاف سازی در چارچوب آژانس و اعتماد سازی برای مبادله سوخت 4 درصد در برابر سوخت بیست درصد انجام داده است.
در این شرایط نگاه امریکاییان تداوم دیپلماسی فشار است و در این فضا امکان نیل به مصالحه دشوار است؛ بخش‌هایی از گزارش اخیر مدیر کل آژانس بر وجود ابهام در فعالیت هسته‌ای ایران تاکید دارد و به همین دلیل مساله را به شورای امنیت ارجاع خواهند داد و همزمان مذاکراتی را به انجام خواهند رساند.
فضای موجود کاملا پیچیده است؛ از یک سو شورای امنیت، از سوی دیگر اجلاسیه 1+5 از دیگر سو مذاکره با اتحادیه اروپا و همچنین پیگیری‌های ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی.
امریکاییان نیز از همین مجاری درصدد ادامه دیپلماسی فشار هستند و طبعا هدف بنیادین آنها با روح پادمان هسته‌ای مغایرت دارد چراکه تاکیدشان بر اجرایی سازی قطع نامه‌های شورای امنیت است.
نظر شما :