تحریم ایران و دارایی‌هایی که ناکام ماند

نوع تعامل چین امریکا بر سر تحریم و برخورد با ایران موضوعی دامنه دار است که به تازگی با ابراز رضایت نسبی پکن در پیوستن به جرگه بررسی کنندگان تحریم ایران، وارد فاز جدید شده است.

چهره آقای جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مذاکره کننده ارشد در موضوع هسته‌ای کشور پس از مذاکراتی که او در پکن با طرف‌های چینی داشت تا حدودی نشان از سخت بودن این مذاکرات داشت.

اما شرایط جدیدی که در روابط ایران، چین و امریکا در حال شکل گیری است متفاوت از گذشته است؛ چین در مورد تایوان موضع گیری سختی می کند اما به مرور زمان از سرسختی مواضع خود می‌کاهد و تلاش می‌کند وارد درگیری ادامه دار نشود، این شیوه عمل چینی‌ها را در مورد تبت نیز شاهد بودیم. در واقع چین با این رویکرد تلاش کرده علاوه بر نشان دادن پایبندی به مواضع، همواره مسیر مذاکره را باز نگاه دارد تا مجبور به پرداخت هزینه بیشتر برای بازگشایی مسیر مذاکره نباشد.

اما به نظر می‌رسد که موضع چین در مورد ایران نسبت به گذشته تفاوتی جدی پیدا کرده است؛ این که امریکاییان همواره علاقمندند در تصویب تحریم‌های علیه ایران چین نیز همراهی کند نکته مثبتی از دید واشنگتن است اما این که چین در چه فضایی با امریکاییان در این مورد هماهنگ باشد نکته‌ای جدی است.

چین از این که ایران رسما اعلام کرد غنی سازی بیست درصد را در داخل خاک خود آغاز می‌کند چندان خشنود نبودند، از دید چین نیز این اقدام تهران نوعی بی اعتنایی به رفتارهای بین المللی بود و پکن چندان نسبت به عملی شدن این اقدان در ایران امیدوار نبود.

در مقابل از دید ایران آغاز غنی سازی بیست درصدی در داخل کشور مهم بود اما نکته این جاست که مذاکره کننده یک کشور می‌تواند دارایی کشور خود را در مذاکرات مورد استفاده قرار دهد تا دست آوردی حاصل کرده یا از دست دهد.

به نظر می‌رسد که دارایی ایران یعنی توان غنی سازی در داخل کشور به نحو مطلوب در مذاکرات مورد استفاده قرار نگرفت و اکنون ایران در حال تحمل ضربات ناشی از این ناکامی حتی در مورد چین است.

البته روسیه نیز از رویکرد ایران در آغاز غنی سازی ابراز نارضایتی کرد.

بوجود آمدن این فضا از بعد دیپلماتیک مثبت نیست و خشنودی داخلی از آغاز غنی سازی اورانیوم در مقایسه با فشارهای بین المللی بعدی موازنه‌ای نامتوازن است که به نظر می‌رسد سیاست مداران ایران مواجه با آن را پذیرفته‌اند.

با این وجود احتمال همراهی کامل چین با امریکا در بحث تحریم ایران ضعیف است و پکن در صورتی که قصد همراهی با امریکا در تحریم ایران را داشته باشد تلاش خواهد کرد با ضعیف کردن قطع نامه تحریمی تا حد امکان، از اثربخشی قطع نامه بکاهد.

شرایط فعلی نشان می‌دهد که امریکاییان نیز از تحریم ایران چیزی جز بهره برداری تبلیغاتی و نشان دادن هماهنگی بین المللی ندارند. به این ترتیب به نظر نمی‌رسد تحریم‌های جدیدی که در مورد ایران مطرح می‌شود چندان جدی باشد.

به احتمال زیاد در تحریم‌های جدید به مانند گذشته تنها چند اسم، چند شرکت یا چند حساب مطرح شود که اهمیت زیادی ندارد، چنانچه تحریم‌های جدید در همین حد باشد همراهی چینی‌ها را بدنبال خواهد داشت اما در صورتی که دور جدید تحریم‌ها وارد فضای جدی‌تری شود به احتمال زیاد چین تلاش خواهد کرد حداقل در نشست آتی شورای امنیت تفاهمی حاصل نشود.

پکن در مواضعی که در مورد مساله هسته‌ای ایران اعلام می‌کند بیش از هر عامل دیگری بر منافع ملی تاکید دارد، در عین حال ابراز این مواضع در بعد بین المللی قدرت چانه زنی چین را ارتقا می‌دهد. همچنین مواضع چین در مورد ایران دست آوردهای فراوانی برای این کشور در منطقه و در روابط دو جانبه ایران و چین بدنبال دارد به عنوان مثال اکنون چینی‌ها فارغ از هرگونه مانعی توانسته‌اند در دو قرارداد نفتی عراق وارد شوند در حالی که چین نیز مانند فرانسه مخالف حمله امریکا به عراق بود اما اکنون بر خلاف فرانسه که قدرت حضور در صنایع نفتی عراق ندارد، چین توانسته است در این عرصه وارد شود.

در واقع چین در مقابل پذیرش همراهی با جامعه بین المللی در مورد ایران، قدرت چانه زنی خود در منطقه را افزایش می‌دهد. البته این مسائل جلوه‌های خروج جهان از فضای تک قطبی و ورود آن به فضایی چند قطبی است.