عدم دیدار اوباما و کرزی؛ شاهدی بر عمق اختلافات

باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا روز جمعه به طور غیرمنتظره وارد پایگاه نظامی‌امریکا در بگرام افغانستان شد و بعد از چهار ساعت و بدون ملاقات با حامد کرزی، رئیس جمهور افغانستان، این کشور را ترک کرد. گمانه زنی‌های زیادی درباره اهداف این سفر و عدم ملاقات اوباما با کرزی مطرح شده است. دیپلماسی ایرانی چند و چون این موضوع را از محمد ابراهیم طاهریان، سفیر سابق ایران در افغانستان جویا شده است.

گقتاری از محمدابراهیم طاهریان، سفیر سابق ایران در افغانستان برای دیپلماسی ایرانی:

سفر رئیس جمهور امریکا به افغانستان علی‌رغم بحثی که مطرح می‌شود مبنی بر این که سفر سرزده‌ای بوده است، به نظر می‌رسد که چنین نیست. در طول نه سال گذشته و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای و امریکایی در افغانستان، در این فصل از سال که مصادف با ایام مذهبی و پایان سال نو است، رهبران کشورها من جمله روسای جمهور امریکا یا مقامات بلندپایه امریکایی و دیگر کشورها برای توجیه افکار عمومی ‌و مصرف داخلی به افغانستان سفر می‌کنند. لذا به نظر می‌رسد همه منتظر این سفر بودند اما تاریخ این سفر مشخص نبود. بنابراین، این سفر، سفر فوق العاده‌ای از این جهت نیست. همیشه در طول نه سال گذشته در این زمان از سال شاهد چنین بازدیدهایی از طرف مقامات کشورهای فرامنطقه‌ای که در افغانستان نیرو دارند، بوده‌ایم.

نکته مهم در این سفر این است که سفر اوباما به افغانستان بسیار کوتاه بوده است. در اخبار آمده است که این سفر حدود چهار ساعت به طول انجامیده یعنی از روز جمعه بعد از ظهر شروع شده و در پایان همان روز هم پایان یافته است.

در اخبار آمده است که اوباما گفت‌وگوی تلفنی کوتاهی با رئیس جمهور افغانستان داشته است. این دومین بار است که آقای اوباما به افغانستان می‌رود و با کرزی دیدار و ملاقات نمی‌کند. بار اول زمانی بود که اوباما کاندید ریاست جمهوری ایالات متحده بود و به افغانستان رفت و سفر در جنوب پایان پیدا کرد و ایشان به منطقه مرکزی و کابل نرفت. البته در آن زمان هنوز انتخابات برگزار نشده و او رئیس جمهور نشده بود. این بار هم در ظرفیت رئیس جمهور به افغانستان سفر کرد و از بگرام به کابل نرفت.

به نظر می‌رسد که ناخرسندی‌هایی از مجموعه اتفاقاتی که در افغانستان می‌گذرد بین رئیس دو دولت وجود دارد. هم از سوی رئیس دولت افغانستان یعنی حامد کرزی ناخرسندی‌هایی نسبت به عملکرد دولت‌های فرامنطقه‌ای و امریکایی‌ها وجود دارد و هم از طرف امریکا ناخرسندی‌هایی نسبت به کرزی وجود دارد. خصوصا بحث بی کفایتی و دخالت کرزی در امر مبارزه با مواد مخدر به نحوی که این دخالت‌ها شک برانگیز بوده باعث شده است که کدورت‌هایی وجود داشته باشد و دیداری صورت نگیرد.

با توجه به این که فاصله بگرام تا کابل فاصله نزدیکی است و حدود 60 کیلومتر راه جاده‌ای میان این دو شهر وجود دارد، اگر علاقه وجود داشت یا روابط روابطی عادی بود، قاعدتا یا رئیس دولت افغانستان به دیدار اوباما در بگرام می‌رفت که این کار را قبلا هم انجام داده و یا رئیس دولت امریکا به دیدار کرزی در کابل می‌رفت.

اتفاق مهمی‌ که می‌توان گفت در رابطه با این سفر قابل بررسی است عدم ملاقات بین دو رئیس جمهور افغانستان و امریکا است که این بیانگر شکاف‌هایی میان این دو کشور است که بخشی از این شکاف‌ها به دلیل ناتوانی دولت و دولتیان در افغانستان است و بخشی از آن به دلیل نارضایتی دولت کابل از عملکرد دولت‌های فرامنطقه‌ای در افغانستان است.

شاید موضوع درز اسناد ویکی لیکس هم این شرایط نامناسب را تشدید کرده باشد. هرچند سخنگوی دولت افغانستان قبل از انجام این سفر گفته بود که انتشار این اسناد، تاثیری بر روابط دو کشور نخواهد داشت. اما واقعیت این است که حداقل تاثیر انتشار این اسناد این است که چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد یعنی در فاصله کوتاهی این سفر رخ می‌دهد و دیداری میان دو رئیس جمهور صورت نمی‌گیرد.

همان طور که در ابتدا گفته شد، در این ایام از سال که در پایان سال میلادی و ایام کریسمس و آغاز سال نو قرار داریم، مقامات بلندپایه‌ای که در افغانستان نیرو دارند، برای روحیه دادن به سربازان خود و کسب پرستیژ در میان افکار عمومی ‌مردم خود و انتقال این مفهوم به مردم که سربازان فراموش نشده‌اند و مقامات دولتی به فکر سربازان خود در افغانستان هستند، به این کشور سفر می‌کنند.

محور سخنانی هم که از اوباما در این سفر منتشر شده است نشان می‌دهد که یکی از مباحث مهم مطرح شده در میان سربازان، روحیه دادن به آن‌ها بوده است. اما طبیعی است که در چنین سفری هرچند که بسیار کوتاه بوده و حدود چهار ساعت طول کشیده است، همه موضوعات مورد علاقه یک بار مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در خبرها آمده که سفیر امریکا در افغانستان هم که یک ژنرال بازنشسته است از کابل به بگرام رفته و طبیعی است که گزارش‌ها و اطلاعاتی از وضعیت افغانستان به اوباما داده است. ضمن این که رئیس جمهور امریکا در این سفر هم تاکید کرده است که امریکا از سال 2011، یعنی حدود یک ماه دیگر واگذاری امور و بومی‌سازی را در افغانستان دنبال خواهد کرد. اما واقعیت قضیه این است که هرچند ممکن است تماس تلفنی میان رئیس جمهور امریکا و رئیس دولت افغانستان تا حدی سوء تفاهمات بر طرف شده باشد، اما ترجمه آن در افکار عمومی‌ افغانستان این است که مشکلاتی بیش از گذشته میان اوباما و کرزی وجود دارد. نکته‌ای که باز هم در دیدار نکردن اوباما و کرزی با یکدیگر قابل توجه است این است که به همان طریقی که سفیر امریکا در افغانستان توانسته است از کابل به بگرام برود و با اوباما دیدار کند، کرزی یا اوباما هم می‌توانسته‌اند این کار را انجام دهند که این کار صورت نگرفته است.