افغانستان پاکستان را منزوی می‌کند!
به نظر می‌رسد بعد از ترور آقای ربانی روابط پاکستان و افغانستان متشنج شده است. در همین فضا سفر نخست وزیر پاکستان به افغانستان نیز از سوی افغانستان لغو شد. به نظر شما این تنش تا چه حد جدی است و آیا ادامه دار خواهد بود؟
از نظر افغانستان تمام مشکلاتی که در این کشور در حال حاضر وجود دارد به نوعی به سیاست‌هایی که ارتش پاکستان اعمال می‌کند و حمایت پشت پرده آن‌ها از گروه‌هایی که در افغانستان گروه‌های تروریستی نامیده می‌شوند، بر می‌گردد.
عمدتا سه گروه هستند که در پاکستان مستقر هستند و فعالیت‌های خود را در افغانستان پیگیری می‌کنند. یکی طالبان است که گفته می‌شود که رهبران طالبان در کویته یا در کراچی زندگی می‌کنند. دیگری حزب اسلامی‌گلب الدین حکمتیار است که افغانستان معتقد است اعضای این گروه نیز در مناطق قبائلی پاکستان حضور دارند و گروه سوم شبکه حقانی است که به عقیده افغان‌ها عمدتا در وزیرستان شمالی مستقر هستند. البته پاکستان همه این ادعا‌ها را رد می‌کند و مدعی است که هیچ یک از رهبران طالبان و گروه‌هایی که با دولت افغانستان در جنگ هستند در پاکستان حضور ندارند.
بعد از ترور ربانی، افغان‌ها مدعی شدند که حتی آدرس خانه‌ها و شماره تلفن‌های کسانی که برای ترور آقای ربانی برنامه ریزی کرده بودند دارند و این افراد در کویته حضور دارند و این اطلاعات در اختیار سفارت افغانستان در پاکستان قرار گرفته است. این ادعا، ادعای بسیار مهمی‌است. اگر واقعا اطلاعاتی که دولت افغانستان دارد درست باشد و این افراد در کویته حضور داشته باشند، در آن صورت پاکستانی‌ها در تنگنای شدیدی قرار می‌گیرند و انکار آن‌ها کسی را قانع نخواهد کرد.
بر همین اساس می‌توان گفت تنش‌ها میان افغانستان و پاکستان در حال افزایش است. البته تنها دلیل این تنش بحث طالبان و گروه‌های مسلح نیست. این دو کشور مشکلات دیگری نیز با یکدیگر دارند. از جمله اختلافات بر سر خط مرزی دیوراند که افغان‌ها این خط مرزی را به رسمیت نمی‌شناسند در حالی که پاکستان معتقد است که این خط، یک مرز بین المللی است که باید به آن احترام گذاشت. مشکل دیگری که وجود دارد نزدیکی افغانستان به هند است که برای پاکستانی‌ها خیلی حساس است. پاکستانی‌ها فکر می‌کنند که افغانستان باید عمق استراتژیک آن‌ها را در مقابل هند تامین کند نه این که مقری برای نفوذ هندی‌ها باشد. مشکلی که در این خصوص به وجود آمده به چند سال پیش و بحث ایجاد کنسولگری‌های هند در قندهار و هرات بر می‌گردد. پاکستانی‌ها معتقد بودند این کنسولگری‌ها بیشتر برای سازماندهی مخالفت‌ها با پاکستان به وجود آمده تا این که واقعا ضرورتی داشته باشد.
آیا می‌توان گفت تحولی در افغانستان برای مبارزه با گروه‌های شورشی به وجود آمده که این تحول کاملا به ضرر پاکستان تمام شده است؟
تردیدی نیست. تحول پیش آمده این است که امریکا و کشورهای عضو ناتو که در افغانستان نیرو دارند، متقاعد شده اند که منشا تروریسم در پاکستان است و فشاری که الان امریکا به پاکستان برای حمله به وزیرستان شمالی می‌آورد، در حقیقت پاکستان را بر سر دوراهی سختی قرار داده است که انتخاب دشوار و محدودی را در مقابل دارد: اگر به وزیرستان حمله کند، درگیر جنگ داخلی می‌شود، اگر حمله نکند، ممکن است امریکایی‌ها بدون توجه به دولت پاکستان راسا وارد عمل شوند و به آن جا حمله کنند. در آن صورت بحران در پاکستان عمیق تر خواهد شد.
بحث جایگزینی ازبکستان به جای پاکستان در سیاست امریکا در منطقه این روزها به شدت داغ شده است. چنین چیزی تا چه حد ممکن است؟
آسیای مرکزی جزء مناطق حساسی است که در آن رقابتی میان امریکایی‌ها و اروپایی‌ها از یک طرف و چین و روسیه از طرف دیگر وجود دارد. ازبکستان در بین این کشورها از موقعیتی برخوردار است که اگر امریکایی‌ها از پاکستان قطع امید کنند، می‌توانند برای تدارکات نیروهای حاضر در افغانستان از این کشور استفاده کنند. البته الان هم بخشی از سلاح‌ها و امکانات و نیازهایی که ارتش امریکا و ناتو دارد، از طریق ازبکستان تامین می‌شود.
اما حقیقت این است که برای تامین سلاح‌های سنگین و سوخت، هنوز وابستگی امریکا به پاکستان زیاد است. الان بندر کراچی هنوز این موقعیت را دارد که سوخت و سلاح‌های سنگین ناتو از طریق دریا به آن جا منتقل و بعد به افغانستان برده شود. اما این مسیر مدتی است که امنیت سابق را ندارد. همین چند روز پیش بود که تعدادی از کامیون‌های امریکایی‌ها که سوخت حمل می‌کردند در ایالت پختونخواه پاکستان به آتش کشیده شدند.
بنابراین این احتمال وجود دارد که ازبکستان از این فرصا استفاده کند و توجه امریکایی‌ها را برای گسترش همکاری‌ها جلب کند. اما از طرف دیگر باید توجه داشت که ازبکستان عضو سازمان همکاری‌های شانگهای است و در چارچوب این سازمان می‌تواند حرکت کند. اگر در این زمینه تک روی کند، ممکن است در آن سازمان با مشکل روبه رو شود. به هر حال احتمال این جایگزینی وجود دارد اما آن قدر که پاکستان می‌تواند به سهولت مورد استفاده امریکایی‌ها قرار گیرد، ازبکستان نمی‌تواند.
زمزمه‌هایی از امضای پیمان‌های استراتژیک میان هند و افغانستان شنیده می‌شود. مجموعه این شرایط به معنای انزوای پاکستان نیست؟
آقای کرزی قرار است به زودی به دهلی نو سفر کند و در آن جا یک سند استراتژیک امضا کند. این اولین سند استراتژیک میان افغانستان و یک کشور خارجی خواهد بود. در این سند دو موضوع مهم مورد توافق قرار گرفته است. یکی این که نیروهای امنیتی افغانستان توسط هندی‌ها آموزش داده شوند و آن‌ها به شکل فعال تری در ارتباط با تربیت نیروهای نظامی‌امنیتی افغانستان عمل کنند. نکته دیگری که اهمیت دارد این است که افغانستان و هندوستان به این سمت در حرکت هستند که گروه‌هایی که علیه هند می‌جنگند مانند کشمیری‌ها که به عقیده هندی‌ها با القاعده و طالبان نیز همکاری دارند، را تضعیف کنند. البته هندی‌ها در حال حاضر در افغانستان فعال هستند، در بسیاری از طرح‌های عمرانی سرمایه گذاری کرده اند و از کشورهایی هستند که شرکت‌هایشان به طور فعالانه در افغانستان حضور دارند.
و این به معنای انزوای پاکستان است؟
حتما. پاکستان به هر میزانی که افغانستان و هند به یکدیگر نزدیک شوند، احساس می‌کند که در محاصره هند قرار گرفته و این از نظر امنیتی برای پاکستان بسیار مشکل خواهد بود.
چه راه چاره ای برای این انزوا دارد؟
به نظر می‌رسد یک معادله جدید قدرت در منطقه در حال شکل گیری است. پاکستانی‌ها در حال نزدیک شدن با چین هستند و اخیرا هم مذاکراتی با چین داشته اند که اگر امریکایی‌ها بخواهند بیش از این پاکستان را تحت فشار قرار دهند، سطح همکاری‌های دو کشور بالاتر رود. به نظر من پاکستان با سرعت بیشتری به سوی چین حرکت خواهد کرد و در آینده احتمالا وارد مذاکراتی با ایران خواهند شد که همکاری نزدیک تری را با این دو کشور یعنی ایران و چین شروع کنند. در طرف دیگر امریکا و هند و افغانستان به یکدیگر نزدیک می‌شوند و سیاست‌های هم سویی پیش خواهند گرفت. اگر چنین اتفاقی بیفتد، احتمالا در آینده شاهد تحولات جدیدی در منطقه خواهیم بود.
نظر شما :