وزیر خارجه اسرائیل در قطر و نقد سخنرانی وی

بی­شک یکی از مهمترین وقایعی که در طول این هفته رخ داده و حتی می­توان گفت، یکی از مهمترین وقایع سال جاری بوده است، سفر تسیپی لیونی، وزیر امور خارجه اسرائیل، به قطر برای شرکت در نشست سه روزه دموکراسی، توسعه و تجارت جهانی و دیدارش با مقام­های عالی­رتبه منطقه یعنی قطر و عمان است.

 

سال پیش نیز شیمون پرز، که آن زمان معاون رئیس جمهوری اسرائیل بود، به قطر سفر کرده بود.

 

اما سفر لیونی امسال تفاوت بزرگی با سفر پرز دارد. وی امسال یک نطق مهم برای شرکت کنندگان نشست دموکراسی، توسعه و تجارت جهانی انجام داد که باعث شد کل موضوع روز دوم نشست از محوریت اصلی آن خارج شده و متوجه موضوعاتی که وی در سخنرانیش ایراد کرده بود، شود.

 

وی در نطق خود به صراحت به انتقاد از نقش حزب­الله و حماس در تحولات منطقه پرداخت و از حامیان آنان بسیار انتقاد کرد.

 

وی در حالی سخنرانی خود را آغاز کرد که چرخش ناگهانی دوربین­های خبرنگاران به سویش تعجبش را برانگیخت و شعفی را در وی بوجود آورد. این موضوع باعث شد تقریبا سه برابر وقتی که برای سخنرانی وی تعیین شده بود یعنی 20 دقیقه سخنرانی کند.

 

سخنرانی وی در ابتدا با ارسال پیامی به کشورهای عربی آغاز شد مبنی بر این که به مسئولان اسرائیلی اجازه دهند به کشورهایشان سفر کنند تا پل ارتباطی برای افزایش درک متقابل بوجود آید.

 

لیونی همچنین از رهبران کشورهای عربی خواست، تغییر نگرش در میان مردمان خود را آغاز کنند تا اگر روزی توانستند با اسرائیل به توافق برسند، خلائی در روند سیاسی اجتماعیشان بوجود نیاید.

 

وی در ادامه گفت:« ما اسرائیلی­ها با اعراب معتدل می­توانیم همکاری کنیم. این همکاری باید تداوم داشته باشد. ما و شما در یک جبهه واحد هستیم. ما اسرائیلی­ها و فلسطینینان پرگماتیست و اعراب معتدل همگی در یک جبهه­ایم. دشمن مشترک ما افراطیون هستند. گشایش عربی اسرائیلی قبل از آن که برای اسرائیل مفید باشد برای فلسطینیان مفید خواهد بود.»

 

وزیر امور خارجه اسرائیل همچنین خواستار آزادی سربازان اسرائیلی در بند شد و گفت:« موضوع اسیران اسرائیلی یک موضوع انسانی است. زیرا آنها داخل اسرائیل اسیر شده­اند.»

 

لیونی در ادامه افزود:« مشکلات سیاسی با هیچ راهی حل و فصل نخواهند شد جز از طریق آنچه فرهنگ گفت و گو و تسامح نامیده می­شود. مسائل سیاسی همگی نیازمند راه حل­های سیاسی هستند.»

 

وزیر امور خارجه اسرائیل همچنین از جامعه جهانی خواست، ابزار و راه کارهایی اندیشیده شود تا گروه­های تندرو و افراطی اجازه نیابند از طریق دموکراسی به قدرت برسند.

 

وی در این باره گفت:« دموکراسی مسئله فنی جهان نیست. این دموکراسی نیست که مشکل دارد و همگی می­توانند از آ ن سوء استفاده کنند. بلکه ما وظیفه داریم آن را به گونه­ای تعریف کنیم تا تندروها نتوانند با استفاده از آن به ستیز و دشمنی با دیگران بپردازند. حزب­الله و جنبش مقاومت اسلامی (حماس) دو نمونه خوبی برای این موضوع هستند.»   

 

لیونی همچنین درباره فعالیت­های هسته­ای ایران اظهار نظر کرد و گفت:« فعالیت­های هسته­ای ایران تهدیدی برای کل منطقه است.»

 

انتقاد کارشناسان از لیونی  

حضور لیونی در نشست دوحه، موضع­گیریش قبل از شرکت در آن نشست و سخنرانی تند و تیزش علیه مقاومت فلسطینی و لبنانی، جبهه­بندی میان اعراب و اسرائیل و انتقاد از فعالیت­های هسته­ای ایران شاید واکنشی را در میان حاضران نشست برنیانگیخت اما باعث موضع­گیری کارشناسان و اتخاذ جبهه­ای واحد علیه وی توسط رسانه­ها و تحلیلگران شد.

 

لیونی در حالی در سخنرانی خود خواستار تغییر نگرش مردم عرب نسبت به اسرائیل شد که نگرش مردم اسرائیل نه تنها نسبت به اعراب تغییر نکرده، بلکه روز به روز نیز شدیدتر و تندتر می­شود و به تبع آن موضعشان نسبت به مسلمانان خصمانه­تر می­شود. موضوعی که لیونی به هیچ وجه در نطق خود به آن اشاره نکرد.

 

به استناد پژوهشی که در اسرائیل شده و روزنامه ایندیپندنت چاپ انگلیس به نقل از روزنامه اسرائیلی معاریو آورده، دانش­آموزان و کودکان اسرائیلی موضعی بسیار سرسختانه علیه اعراب و مسلمانان پیدا کرده­اند به گونه­ای که حتی در تشابهات ادبی و دستور زبانی نیز تلاش دارند، نگاه­های تعصب­آمیز خود را دخالت دهند. دلیل عمده نیز به شیوه آموزشی دانش­آموزان اسرائیلی که از سوی معلمان و بخش­نامه­های وزارت آموزش و پرورش ارسال شده، باز می­گردد.

 

نکته دیگر به تقسیم­بندی اعراب از سوی لیونی باز می­گردد. وی بی­محابا کشورهای عربی و اسلامی را به معتدل و غیر معتدل یا به عبارت دیگر خودی و غیر خودی تقسیم کرد بدون این که به معیارهای این تقسیم­بندی اشاره کند.

 

این در حالی است که در خود اسرائیل چهره­های تندرویی وجود دارند که مواضعی بسیار سرسختانه و خصمانه علیه کشورهای دیگر و اعراب اتخاذ می­کنند. چهره­هایی چون بنیامین نتانیاهو و لیبرمن که دست بر قضا نزدیکیشان به هسته اصلی قدرت در اسرائیل بسیار زیاد است و می­توانند بسیاری از معادلات جاری منطقه را نقش بر آب کنند.

 

احمد طیبی، نماینده عرب کنیست اسرائیل، در گفت و گو با شبکه الجزیره در این باره می­گوید:« خانم لیونی به هیچ عنوان تمایل ندارد از اعضای افراطی پارلمان و جناح­های تندروی اسرائیل که نقش بسزایی در تصمیم­گیری­های سیاسی ایفا می­کنند، بگوید.»

 

وی در ادامه افزود:« لیونی مدت طولانی درباره غزه صحبت کرد و این که اسرائیلی­ها هنگامی که از آن خارج شدند با موشک­های فلسطینی مواجه شدند. در حالی که حتی یک بار هم به موضوع اشغال غزه اشاره نکرد.»

 

عمرو حمزاوی، یکی از اعضای مرکز صلح کارنگی، نیز در گفت و گو با بی­بی­سی در این باره می­گوید:« پیش از این شیمون پرز در دهه نود پس از معاهده اسلو نیز دائما یادآور می­شد که در ابتدا باید مشکلات اساسی را حل کنیم. اما شیوه­ای که وی و اسرائیلی­ها کلا به دنبال آن هستند همکاری صرف تنها برای حفظ منافع اسرائیل در منظومه منطقه­ای است. آنها تنها حاضرند آن مسائلی در کشور به اجرا در آید که با منافعشان همخوانی دارد.»

 

وی درباره سخنرانی لیونی می­گوید:« وی هم همانند دیگر اسرائیلی­ها بر لزوم حل بحران و مشکلات اشاره می­کند بدون این که بگوید چگونه باید این امکانات فراهم شود. اسرائیلی­ها هنگامی که پای مسائل اساسی به میان می­آید به مسائل حاشیه­ای می­پردازند و از گذشت، فرهنگ اعتدال و جهانی شدن سخن به میان می­آورند.»

 

حمزاوی در ادامه می­افزاید:« سخنرانی لیونی کاملا مصلحتی بود و صرفا به منافع اسرائیل می­پرداخت. وی در حالی از گشایش کشورهای عربی سخن می­گفت که هیچ تعریفی از مصالح کشورهای عربی ارائه نمی­داد و مشخص نبود که آیا امنیت ملی اعراب، تجمع­های منطقه­ای و امنیت بین­المللی نیز در مصالحی که گفته می­شود جای دارند یا خیر.»

 

موضوع صلح اعراب و اسرائیل نیز از جمله موضوعاتی بوده که در سخنان لیونی بدان اشاره شد. وی از کشورهای عربی خواست که راه­های سفر مقام­های اسرائیلی به کشورشان را هموار کنند و حتی در دیدارش با مقام­های قطری و عمانی خواستار افتتاح دفتر حفظ منافع اسرائیل در دوحه و قطر شد.

 

الون بن مائیر، روزنامه­نگار و استاد دانشگاه نیویورک، در گفت و گو با خبرگزاری فرانسه در این باره می­گوید:« پیشنهاد صلح عربی اعراب و اسرائیل مهمترین تصمیمی بود که کشورهای عربی تاکنون اتخاذ کرده­اند. اما متاسفانه کاخ سفید و جورج بوش، رئیس جمهوری آمریکا، آن را نپذیرفتند و با رد کردن آن خطایی فاحش و بزرگ مرتکب شدند. در حالی که طرح صلح عربی حرکتی تاریخی و رو به جلو بود و فرصتی بی­نظیر بوجود آورد.»

 

وی درباره مذاکرات کنونی فلسطین و اسرائیل نیز گفت:« این مذاکرات نمی­تواند موفقیت­آمیز باشد زیرا مسیر این گفت و گوها طرف­های دیگر همانند سوریه و لبنان را شامل نمی­شود و این موضوع نیز نیازمند تقاضای اسرائیل برای صلح است.»

 

موضوع آزادی اسیران اسرائیلی که لیونی در سخنانش به صراحت به آن اشاره کرد و آن را یک حرکت انسان­دوستانه نامید نیز توسط تحلیلگران به نقد کشیده شد.

 

احمد الطیبی در این باره می­گوید:« وی به گونه­ای از درد اسرائیلی­ها سخن می­گوید انگار که تنها درد جهان است. گویی سه سرباز اسرائیلی در بند تنها سربازانی هستند که در جهان از خانواده­های خود دور هستند. در حالی که 11 هزار اسیر فلسطینی در زندان­های اسرائیل در بندند که همگی آنها یا ربوده شده­اند یا در خانه­هایشان در میهنشان و در مقابل خانواده­هایشان بازداشت شده و به زندان فرستاه شدند.»

 

موضوع ایران و فعالیت­های هسته­ای آن و حمایتش از جنبش­های حزب­الله و حماس نیز از دیگر موضوعاتی بود که لیونی و دستیارانش در سخنرانی­ها و مصاحبه­های مطبوعاتی بسیار از آن سخن گفتند.

 

عمرو حمزاوی در این باره می­گوید:« این که وزیر امور خارجه اسرائیل تا بدین اندازه به ایران و مسئله هسته­ای آن در منطقه اشاره می­کند دو علت اساسی دارد. نخست این که اسرائیل تمایل بسیار دارد که خود را در خاورمیانه در یک گوشه تنها و بی­مدافع نشان دهد تا بیش از پیش حمایت کشورهای متمایل به خود یا به تعبیر خودشان معتدل را جلب کند تا به روشنی دو جبهه در منطقه ایجاد شود.»

 

وی در ادامه می­افزاید:« دلیل دوم نیز به مواضع کشورهایی نظیر قطر و دیگر کشورهای عربی همچون امارات متحده عربی و عمان باز می­گردد. آنها تلاش دارند با نزدیک­تر شدن به ایران یک نوار امنیتی در برابر اسرائیل ایجاد کنند. به همین دلیل روابط خود را با تهران مستحکم می­کنند. موضوعی که دغدغه­های بسیاری برای اسرائیلی­ها ایجاد کرده و لیونی نیز در پشت درهای بسته بسیار به آن می­پردازد.»