تقاضای بازگرداندن پهپاد دهن کجی به حقوق بین الملل است
اساسا ورود هواپیمای بدون سرنشین امریکا به خاک ایران در تعریف حقوق بین الملل چه نامی‌دارد؟
در تعریف تجاوز قطعنامه ای در مجمع عمومی‌سازمان ملل در 1974 تصویب شد که در آن علل و عوامل به وقوع پیوستن یک تجاوز و ویژگی‌های یک تجاوز را بیان می‌کند و اشاره می‌کند هر گاه نیروهای نظامی‌یک کشور از مرزهای سرزمینی یک کشور دیگر عبور کنند و دست به تحرک بزنند، این یک تجاوز آشکار است. یعنی در واقع مصداق تحقق تجاوز را استفاده از نیروهای نظامی‌قلمداد می‌کند. البته بعدا ایراد‌ها و اشکالاتی گرفته شد که امروزه فشارهای روانی یا تهدید‌های اقتصادی یا اعمال تحریم‌ها و مسائلی از این دست هم می‌تواند نوعی تجاوز تلقی شود. اما در آن برهه زمانی مشخصا اعلام شد که هر گاه نیروهای نظامی‌یک دولت به طور فیزیکی از قلمرو مرزی کشور دیگری بگذرند و وارد قلمرو سرزمینی دولت دیگر شوند،این نوعی تجاوز است.
در این جا هم طبیعی است که دولت امریکا با به پرواز در آوردند و فرستادن هواپیمای جاسوسی بدون سرنشین خود به قلمرو هوایی ایران، مرتکب یک تجاوز هوایی آشکار و فاحش شده است.
با توجه به این که این اقدام مصداق تجاوز است، ایران از نظر حقوق بین الملل چه واکنش‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
در منشور سازمان ملل متحد، و هم چنین بر اساس عرف امروز،متولی حفظ صلح و امنیت بین المللی شورای امنیت سازمان ملل است. در ماده دو منشور که اصول سازمان ملل را بیان می‌کند، در چند جنبه این موضوع مطرح است. یکی احترام به حاکمیت دولت‌ها است. یعنی تحت هیچ شرایطی نباید حاکمیت دولت‌ها نقض شود و اصل بر تساوی حاکمیت دولت‌ها است و همه دولت‌ها ملزم و مکلف هستند که به حاکمیت یکدیگر احترام بگذارند. نکته دیگر این است که دولت‌ها نباید با استفاده از زور یا تهدید به استفاده از زور تمامیت ارضی و استقلال سیاسی یک دیگر را به خطر اندازند و باعث به خطر افتادن صلح و امنیت بین المللی و یا عدالت شوند. این‌ها همه در منشور سازمان ملل به ویژه در ماده دو منشور بیان شده است.
در واقع ارسال این هواپیمای جاسوسی به قلمرو هوایی ایران مصداق نقض احترام به حاکمیت دولت ایران، نقض احترام به تمامیت ارضی و استقلال سیاسی ایران و به واقع یک نوع تجاوز آشکار تلقی می‌شود. مرجع اصلی رسیدگی به این موضوع در درجه اول شورای امنیت است، کما این که دولت ایران در این زمینه اقداماتی انجام داده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد موظف به حفظ صلح و امنیت بین المللی است و هر جا احساس کند صلح مورد تهدید واقع شده یا نقض شده یا عمل تجاوزکارانه ای صورت گرفته، بر طبق ماده سی و نه منشور می‌تواند این شرایط را تشخیص دهد و بعد راهکارهایی را برای مقابله با این چنین وضعیت‌هایی خود انتخاب کند.
طبق ماده چهل و یک منشور اقدام تجاوزکارانه می‌تواند با مجازات تحریم اقتصادی یا تحریم‌های دیپلماتیک یا تحریم‌های سیاسی از سوی شورای امنیت مواجه شود. اگر قضیه به نتیجه نرسید و شورای امنیت تشخیص داد که مکانیزم دیگری باید به کار گرفته شود، آخرین راه چاره و شیوه ای که شورای امنیت می‌تواند از آن استفاده کند، توسل به زور و قوه قهریه بر اساس ماده چهل و دو منشور سازمان ملل متحد است.
آیا ایران می‌تواند به دیوان بین المللی دادگستری نیز مراجعه کند؟
دیوان بین المللی دادگستری مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی بین دولت‌ها است، نه در مورد مسائلی مانند تجاوز و از این دست. البته اگر شورای امنیت این اجازه را داد و بخش سیاسی را خود حل و فصل کرد مراد حاصل است. اگر احیانا شورای امنیت سازمان ملل در انجام وظیفه خود تعلل کرد یا نخواست با موضوع برخورد قانونی انجام دهد، طبیعی است که این در اختیار جمهوری اسلامی‌ایران است که از طریق دیوان بین المللی دادگستری به طرح شکایت بپردازد. اما تنها بعد حقوقی این مسئله می‌تواند در این دیوان مورد بررسی قرار گیرد.
باید به این نکته توجه کرد که این مسئله دو بعد دارد، یکی بعد سیاسی و دیگری بعد حقوقی. دیوان بین المللی دادگستری تنها می‌تواند به بعد حقوقی رسیدگی کند. البته موضوع تا حدی پیچیده است. اما در عین حال باید رضایت طرف مقابل را هم در نظر گرفت. بدون کسب رضایت یا اعلام تایید صلاحیت دیوان از سوی طرفین دعوا، امکان ارجاع دعوا به دیوان بین المللی دادگستری نیست. مگر این که دولت‌ها قبلا این صلاحیت را پذیرفته باشند یا در جریان اتفاق، دو طرف یا طرف‌های درگیر در دعوا رضایت دهند که موضوع در دیوان مطرح شود. بنابراین طرح دعوا در دیوان بین المللی دادگستری، مشروط به کسب رضایت طرفین دعوا است.
بحثی که درباره پس دادن هواپیما از سوی امریکایی‌ها مطرح شده است، تا چه حد مبنای حقوقی دارد؟
این ادعای امریکایی‌ها هیچ مبنای حقوقی ای ندارد. این نوعی ادعای نا به جا و زیر پا گذاشتن همه هنجار‌ها و معیارهای حقوق بین الملل است. به طور مسلم امریکایی‌ها با این ادعا اعلام کرده اند که دست به تجاوز زده ایم و معیارهای حقوق بین الملل را زیر پا گذاشته ایم و حالا می‌خواهیم آن وسیله ای که به واسطه آن تجاوز صورت گرفته را به ما برگردانید. این یک دهن کجی به حقوق بین الملل است.
در واقع این ایران است که مدعی است. هواپیمای بدون سرنشین امریکا نوعی غنیمت جنگی محسوب می‌شود که می‌تواند در اختیار جمهوری اسلامی‌ایران باقی بماند. هیچ ضابطه ای هم در حقوق بین الملل وجود ندارد که امریکا بتواند بر مبنای آن خواستار بازگشت این هواپیمای جاسوسی شود.
نظر شما :