رابطه با عربستان با حرف احیا نمی شود

دیپلماسی ایرانی : ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر مهم منطقه خلیج فارس و خاورمیانه هستند و از پتانسیل‌های بالایی برای تاثیرگذاری بر تحولات منطقه‌ای و همچنین امنیت و منافع یکدیگر برخوردارند.

بر این اساس شکی وجود ندارد که رویکرد هر کدام از این دو کشور و نوع روابط آنها می‌تواند هم به نوعی روند تحولات منطقه ای را متاثر کند و هم بر منافع امنیت و منافع ملی هر دو کشور تاثیرگذار باشد.

در شرایط کلی در مورد روابط ایران و عربستان سعودی، هر اندازه که دو کشور بتوانند روابط نزدیک‌تری را باهم داشته باشند، این مساله می‌تواند منافعی را برای هر دو کشور در پی داشته باشد.اما به هر میزانی که روابط آنها تیره شده و تعارضات میان آنها افزایش پیدا کند، بالتبع برای هر دو کشور زیان‌بارتر خواهد بود.

در چند دهه گذشته ایران تلاش‌هایی را برای توسعه روابط خود با عربستان سعودی آغاز کرده و در دوره‌های پیشین نیز شاهد بودیم که به سطحی از پیشرفت در روابط میان دو کشور رسیدیم و به عبارت دیگر تنش‌زدایی و بهبود روابط را شاهد بودیم.

اما در یک دهه گذشته بار دیگر روابط بین ایران و عربستان تیره شده واکنون تنش جدی در روابط را شاهد هستیم. سطح همکاری‌های ایران و عربستان در منطقه بسیار پایین آمده و حتی نوعی از روابط و رویکردها بین دو کشور شکل گرفته که امنیت ملی آنها نیز تهدید شده است.در این خصوص به نظر می‌رسد هم مسائل منطقه‌ای و بین المللی تاثیر گذار است و هم گسترش بی‌اعتمادی و سوء تفاهم در سطح روابط دو جانبه باعث گسترش تنش ها شده است. تعارضات منطقه‌ای میان دو کشور بسیار گسترش پیدا کرده و به مرحله پیچیده‌ و خطرناکی رسیده است به گونه‌ای که می توان عنوان نمود که در بسیاری از حوزه‌ها منافع و اهداف ایران و عربستان در مقابل هم قرار گرفته است..

در سطح بین‌المللی نیز شاهد هستیم که تعارضات و اختلاف ایران با غرب بسیار توسعه پیدا کرده و با توجه به اینکه سیاست‌های منطقه‌ای عربستان سعودی و نوع روابط آنها با کشوری همچون ایران تا اندازه‌ای تحت تاثیر بازیگران بین المللی و به خصوص قدرت های غربی‌ است، این مساله نیز به نوبه خود تاثیرات منفی بر روابط ایران و عربستان سعودی داشته است.

در این شرایط ایران کوشش می‌کند تا تنش‌ها را کاهش دهد که سخنان علی لاریجانی، رئیس مجلس و دیگر مقامات ایرانی نیز نشان دهنده آن است که ایران علاقه ندارد تا این تنش‌ها در روابط دو کشور بیش از این افزایش پیدا کند. به دلیل آنکه عربستان بازیگر مهمی در منطقه است و ابزارهای مهم مالی و سیاسی داراست و با گروه‌ها و کشورهای مهمی در سطح منطقه و بین‌الملل در ارتباط است که می‌تواند سیاست‌های خود را به نحوی تنظیم کند که برای ایران چالش‌هایی ایجاد کند..

بر همین اساس است که کاهش تنش‌ها همواره مدنظر مقامات ایرانی بوده است، اما به نظر می‌رسد که عربستان سعودی در وضعیتی نیست که به دنبال کاهش این تنش‌ها باشد و به نوعی افزایش این تعارض‌ها را در دستور کار خود قرار داده است. این مساله به نوعی یکی از محورهای اصلی سیاست‌های منطقه‌ای کشور عربستان است. البته سعودی ها نیز خطوط قرمزی را در گسترش تنش ها با ایران مد نظر دارندبه نوعی که به شکل گیری رفتارهای غیرقابل پیش بینی از سوی ایران منجر نشود..

در نتیجه در آینده نزدیک شاهد تداوم تعارض و تنش میان ایران و عربستان سعودی خواهیم بود و به نظر نمی‌رسد که در شرایط فعلی تغییر جدی در این زمینه وجود داشته باشد..

ایران، عربستان، غرب

یکی از مولفه‌های مهم در ورابط ایران و عربستان سعودی نوع روابط ایران و غرب است. چراکه بخش مهمی از سیاست‌های منطقه‌ای عربستان همخوانی جدی با سیاست‌های غرب در منطقه دارد و به خصوص آمریکا و عربستان در بسیاری از مسائل و تحولات منطقه ای سعی دارند تا رویکردهای مشترک یا نزدیکی را اتخاذ نمایند. به ویژه مسائل مهار ایران و مقابله با سیاست ها و منافع آن در منطقه از مواردی است که غرب و عربستان سعودی در خصوص آن اشتراک نظر اساسی دارند. بر همین اساس در دورانی که ایران با غرب تنش کمتری با هم داشتند و سطح روابط خود را گسترش داده، نوع روابط ایران و عربستان هم بهتر بوده است. اما در دورانی که سطح تنش در روابط ایران وغرب افزایش پیدا کرده در رویکرد عربستان سعودی هم تاثیرگذار بوده است..

صحبت‌های مقامات ایرانی مانند رئیس مجلس که در راستای کاهش تنش‌ها تلقی می شود و تلاش‌هایی از این سنخ با توجه به تعارضات جدی که میان ایران و عربستان در سطح منطقه‌ای وجود دارد،نمی تواند به نتیجه مهمی برسد. چرا که با توجه به نوع روابط کنونی ایران و عربستان و رویکردهای منفی دولت سعودی در قبال ایران و تعارضات موجود، این گونه تلاش ها نه از سوی ایران گسترده و عمیق است و نه از سوی سعودی‌ها این بحث جدی گرفته می‌شود. مگر آنکه دو کشور به صورت اساسی به فکر کاهش جدی تنش‌ها و تعارضات موجود باشند و در این راستا اقدامات عملی و توافقات عمده داشته باشند.

در حال حاضر تعارضات منطقه‌ای مهمی میان منافع و اهداف دو کشور در حوزه هایی همچون بحرین، سوریه و عراق وجود دارد که کاهش تنش ها به صورت اساسی مستلزم این است که دو کشور در این حوزه ها به توافقی برسند، ولی احتمال رسیدن به این گونه توافقات حداقل در شرایط رقابت ها ی کنونی منطقه ای بسیار ضعیف است. چراکه به نوعی منافع دو کشور دراین حوزه ها در تعارض قرار گرفته است که به نظر نمی‌رسد بتوان آن را در این شرایط حل و فصل نمود.
تحریریه دیپلماسی ایرانی /14