سفر مرسی به تهران؛ سفری معمولی اما حیاتی

محمدعلی سبحانی*

آرمان : بعد از هفته‏ها گمانه زنی پیرامون احتمال سفر محمد مرسی، رئیس جمهور مصر به تهران برای شرکت در اجلاس سران کشورهای عدم تعهد، بالاخره اعلام شد که این سفر به طور قطع انجام خواهد شد. سوال جدی که به دنبال آن به وجود آمده این است که چه عاملی باعث قطعی شدن این سفر شده است. سفر محمد مرسی به تهران را در یک جمله کوتاه و مختصر می‏توان سفری کاملا عادی ارزیابی کرد که می‏تواند بسترساز رسیدن به نتایجی فراتر از چارچوب تعیین شده آن باشد. چارچوب مشخص سفر محمد مرسی به تهران، انتقال ریاست کشورهای جنبش عدم تعهد به محمود احمدی نژاد است، از این رو درحقیقت عدم انجام این سفر را باید امری غیرعادی برشمرد نه انجام آن را. از همین رو برای پیدا کردن دلیل اصلی شایعات قبلی پیرامون احتمال لغو سفر رئیس جمهور مصر به تهران باید به جای روابط دوطرفه ایران و مصر، توجه اصلی را معطوف به معادلات داخلی خود مصر کرد. طبیعتا با توجه به تحولات جدی که صحنه سیاسی مصر شاهد آن بوده و همین طور مدت زمان کوتاهی که از رسیدن محمد مرسی به مقام ریاست جمهوری می‏گذرد، سیاست خارجی این کشور نمی‏توانسته به سرعت نقطه تعادل خود را پیدا کند و در این راه مشخصا با نوعی عدم ثبات در موضع گیری مواجه بوده است. اکنون با توجه به سفرهای مهم منطقه‏ای که مرسی انجام داده و دیدارهایی که با مقامات منطقه‏ای و غربی داشته است، بیش از هفته‏های گذشته به جمع بندی واضح‏تری از اوضاع رسیده است. همین مساله به شکلی مشهود در روزهای اخیر موجبات همگرایی بیشتر در سیاست خارجی مصر را پدید آورده و به همین جهت می‏توان صدای واحدتری از دولت این کشور در قبال مسائل منطقه‏ای و جهانی شنید. یکی از این مسائل بی شک مساله اجلاس شانزدهم عدم تعهد در تهران و سفر مرسی به ایران است. در همین راستا نیز شایعات و خبرهای ضد و نقیض هفته‏های اخیر را باید بیشتر از هر چیز نتیجه همین عدم هماهنگی دستگاه دیپلماسی مصر ارزیابی کرد. باید دو جنبه کلی مساله مورد توجه جدی قرار بگیرد؛ یکی آنکه اکنون بعد از بیش از سه دهه قطع روابط ایران و مصر، تحولات منطقه باعث شده تا یخ این روابط به سمت آب شدن پیش برود، امروز به شکلی واضح موانع ایجاد ارتباط میان ایران و مصر کاهش پیدا کرده است. اما نکته دوم این است که واقعیت یادشده نباید باعث شود که توقعات طرفین از حدی معقول فراتر رود. از این رو زمانی سفر مرسی به تهران برای ایران برد سیاسی تلقی خواهد شد که نتایج آن از چارچوب اجلاس عدم تعهد فراتر رود و وجهی سیاسی به خود بگیرد که کاملا ناظر به بهبود روابط دوجانبه خواهد بود. اجلاس شانزدهم عدم تعهد فرصتی فوق العاده را دراختیار دو طرف قرار داده است تا بدون آنکه مقامات عالی دو طرف نیاز به رایزنی‏های سنگین و قبول هزینه‏های زیاد باشند، بتوانند در خاک یکدیگر باهم ملاقات کنند. مهیا کردن مقدمات اینچنین دیداری در شرایط عادی می‏توانست بسیار سخت، طاقت فرسا و حتی به لحاظ سیاسی پرهزینه باشد. ایران تاکنون درمورد تحولات مصر موضعی مثبت را اتخاذ کرده و این می‏تواند باعث بروز اعتماد متقابلی میان طرفین شود، به شرط آنکه تمام الزامات سیاست ورزی مصری‏ها در این زمینه دیده و به عنوان واقعیت مورد قبول قرار بگیرد. مصر در دور جدید حیات سیاسی خود نشان داده که در صدد ایجاد سیاست خارجی متوازنی است. بی شک سفر روزهای آینده مرسی به تهران می‏تواند باعث حل شدن قسمتی از شکاف میان دو کشور شود، از طرف دیگر تیزبینی و ابتکار عمل ایران و مصر می‏تواند این سفر را به فرصتی برای حل مناقشات سه دهه اخیر تبدیل کند، فرصتی که برای نتیجه آن لازم است برنامه‏ای درازمدت‏تر تدوین شود و با نگاهی واقع بینانه منتظر آینده بود.

*  سفیر سابق ایران در لبنان