نگرانی هایی که توافق هسته ای ایجاد کرده است

دیپلماسی ایرانی: در حالی که دولت اوباما به سختی برای توافق هسته ای با ایران تلاش می کنند تعداد زیادی از اعضای کنگره، وزرای خارجه سابق و مقامات دولت های متحد ایالات متحده نگرانی خود را از چارچوب این توافقنامه اظهار کرده اند. با وجود اینکه ما مدت طولانی است که از گفتگوها با ایران و همچنین توافق موقتی که ایالات متحده و متحدانش با ایران امضا کردند حمایت کرده ایم اما اکنون نگرانی هایی داریم که پیش از آنکه مذاکره کنندگان دنیا را در عمل انجام شده قرار دهند مستحق مطرح شدن هستند.

مقامات بسیاری نگرانی خود را در این باره اظهار کرده اند؛ از هنری کسینجر، وزیر خارجه اسبق گرفته تا سناتور دمکرات ویرجینیا، تیموتی ام.کین. اشکالات آن را در سه مورد جمع بندی می شود:

نخست؛ فرایندی که با هدف حذف پتانسیل برای تولید تسلیحات هسته ای آغاز شد به برنامه ای برای تحمل و تحدید این توانایی تبدیل شده است.

دوم؛ دولت اوباما در فرایند مذاکرات از مقابله با تلاش های فزاینده ایران برای گسترش نفوذش در خاورمیانه خودداری کرده است و به نظر می رسد که آماده است به هزینه اسرائیل و دیگر متحدان ایالات متحده ایران را به عنوان قدرت منطقه ای بپذیرد.

نهایتا؛ دولت اوباما نشان داده که به دنبال این است که هر توافقی با ایران را بدون توجه به رای مجالس امریکا به مرحله اجرا برساند – از جمله تعلیق تحریم هایی که در اصل توسط کنگره وضع شده اند. یعنی قرار است توافقی که اثرات گسترده ای بر مسئله اشاعه هسته ای و امنیت ملی ایالات متحده دارد، به صورت یک جانبه توسط رئیس جمهوری اجرایی شود که کمتر از دو سال تا پایان دوره اش باقی مانده است.

اولین و گسترده ترین این مشکلات توسط کسینجر در جلسه کمیته نیروهای مسلح سنا مطرح شد. وی گفت که مذاکرات به عنوان تلاش های چندجانبه ای به ریاست اتحادیه اروپا و پشتیبانی 6 عضو شورای امنیت سازمان ملل با هدف "جلوگیری از توانایی ایران برای توسعه گزینه تسلیحات هسته ای" آغاز شد. کسینجر معتقد است در حالی که این مذاکرات رسما به صورت چندجانبه ادامه دارد اما "به مذاکرات دوجانبه ای" میان ایران و ایالات متحده "بر سر میزان آن توانایی هسته ای و نه وجود آن" تبدیل شده است.

با وجود اینکه هدف دولت امریکا در مذاکرات از بین بردن توانایی ایران برای غنی سازی اورانیوم بود اما اکنون به نظر می رسد که آماده هستند که ساختار هزاران سانتریفیوژ ایران را بپذیرند. دولت امریکا می گوید که هدفش محدود کردن و نظارت بر بعد صنعتی آن است تا حدی که ایران نتواند در بازه زمانی کمتر از یک سال مواد لازم برای استفاده در کلاهک هسته ای را تولید کند. همان طور که چندین سناتور در خلال جلسه استماع گفتند، توافق هسته ای آتی، ایران را به کشوری در آستانه هسته ای شدن قرار می دهد و در عین حال از نظر تئوری به دنیا زمان مناسب را برای پاسخ به این کشور در صورت ساخت سلاح هسته ای می دهد. اما حتی این محدودیت های اندک تنها برای چندین سال اجرا خواهند شد و پس از آن ایران آزاد خواهد بود تا تولید مواد مورد نظر تسلیحاتی خود را توسعه دهد.

کسینجر معتقد است چنین توافقی به احتمال بسیار زیاد دیگر کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، مصر و ترکیه را برای برابری با توانایی هسته ای ایران ترغیب خواهد کرد. وی می گوید: "در اثر این توافق مذاکرات از پیشگیری از گسترش [توانایی هسته ای] ایران به مدیریت آن تبدیل شده است. ما در جهانی زندگی خواهیم کرد که هر کسی به آن نقطه حساس هسته ای بسیار نزدیک خواهد بود."

مشکل مرتبط دیگر این است که آیا می توان از فریبکاری ایران در اجرای هر توافقی و ساخت محرمانه بمب هسته ای جلوگیری کرد. سناتور کین این نکته را مطرح می کند که تلاش ایالات متحده برای مذاکره با کره شمالی برای پایان دادن به برنامه هسته ای آنها پس از افشای توسعه محرمانه تاسیسات توسط این کشور به محاق رفت. کین می گوید در صورتی که زیرساخت فعلی از بین نروند "بسیار ممکن است در مورد ایران هم نتیجه نهایی چیزی شبیه به وضعیت کره شمالی باشد."

دولت امریکا مذاکرات هسته ای را از دیگر مسائل ایران مانند حمایت ایران از تروریسم، تلاش برای گسترش هژمونی بر خاورمیانه عربی و هدف بیان شده آن ها برای نابودی اسرائیل جدا تلقی کرده است. با این وجود در حالی که مذاکرات در حال انجام است آقای اوباما به آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب ایران اطمینان داده است که این دو کشور منافع مشترکی در منطقه دارند و کاخ سفید از اقداماتی مانند حمایت از اقدام نظامی از نظام بشار اسد که ایران آن را خصمانه می پندارد اجتناب خواهد کرد.

آقای کین می افزاید که ایرانی ها به سهم خود "اکنون در فعالیت هایی برای بی ثبات کردن دولت  کشورهای متحد امریکا از بحرین گرفته تا مراکش دست دارند." اخیرا گروه شبه نظامی مورد حمایت ایران دولت متحد امریکا در یمن را سرنگون کرد. به نظر می رسد اوباما به جای مبارزه با تلاش ایران برای گسترش هژمونی منطقه آماده است در عراق، سوریه، لبنان و جاهای دیگر برای ایران سهم قائل شود؛ سیاستی که هشداری برای اسرائیل، عربستان سعودی، اردن و ترکیه خواهد بود.

جرج شولتز، وزیر امور خارجه پیشین در کمیته سنا اقدامات منطقه ای ایران را برای مذاکرات "بسیار مضطرب کننده" خواند و گفت که "به نظر من ایران در حال حاضر از ما پیشی گرفته است."

با وجود اینکه روسای جمهور طراح سیاست خارجی ایالات متحده هستند اما ضروری است که تغییرات عمده در این زمینه حمایت مردم و کنگره را هم کسب کند؛ در غیر این صورت این سیاست ها پایدار نخواهند بود. با این وجود آنتونی بلیکن، معاون وزیر خارجه در جلسه استماع سنا گفت که دولت به دنبال این است که هر گونه رای گیری درباره توافق را به طور نامحدود به تعویق بیاندازد و برای حفظ تعهدات خود به ایران تحریم هایی که قانوگذاران تصویب کنند را تعلیق خواهد کرد. بلینکن به این موضوع اذعان کرد که پارلمان ایران احتمالا درباره هرگونه توافقی رای گیری خواهد کرد اما گفت که سنا باید تنها زمانی وارد عمل شود که ایران به تعهدات خود عمل نکند.

چنین رویه یک طرفه ای از سوی اوباما قوی ترین حامیان وی در کنگره را نیز منزوی خواهد کرد. این به این معناست که توافق با ایران ظرف چند ماه پس از اتمام آن و توسط رئیس جمهور بعدی می تواند ملغی شود. نمی توان از این جمع بندی صرف نظر کرد که آقای اوباما احتمالا به این خاطر می خواهد از بررسی توافق با ایران توسط کنگره جلوگیری کند که تصور می کند اکثریتی از هر دو حزب، با آن مخالف خواهند بود. اگر این طور است، اقدام صحیح این است که یا باید به دنبال شرایط بهتر در توافق با ایران رفت و یا این که منتقدان را قانع کرد که توافقی که پتانسیل هسته ای ایران را حفظ کرده و بپذیرد، از دیگر جایگزین ها بهتر است.

نویسنده: شورای سردبیری واشنگتن پست