جزئیات جدیدی از تفاهم ضد ایرانی ملک سلمان و اردوغان

در حالی که درگیری ها در سوریه با شدت ادامه دارد، اخباری از بیرون سوریه نشان می دهد که برخی تفاهم های بیرونی علیه دولت سوریه در حال تشدید است.

به گزارش «تابناک» و به نقل از خبرگزاری رویترز، نمایندگان عربستان سعودی و قطر در ماه ژانویه در نشستی با ابومحمد الجولانی، رهبر "جبهه نصرت" به توافق رسیده اند تا این گروه را از نظر مادی و تسلیحاتی تقویت کنند. به گزارش رویترز، شرط چنین اقدامی، مرزبندی "النصره" از شبکه القاعده تعیین شده است. ظاهرا در این راستا پیشنهاد شده که "النصره" نام تازه ای بر خود بگذارد و اعلام نماید که حاضر است با دیگر گروه های مخالف رژیم بعث در سوریه همکاری کند. عربستان و قطر امیدوارند که با حمایت از النصره، این گروه بتواند بر داعش پیروز شود و به بدیلی برای دولت فعلی سوریه تبدیل شود.

در همین حال، ال مانیتور در مطلبی دیگر به هماهنگی های ضد ایران عربستان و ترکیه پرداخته است. فهیم تاشتکین روزنامه نگار اهل ترکیه در این باره نوشته که روابط ترکیه و عربستان سعودی تاکنون مهم تر و ارزشمندتر از این فرض می شد که در معرض انتقاد و بحث قرار گیرد. اگر چه نگاه ترکیه و عربستان سعودی نسبت به مسائل منطقه همواره در یک جهت قرار نداشته است ولی هم آنکارا و هم عربستان سعودی تلاش کرده اند از تاثیرگذاری اختلافات منطقه ای بر روابط دوجانبه خود پرهیز کنند. در نگاه ترک ها، عربستان با توجه به دو مساله حج و قیمت نفت از اهمیت زیادی برخوردار است. ترکیه که از رقابت شدید ایران و عربستان برای نفوذ بیشتر در منطقه آگاه است، تلاش داشته که با هر دو طرف روابط خوبی داشته باشد؛ و در موضوع سوریه بود که منافع عربستان سعودی و ترکیه به یکدیگر گره خورد. اگر چه هر دو طرف بر سر سرنگونی بشار اسد توافق دارند ولی در عین حال محور ترکیه – قطر نیز بر سر آینده سوریه در حال رقابت با عربستان بوده است. حتی برخی معتقدند که ناکامی مخالفان دولت سوریه در همین اختلاف بین ترکیه و عربستان ریشه دارد. رقابت مشابهی در موضوع مصر نیز صادق است، زیرا دولت حزب عدالت و توسعه در ترکیه از اخوان المسلمین در مصر و نیز نیروهای مستقر در طرابلس در لیبی حمایت می کند. اگر چه دولت عربستان اصلی ترین حامی دولت ژنرال السیسی در مصر و نیز نیروهای مستقر در طبرق در لیبی است ولی تاکنون دولت ترکیه صدای خود را علیه سعودی ها بالا نبرده است. حالا اردوغان در حال اضافه کردن عنصر جدیدی به سیاست منطقه ای ترکیه است.

در جریان سفر هفته اخیر به عربستان، اردوغان و شاه سعودی بر سر همکاری در سوریه و حمایت از مخالفان دولت این کشور برای رسیدن به اهداف خود به توافق رسیدند. طبق گفته خبرنگاران حاضر در این سفر، ملک سلمان همچنین به اردوغان قول داده است که از وی برای برقراری منطقه پرواز ممنوع در سوریه حمایت کند.

علاوه بر بحث بر سر موضوعات سوریه، ایران، یمن، فلسطین و مصر، دو طرف به تفاهمی رسیدند که نشان می دهد در موضوع ایران، ترکیه در حال کشیده شدن به جاهای خطرناک است. ینی شفق روزنامه نزدیک به دولت ترکیه، تفاهم عربستان و ترکیه را این گونه گزارش کرده است که «رویکرد طایفه ای ایران در منطقه در دستور کار دو طرف قرار داشت. هر دو طرف از نگاه توسعه طلبانه و طایفه ای ایران ابراز نارضایتی کردند. ایران منایع زیادی را صرف ریختن خون مسلمانان و از بین بردن ثبات کشورهای مسلمان کرده است».

بنابراین عربستان سعودی که از گسترش نفوذ ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن نگران است، در حال کشیدن ترکیه به سوی خود است. این اتحاد جدید به معنای تشکیل بلوک جدیدی در برابر ایران شیعه است و ترکیه بیشتر بخشی از اختلافات طائفه ای در منطقه خواهد بود.

سلمان که به محض رسیدن به قدرت با بحران یمن مواجه شد در حال تلاش برای جذب مصر و ترکیه است. موفقیت سلمان در رسیدن به این هدف به توانایی وی در به پایان رساندن اختلاف بین سیسی و اردوغان وابسته است. ولی اولین برخورد بین سلمان و اردوغان به این موضوع کمکی نکرد. سلمان یک روز پیش از دیدار با اردوغان با سیسی دیدار کرد و وقتی از اردوغان در آستانه سفر به عربستان پرسیده شد که آیا در این سفر با سیسی دیدار خواهد کرد یا خیر، پاسخ داد: «باید شوخی کرده باشید، برای چنین اتفاقی، باید قدم های جدی مثبتی برداشته شود».

در هنگام برگشت از عربستان وقتی که از اردوغان پرسیده شد که آیا حساسیت های مربوط به مصر بر روابط با عربستان تاثیر نخواهد گذاشت، وی پاسخ داد که: «ممکن است اختلافاتی وجود داشته باشد ولی بر روابط دو جانبه ما تاثیر نخواهد گذاشت. ما قصد داریم که از روابط دوجانبه به عنوان لنگری برای خاورمیانه و دنیای اسلام استفاده کنیم. به من اطلاع داده شد که برای مثال در موضوع اعلام منطقه پرواز ممنوع یا اجرای برنامه آموزش و تسلیح (مخالفان دولت سوریه) بین طرفین اشتراک نظر وجود دارد. با موضوع مصر باید جداگانه برخورد کنیم و نباید هیچ سایه ای بر روابط ما با عربستان سعودی بیاندازد».

اردوغان پذیرفت که سعودی ها پیشنهاداتی برای بهبود روابط ترکیه و مصر داشته اند ولی به این مساله نیز اشاره کرد که سعودی ها در این باره اصرار نکرده اند. روشن نیست که چه چیزی اردوغان را در این باره راضی خواهد کرد ولی به نظر می رسد که انتخابات پیش رو و تغییر دولت در مصر چنین فرصتی را مهیا خواهد کرد.

هدف اصلی سلمان تشکیل بلوکی سنی برای مهار نفوذ ایران است و اردوغان که در سالهای اخیر برای رسیدن به همین هدف حتی در مسائل داخلی عراق نیز دخالت کرده است، در تلاش است تا با دست و پا کردن جایی برای خود در این برنامه سعودی ها، از انزوای اخیر خارج شود.

اما بعید است که همکاری عربستان و ترکیه به نتیجه فوری در سوریه برسد. برای دولت اوباما، مقابله با داعش نسبت به سرنگونی حکومت اسد اولویت دارد و ایده منطقه پرواز ممنوع به غیر از اردوغان حامی جدی دیگری ندارد. با توجه به اولویت مبارزه با داعش، نه تنها نمی توان انتظار داشت که شورای امنیت در این راستا کمکی به ترکیه کند بلکه حتی هیچ کدام از متحدان ترکیه در ناتو نیز چنین کمکی به ترکیه نخواهند کرد.

به همین دلیل است که خشم اردوغان متوجه ایران است زیرا برنامه های منطقه ای وی را به شکست کشانده است. ولی این را هم نباید فراموش کرد که ایران و ترکیه از سال 1639 تاکنون وارد درگیری جدی نشده اند و حقظ تفاهم دوجانبه برای هر دو آنها مهم است.

ولی این ادعای جدید دولت ترکیه با عنوان «اتحاد علیه طایفه گرایی» ممکن است باعث تشدید رقابت ها و اثرگذاری منفی بر ثبات منطقه شود. برخی از تحلیلگران در ترکیه هشدار می دهند که این رویکرد طایفه گرایانه می‎تواند مورد استفاده اسرائیل و ایالات متحده هم قرار گیرد. ایالات متحده می تواند از این اختلافات در منطقه به عنوان عامل فشاری علیه ایران استفاده کند و عربستان سعودی نیز قصد دارد منابع فراوان ترکیه و مصر را وارد رقابت و دشمنی خود با ایران کند.