گزارش آژانس راه‌حل مرضی‌الطرفین است
سید حسین موسویان، مذاکره کننده هسته ای سابق ایران، در گفت و گو با «اعتماد» به سوالاتی راجع به گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران پاسخ داده است:
آیا گزارش ارزیابی نهایی آژانس بین المللی انرژی اتمی را می توان پایان پرونده موسوم به پی ام دی دانست؟ این گزارش هنوز حاوی ابهاماتی است که در برخی رسانه های غربی با استدلال به این ابهام ها ادعا می کنند نمی توان پرونده فعالیت های هسته ای ایران در گذشته را بست؟
با انتشار این گزارش می توان گفت که همه اقدامات در زمینه مسائل گذشته به طور کامل به سرانجام رسیده و زمینه بسته شدن پرونده پی ام دی فراهم شده است. نکات مهم گزارش آژانس از این قرار است: ١- گزارش ضمن اشاره به همکاری های کامل ایران با آژانس طبق نقشه راه اذعان کرده که این همکاری ها آژانس را قادر ساخته تا ارزیابی نهایی خود از موضوع پی ام دی را ارایه کند. یعنی اینکه ایران به تعهدات خود در چارچوب «نقشه راه» عمل کرده است. ٢-در تمام مقررات آژانس یک جمله کلیدی وجود دارد به نام «عدم پایبندی به معاهده ان پی تی». این کلمه برای نخستین بار در قطعنامه شهریور ١٣٨٤ در ابتدای ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد در مورد ایران قید شد و مبنای اصلی تمام قطعنامه های مصیبت بار شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران شد. در گزارش جدید آژانس هیچ عبارتی مبنی بر عدم پایبندی ایران به تعهداتش طبق ان پی تی وجود ندارد. ٣-گزارش تایید کرده که هیچ نشانه ای مبنی بر انحراف مواد هسته ای در ایران پیدا نشده است. بدین ترتیب این گزارش بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران صحه گذاشته و راه بسته شدن موضوع در شورای حکام را هموار می کند. ٤-در این گزارش برخلاف ادعای بسیاری از منابع غربی در چند سال گذشته تاکید شده است که هیچ نشانه ای مبنی بر وجود چرخه سوخت اعلام نشده در ایران وجود ندارد. ٥- اما شاه کلید گزارش این است که هیچ علامت و نشانه ای مبنی بر اقدامات مرتبط با ساخت سلاح هسته ای براساس اسناد ادعایی پیدا نشده است. ٦-و نهایتا مساله دیگری که سال ها زمینه ساز اتهام هایی علیه ایران بود مساله مریوان بود که مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش نهایی خود به صراحت اعلام کرده است که ادعای انجام انفجارات آزمایشی در منطقه مریوان درست نیست. در این بخش از گزارش آژانس با توسل به نوعی زبان دیپلماتیک ساختگی بودن ادعای انفجار در مریوان را رد می کند.
یکی از نکات منفی که در گزارش به آن اشاره شده است بحث فعالیت های هسته ای ایران در مسیر نظامی ولو در حد مطالعاتی است. رسانه های غربی با استناد به این مساله ادعا می کنند که حرف سرویس های اطلاعاتی غرب درست بوده و ایران تا پیش از سال ٢٠٠٣ به شکل هدفمند و تا سال ٢٠٠٩ به شکل ناهمگون به دنبال سلاح هسته ای بوده است.
بله. در این گزارش آژانس ادعایی مطرح شده است مبنی بر اینکه تا پیش از سال ٢٠٠٣ و مقداری هم تا سال ٢٠٠٩، کارهایی در رابطه با بعضی فناوری های با کاربرد دوگانه مرتبط با ساخت سلاح هسته ای در ایران انجام شده است. در گزارش های پیشین آژانس هم ادعاهایی مبنی بر احتمال فعالیت های مرتبط با ساخت سلاح های هسته ای مطرح شده بود. این ادعا به هیچ وجه مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نبوده و ایران بارها در این سال ها اعلام کرده است که هرگز به دنبال سلاح هسته ای نبوده و نیست و نخواهد بود. سلاح هسته ای هیچ گاه در دکترین نظامی ما جا نداشته است و فتوای مقام معظم رهبری در خصوص حرام بودن تولید، نگهداری و استفاده از سلاح اتمی هم در سطح بین المللی مطرح شده است. اما اجازه بدهید در این مورد چند نکته را ذکرکنم:
١- در متن گزارش به کلمه فناوری های دومنظوره اشاره شده است. به این عبارت و معنای فنی آن باید توجه کرد. مطالعه جمهوری اسلامی ایران در خصوص تمام فناوری های دومنظوره همان طور که بارها و بارها هم تاکید کرده ایم تنها برای مقاصد صلح آمیز یا متعارف بوده است.
٢- اما نکته کلیدی گزارش این است که گزارش تاکید کرده که این فعالیت ها در حد «تحقیق و مطالعه» بوده است.
اولا: تحقیق و مطالعه در مورد فناوری های دومنظوره بسیار معمول و متعارف بوده و خلاف هیچ قانون بین المللی نیست.
ثانیا: تحقیق و مطالعه در مورد ساخت بمب هسته ای هم مغایر معاهده ان پی تی نیست. آلمان در شرایط فعلی مرکزی دارد که مطالعه و تحقیق در مورد ساخت بمب اتم و عواقب به کارگیری آن را انجام می دهد. این مرکز برای آژانس هم شناخته شده است. وقتی هم از آلمان ها بپرسید، می گویند مطالعات علمی مجاز است ضمن اینکه ما باید اقدامات پیشگیرانه لازم در صورت به کارگیری بمب اتم علیه کشورمان را بررسی کنیم. بنابراین انجام مطالعه و تحقیق در مورد سلاح هسته ای غیرقانونی نیست به این دلیل که در آلمان انجام می شود و آژانس هم مخالفتی ندارد.
٣- آنچه از نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی انحراف به حساب می آید حرکت کردن مواد هسته ای به سمت ساخت بمب اتم است که در گزارش آژانس چنین انحرافی در ایران قویا رد شده است.
برخی منتقدان برجام و این گزارش نهایی آژانس ادعا می کنند که با این گزارش در حقیقت آژانس صحه بر ادعای غرب گذاشته است که ایران در گذشته به دنبال سلاح اتمی بوده و اکنون اجرای برجام و اعمال محدودیت ١٠ ساله بر برنامه هسته ای ایران مجازات آن تخطی هسته ای ایران است.
نکته ای که اکثر تحلیلگران منتقد داخلی از آن غافلند این است که برای ایران اصل کلیدی «بسته شدن پرونده اتهام اقدام ایران برای ساخت بمب هسته ای» است. گزارش مذکور زمینه بسته شدن پرونده اتهام اقدام ایران برای ساخت سلاح هسته ای را کاملا فراهم کرده است. منتها توجه داشته باشید که این اتهام از ابتدا یک «اتهام سیاسی» بود و نه «اتهام حقوقی». لذا بسته شدن پرونده هم در چارچوب یک راه حل سیاسی است. گزارش آژانس یک راه حل سیاسی آبرومندانه پرونده هسته ای برای ایران و قدرت های بزرگ است. ما باید توجه داشته باشیم که طرف مقابل ما:
اولا: خود آژانس است که در گزارش های قبلی اش براحتمال اقدام برای ساخت سلاح تاکید کرده و همین هم مجوز تحریم های بیشترشورای امنیت شده است.
ثانیا: جهان غرب به رهبری امریکاست که ٣٦ سال است چنین اتهامی را مطرح کرده اند.
ثالثا: شورای امنیت سازمان ملل است که تنها به بهانه «عدم پایبندی» و «احتمال اقدام برای ساخت بمب هسته ای» توانسته همه قطعنامه های تحریم را تصویب کند.
رابعا: اروپا و امریکا هم به همین بهانه تحریم های یکجانبه و چندجانبه را تصویب و اجرا کرده اند.
حالا که قرار است پرونده بسته شود، آژانس نمی تواند گزارشی بدهد که هم خودش را به خاطر گزارش های قبلی بی آبرو کند، هم رسما مبنای قطعنامه های شورای امنیت را غیرقانونی اعلام کند و هم ٣٦ سال ادعاهای امریکا و جهان غرب را کاملا باطل و دروغ اعلام کند. در عین حال نمی تواند گزارشی هم بدهد که مجددا این ادعا را تایید کند چون با تایید آن نمی توان پرونده را بسته و تحریم ها را برداشت. لذا مبنای گزارش آژانس یک راه حل سیاسی مرضی الطرفین است و لذا آژانس یک امتیاز بزرگ به ایران داده و آن هم اینکه تایید می کند ایران اقدامی برای ساخت سلاح هسته ای نداشته و بعد از برجام هم به تعهداتش عمل کرده و دیگر عدم پایبندی به معاهده ان پی تی هم ندارد. این جمله یعنی صدور مجوز بسته شدن پرونده و رفع تحریم ها.
اما برای حفظ آبرو و حیثیت آژانس و شورای امنیت سازمان ملل هم یک امتیاز هرچند کوچک هم به خودش و شورای امنیت سازمان ملل می دهد و آن هم این جمله است که تا سال ٢٠٠٣ کارهایی صرفا در حد مطالعه و تحقیق بوده و نه اقدامات عملیاتی برای ساخت بمب. بعد هم اشاره ای می کند که تا ٢٠٠٩ هم این نوع مطالعات بعضا وجود داشته است. این هم صرفا برای مشروعیت بخشیدن به قطعنامه های تحریم شورای امنیت است که بعد از ٢٠٠٥ یعنی در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد انجام شد. نقطه اوج این گزارش که نباید در تحلیل های جانبدارانه آن را کمرنگ کرده یا نادیده گرفت این است که با مطالعه گزارش های پیشین آژانس شما به این قطعیت خواهید رسید که در این گزارش برخلاف گزارش های پیشین که همواره ایران در موارد متعددی مجرم یا مظنون به حساب می آمد، بسیاری از ادعاهای گذشته یا رد شده یا صحت و سقم آن مورد تردید جدی قرار گرفته است. بسیاری از موضوعاتی که در این گزارش مورد تردید قرار گرفته اند مربوط به چند سال پیش هستند و راستی آزمایی ادعای ایران در خصوص آن موارد به صورت کامل و ١٠٠ درصدی ممکن نبوده و البته که ایران هم پیش از این بارها تاکید کرده بود که برای حل مساله موسوم به پی ام دی، دسترسی های بی حد و حصر به مراکز حساس نظامی خود را نداده است.
با انتشار این گزارش شما نقطه های سفید آن را بیشتر می بینید یا سیاه؟
در خصوص نمای کلی گزارش اینکه یوکیا آمانو هم پیش از این در سخنانی تاکید کرده بود که گزارش وی نه سفید و نه سیاه کامل خواهد بود. این حرف یعنی یک گزارش میانه برای برون رفت آبرومندانه از بحران. من اهل تحلیل گزارش در قالب جناح بندی های سیاسی داخل کشور نیستم. بدون شک این گزارش نکات مثبت و منفی دارد. فراموش نکنیم که پرونده موسوم به پی ام دی، عمری قریب به یک دهه دارد و به یکی از جنجالی ترین مناقشه های هسته ای در تاریخ آژانس بین المللی انرژی اتمی بدل شده است. اما گزارش جدید یوکیا آمانو در کنار موضع گیری های وزارت امور خارجه امریکا نشان می دهد که گزارش به قصد تایید صلح آمیز بودن برنامه فعلی هسته ای ایران و بسته شدن پرونده هسته ای تهیه شده است.
این به آن معنی است که پیچیده ترین پرونده های بین المللی را هم می توان با گفت وگو و مذاکره حل و فصل کرد یا به مختومه شدن نزدیک کرد. با این گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی پس از یک دهه جنجال و پرونده سازی تاکید می کند که فعالیت های اتمی ایران هیچگاه به سمت ساخت بمب منحرف نشده است.
در این میان واشنگتن نخستین کشوری است که اعلام می کند این گزارش آژانس برای مختومه شدن پرونده موسوم به پی ام دی کافی است و کفایت بررسی در این خصوص به زودی با رای شوای حکام اعلام خواهد شد. این موضع گیری امریکایی ها از سر دوستی و عطوفت با ایران نیست که میزان خصومت بین امریکا و ایران و بی اعتمادی متقابل وجود دارد و همواره بر همگان هم مبرهن بوده است. بلکه تغییر موضع دولت امریکا و شکست اسراییل، جناح تندروی داخلی امریکا و اعراب معاند نتیجه راهبرد هوشمندانه و نگاه کلانی است که در دو سال گذشته در سطوح مختلف دیپلماسی رسمی و عمومی مجدانه دنبال شده است.
با عبور پرونده موسوم به پی ام دی از پیچ آژانس بین المللی انرژی اتمی، کشورهای گروه ١+٥ اکنون موظفند بر اساس بند ١٤ توافقنامه برجام، پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه اتمی ایران را رسما در شورای حکام آژانس مختومه کنند. با این گزارش آژانس، این اقدام می توانددر دو هفته آینده صورت گیرد و روند اجرای برجام و لغو تحریم ها آغاز شود. انجام این پروسه عملا به این معنی است که توافق مهم و تاریخی هسته ای در راستای منافع ملی جمهوری اسلامی است. بعد از آن هم مهم این است که ازتجربیات و دستاوردهای مدیریت بحران هسته ای، برای حل سایر اختلافات با قدرت های منطقه ای و جهانی استفاده کنیم.
نظر شما :