احتمال ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت در اجلاس ژوئن شورای حکام

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین الملل

دیپلماسی ایرانی: 

توضیح ضروری: موضوعات مطروحه در بیانیه به شرح ذیل صرفاً مدعیات اثبات نشده اروپا بوده و صرفا برای آشنایی خوانندگان مطرح شده است.

نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی روزهای 4 الی 8 مارس 2024 با بررسی موضوعات مندرج در دستور کار به فعالیت خود پایان داد. در این نشست، موضوع فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و گزارش مدیرکل در این ارتباط مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.

در حاشیه این اجلاس، سه کشور فرانسه، بریتانیا و انگلیس موسوم به E3 بیانیه‌ای را درباره اجرای توافقنامه پادمان در ایران منتشر کردند که حاوی مطالب مهمی بوده و نشانگر این واقعیت است که کشورهای مذکور به همراه ایالات متحده درصدد برنامه‌ریزی برای تشدید اوضاع پرونده فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در آژانس و ارجاع احتمالی موضوع فعالیت‌های هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل، با استناد به ماده 19 توافقنامه پادمان با ایران، هستند. 

رئوس بیانیه تروئیکاء اروپایی به شرح ذیل است: 

- عدم همکاری ایران با آژانس برای حل نگرانی‌های این نهاد بین‌المللی در زمینه مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده احتمالی در برخی اماکن در ایران possible undeclared nuclear material and activities at a number of locations in Iran.

- عدم ارائه "توضیحات به لحاظ فنی قابل قبول" technically credible explanations از سوی ایران به آژانس در زمینه اماکن موسوم به تورقوزآباد و ورامین.

- عدم رعایت مفاد کد اصلاحی 3.1  Modified Code 3.1 به عنوان یک تعهد قانونی ایران در خصوص اطلاع‌رسانی به آژانس در مورد ساخت تاسیسات هسته‌ای جدید.

- عدم همکاری ایران با آژانس در پذیرش بازرسان مجرب بین المللی با تکیه بر توجیهات سیاسی.

- عدم پیشرفت در اجرای توافقات قبلی ایران و آژانس بالاخص بیانیه 4 مارس 2023 میان طرفین و استنکاف ایران از اجرای تعهدات خود ذیل این توافقات.

- اقدامات ایران در خصوص اصلاح آمار اورانیوم ارسالی از آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان به مرکز UCF و نیاز به بررسی بیشتر موضوع توسط آژانس و نیز موضوع سابقه آزمایش اعلام نشده فلز اورانیوم در این آزمایشگاه.

- نگرانی از اظهارات علنی مقامات ایرانی در مورد توانمندی‌های فنی  technical capabilities این کشور برای تولید تسلیحات هسته ای و نیز عدم توانایی مدیرکل برای نتیجه گیری در خصوص ماهیت صلح آمیز فعالیت های هسته ای ایران.

- ابراز نگرانی عمیق در خصوص عدم اجرای اقدامات ضروری و فوری مندرج در قطعنامه نوامبر 2022 از سوی ایران. 

- عدم پیشرفت در حل مسائل پادمان باقی مانده outstanding Isssues از سوی ایران. بعد از این همه فرصت از دست رفته و زمان از دست رفته، پاسخگویی ایران به تعهدات قانونی خود بسیار دیر شده است.

- در اجلاس شورای حکام در سپتامبر 2023، 63 کشور عضو به بیانیه دانمارک پیوسته و نگرانی عمیق خود را از رفتار ایران ابراز کردند. ایران هنوز اقدامات ضروری و فوری مندرج در قطعنامه نوامبر 2022 را اجرا نکرده است. ایران باید فورا، به طور کامل و بدون ابهام با آژانس همکاری کند. در صورت عدم پیشرفت جدی در این مسیر، شورا باید آماده اتخاذ قطعنامه دیگری must be prepared to adopt another resolution در جلسه بعدی خود (ماه ژوئن 2024) باشد و اقدامات آتی را در صورت لزوم از جمله نتیجه‌گیری بر اساس ماده 19 موافقتنامه پادمان ایران بررسی کند. ماده 19 به آژانس اجازه می‌دهد در صورتی که نتواند عدم انحراف مواد هسته‌ای در ایران را تائید کند می تواند موضوع عدم پایبندی Non-Compliance ایران به توافقنامه را پادمان به شورای امنیت گزارش دهد. نمی‌توان به ایران اجازه داد بیش از این از تعهدات پادمانی خود فرار کند. 

- از مدیرکل درخواست می¬شود تا در گزارش بعدی خود اعلام کند که آیا می‌تواند وجود احتمالی مواد اعلام‌نشده در سایر نقاط در ایران را رد کند یا خیر؟

با توجه به لحن و ادبیات این بیانیه، به نظر می‌رسد احتمال ارجاع/گزارش پرونده هسته¬ای ایران به شورای امنیت اکنون از هر زمان دیگری پر رنگ تر شده و بر اهل فن و آشنا با نهادهای بین‌المللی روشن است که در صورت چنین اتفاقی، چه مصائب و بلایایی دامن¬گیر اقتصاد، سیاست، روابط دو/چند جانبه ایران و ... خواهد شد.

فلذا، با توجه به وزن سیاسی و امنیتی تروئیکا در شورای حکام آژانس و از سوی دیگر عضویت دائمی آن ها در شورای امنیت سازمان ملل متحد، لازم و ضروری است تا نهادهای تصمیم‌گیر و مجری در کشور با همدلی و وحدت در عمل پیرامون موضوع و ضمن درک حساسیت موضوع و شرایط زمانی کنونی، با دوری جستن از اقدامات احساسی و شعارگونه و با اتخاذ سیاستی درست، هدفمند و در چارچوب منافع ملی، از اجرای نقشه‌های شوم دشمنان این آب و خاک، میراث گرانقدر خیل عظیم شهداء عزیز و گلگون کفن، مانع شوند.