نگاه به شرق ایران

دیپلماسی ایرانی: در واکنش به فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب، به ویژه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا و تعلل اروپا در اجرای تعهدات توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، ایران سیاست «نگاه به شرق» را به‌عنوان محور اصلی راهبرد خارجی خود تقویت کرده است. این سیاست گسترش روابط اقتصادی، سیاسی و امنیتی با قدرت‌های آسیایی مانند چین، روسیه، هند، ژاپن، کره جنوبی و برخی کشورها در آسیای مرکزی را شامل می‌شود؛ اما در این‌جا تأکید ویژه بر چین و روسیه است که در سال‌های گذشته، مشارکت‌های دوجانبه و پیمان‌های راهبردی چندساله را تقویت کرده‌اند.

در حوزه چین، ایران عضو کامل طرح کمربند و جاده (BRI) شده و شبکه خطوط ریلی و کریدورهای ترانزیتی بامحور صادرات نفت، گاز و کالاهای صنعتی را توسعه داده‌ است. اولین خطوط قطارهای باری مستقیم بین چین و ایران شکل گرفته‌اند و اتصال ریلی از شرق آسیا تا خلیج فارس در دست اجراست و ایران امیدوار است خیلی زود این خط فعال شود.

توافق ۲۵ ساله راهبردی چین و ایران در سال ۲۰۲۱، شامل تبادل نفت با قیمت ترجیحی در برابر سرمایه‌گذاری عمده در پروژه‌های مالی، انرژی، فن آوری دیجیتال و زیرساخت‌های راه‌آهن، بندر و ارتباطات امضا شده است. این توافق، استراتژی ایران را در مقابله با فشار غرب تثبیت کرده‌ و ایران امیدوار است به کمک آن بتواند تاب‌آوری خود در برابر فشارهای غرب را به شدت افزایش دهد.

هم‌زمان، روابط ایران با روسیه در زمینه‌های نظامی (تمرین‌های مشترک، همکاری در سوریه و حمایت از محور مقاومت)، اقتصادی (تجارت بدون دلار)، و دیپلماتیک (پیمان راهبردی ۲۰ ساله در ژانویه ۲۰۲۵) به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

در آسیای مرکزی، ایران نقش فعالی دارد؛ از جمله حضور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، انعقاد توافق تجارت آزاد با اعضای آن، و سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند بندر چابهار و توسعه پروژه‌های مشترک حمل‌ونقل با کشورهای این حوزه. ایران امیدوار است بتواند کریدور شمال – جنوب را فعال کند و از یک سو روسیه از شمال غرب و از سوی دیگر قزاقستان از شمال شرق به آب های خلیج فارس دسترسی یابند.

اگرچه تمرکز اصلی بر چین و روسیه است اما تهران تلاش می‌کند تنوع روابط خود را حفظ کند و نه تنها به چین نگاه کند، بلکه هند، ژاپن، کره و مالزی را نیز در دستور کار اقداماتش قرار دهد.

تحلیلگران غربی هشدار می‌دهند که با پیشرفت سیاست نگاه به شرق، ایران در مسیر تقویت جایگاه در نظم جهانی چندقطبی قرار می‌گیرد و فشار دیپلماتیک و اقتصادی غرب را کاهش می‌دهد. نتیجه این استراتژی، می تواند بازشدن دست ایران در حوزه سیاست داخلی یا منطقه‌ای باشد، به‌خصوص اگر هم‌پیمانی با چین و روسیه تثبیت شود.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱