جدال در واشنگتن؛ مذاکره یا تقابل؟

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: پس از تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای، نظامی و غیرنظامی ایران در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ و پاسخ کوبنده ایران در عملیات «وعده صادق ۳»، فضای سیاسی و رسانه‌ای آمریکا درگیر دوگانگی عمیقی درباره مذاکره با تهران شده است. در حالی که شبکه سی‌ان‌ان از پیشنهادات مالی و مشوق‌های اقتصادی، از جمله سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران، سخن می‌گوید، دونالد ترامپ این گزارش‌ها را «جعلی» خوانده و بر تهدید به حملات نظامی تأکید می‌کند. در مقابل، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، از مذاکرات مستقیم و رو در رو با ایران حمایت می‌کند. این دوگانگی، نه‌تنها عدم انسجام استراتژیک کاخ سفید را آشکار کرده، بلکه خشم دموکرات‌ها در کنگره را به دلیل فقدان شفافیت در تصمیم‌گیری‌های دولت برانگیخته است.

 دوگانگی در کاخ سفید؛ مذاکره یا تهدید نظامی؟

شش روز پس از حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران که با مشارکت رژیم صهیونیستی در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ انجام شد، مقامات کاخ سفید در جلسه‌ای محرمانه با قانون‌گذاران، بر لزوم مذاکره با ایران تأکید کردند. مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان، به نقل از مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، اظهار کرد: «ما نیاز داریم ایران در مذاکرات مستقیم و با حسن‌ نیت با ما تعامل کند، نه از طریق اشخاص ثالث یا کشورهای دیگر». روبیو خواستار مذاکرات «رو در رو» با ایران شد، اما فقدان استراتژی مشخص، تردیدهایی را در میان قانون‌گذاران ایجاد کرد. مایکل مک‌کال، نماینده ارشد جمهوری‌خواه، با ابراز تردید نسبت به این طرح، گفت گام‌های بعدی دولت ترامپ در دیپلماسی با ایران «به روشنی بیان نشده است».

در مقابل، دونالد ترامپ با رد گزارش سی‌ان‌ان درباره پیشنهاد ۳۰ میلیارد دلاری برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران، آن را «جعلی» و «مسخره» خواند و در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال نوشت: «هرگز از این ایده مسخره چیزی نشنیده‌ام». او همچنین تهدید کرد که اگر ایران بار دیگر غنی‌سازی اورانیوم را از سر بگیرد، «حملات نظامی آینده واقعا روی میز است». این تناقض میان اظهارات روبیو و ترامپ، نشان‌دهنده شکاف در رویکرد کاخ سفید است که بین دیپلماسی و تهدید نظامی در نوسان است. این دوگانگی، به‌ویژه پس از ناکامی حملات در تخریب کامل برنامه هسته‌ای ایران، به سردرگمی در سیاست خارجی آمریکا دامن زده است.

پیشنهادات مالی ادعایی سی‌ان‌ان؛ واقعیت یا جنجال رسانه‌ای؟

پیش‌تر شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی اختصاصی مدعی شد دولت ترامپ در حال بررسی مشوق‌های اقتصادی برای بازگرداندن ایران به میز مذاکره است. به گفته چهار منبع آگاه، این پیشنهادات شامل سرمایه‌گذاری ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران، کاهش تحریم‌ها و آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدودشده ایران است. یک مقام دولت به سی‌ان‌ان گفت این بودجه مستقیم از آمریکا تأمین نمی‌شود و ترجیحا باید توسط شرکای عرب تأمین شود. این گزارش همچنین از مذاکرات پشت‌ پرده با مقامات ایرانی، حتی در بحبوحه حملات اخیر، خبر داد که پس از آتش‌بس نیز ادامه یافته است.

با این حال، شرط غیرقابل مذاکره این پیشنهادها، توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است، شرطی که تهران بارها آن را رد کرده است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از حملات به خاک ایران در میانه مذاکرات مسقط، هرگونه مذاکره تحت فشار را غیرقابل قبول دانست. این گزارش سی‌ان‌ان که ان‌بی‌سی‌نیوز نیز آن را تأیید کرد، با تکذیب قاطع ترامپ مواجه شد که آن را تلاشی برای «تحقیر» او خواند. این تناقض رسانه‌ای و سیاسی، نه‌تنها اعتماد به گزارش‌های دیپلماتیک را تضعیف کرده، بلکه نشان‌دهنده تلاش برخی محافل در آمریکا برای ارائه تصویری دیپلماتیک در برابر اقدامات نظامی اخیر است.

 خشم دموکرات‌ها از فقدان شفافیت و انتقاد برای نبود استراتژی

در میان این دوگانگی‌ها، جلسه توجیهی محرمانه کاخ سفید با کنگره، به جای رفع ابهامات، خشم دموکرات‌ها را برانگیخت. حکیم جفریز، رهبر اقلیت مجلس نمایندگان، این جلسه را «غیرروشنگر» توصیف کرد و اطلاع داد که «مجموعه‌ای از سؤال‌ها بی‌پاسخ باقی مانده است». نانسی پلوسی، رئیس سابق مجلس هم با انتقاد شدید از محتوای جلسه، اظهار کرد: «متأسفم که در این جلسه شرکت کردم، زیرا اطلاعات ارائه‌شده عمدتا در دسترس عموم بود». او همچنین ادعاهای دونالد ترامپ درباره «نابودی» تأسیسات هسته‌ای ایران را زیر سؤال برد و تأکید کرد که «ما می‌دانیم اورانیوم غنی‌شده هنوز وجود دارد و این هرگز هدف حملات نبود».

دموکرات‌ها همچنین از عدم مشورت دولت با کنگره پیش از حملات به ایران انتقاد کردند. جیم هیمز، عضو ارشد کمیته اطلاعات، گفت که دولت هیچ پیشنهادی درباره اقدامات دیپلماتیک ارائه نکرده است. بیل فاستر، نماینده دموکرات و فیزیک‌دان، از نبود اطلاعات دقیق درباره موجودی هسته‌ای ایران ابراز ناامیدی کرد و اذعان داشت که «ما درک و کنترلی از محل تمام این مواد نداریم». جیسون کرو، نماینده دموکرات و تکاور سابق ارتش نیز اظهارات اخیر دولت را با گزارش‌های قبلی درباره توانایی‌ها و نیات ایران «بسیار متفاوت» دانست. این انتقادات که برخی حتی به درخواست استیضاح منجر شده، نشان‌دهنده شکاف عمیق بین کنگره و کاخ سفید در رویکرد به ایران است.

 ناکامی نظامی و ضرورت حسابرسی هسته‌ای

پیرو انتقادات جدی دموکرات‌ها، مایکل مک‌کال، عضو جمهوری‌خواه کنگره و از حامیان دولت ترامپ تأیید کرد که «بیشتر» اورانیوم غنی‌شده در تأسیسات ایران باقی مانده و هدف حملات، تخریب این مواد نبوده است. او خواستار مذاکرات مستقیم با ایران شد تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند موجودی اورانیوم را بررسی کند. این اظهارات، با تأیید سازمان انرژی اتمی ایران و کشورهای ناظر مانند عربستان مبنی بر عدم انتشار آلاینده‌های هسته‌ای، ناکامی حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی در تخریب برنامه هسته‌ای ایران را تأیید می‌کند.

این ناکامی، همراه با پاسخ موشکی ایران به پایگاه آمریکا در قطر که منجر به آتش‌بس داوطلبانه شد، جایگاه ایران را به‌عنوان قدرتی غیرقابل مهار تقویت کرد. کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا هم با طفره‌رفتن از بحث ادامه «فشار حداکثری»، بر هدف دستیابی به «توافق صلح» تأکید کرد و گفت: «اگر به صلح بزرگی برسیم و تحریم‌ها برداشته شوند، ایران می‌تواند شکوفا شود». این اظهارات، در کنار پیشنهادات مالی گزارش‌شده، نشان‌دهنده تلاشی برای جبران ناکامی نظامی با دیپلماسی است، اما شرط توقف غنی‌سازی، با توجه به موضع قاطع ایران، این تلاش را با چالش مواجه کرده است.

پیامدهای منطقه‌ای و جهانی، ذیل تقویت موضع ایران

جدال سیاسی و رسانه‌ای در آمریکا، در حالی که رژیم صهیونیستی به دلیل خسارات سنگین جنگ ۱۲ روزه در شهرهای حیفا، تل‌آویو، عسقلان و ایلات تضعیف شده، فرصت‌هایی برای ایران ایجاد کرده است. ایران به‌عنوان عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، با تأکید بر حقوق خود برای غنی‌سازی صلح‌آمیز، هرگونه مذاکره تحت فشار را رد کرده است. عباس عراقچی در گفت‌وگویی اعلام کرد حملات اخیر نه‌تنها برنامه هسته‌ای ایران را متوقف نکرد، بلکه عزم تهران را برای حفظ استقلال هسته‌ای تقویت کرد.

در مقابل، رژیم صهیونیستی که خارج از چارچوب NPT زرادخانه هسته‌ای دارد، با توجیه جلوگیری از توسعه تسلیحات هسته‌ای ایران، تجاوز خود را آغاز کرد، اما ناکامی آن در کنار انسجام ملی بی‌سابقه در ایران، معادلات را به نفع تهران تغییر داد. مذاکرات پشت‌پرده با شرکای خلیج‌فارس که سی‌ان‌ان به آن اشاره کرد، نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای جلب حمایت منطقه‌ای است، اما تکذیب این پیشنهادات توسط ترامپ، این تلاش‌ها را بی‌اعتبار کرده است. ایران با تکیه بر دستاوردهای نظامی و سیاسی جنگ ۱۲ روزه، از جمله تخریب زیرساخت‌های رژیم صهیونیستی و اتحاد ملی، در موضع قدرت قرار دارد و هرگونه مذاکره آینده را به احترام به حقوق خود و جبران خسارات مشروط کرده است.

دیپلماسی مبهم در سایه ناکامی نظامی

دوگانگی سیاسی و رسانه‌ای در آمریکا، پیشنهادهای دیپلماتیک و تهدیدهای نظامی، نشان‌دهنده سردرگمی استراتژیک کاخ سفید پس از ناکامی در جنگ ۱۲ روزه است. در حالی که مارکو روبیو بر مذاکرات مستقیم تأکید دارد، تکذیب پیشنهادهای مالی توسط ترامپ و خشم دموکرات‌ها از فقدان شفافیت، انسجام سیاست خارجی آمریکا را تضعیف کرده است. ایران، با تکیه بر بازدارندگی نظامی و انسجام ملی، نه‌تنها از فشارهای نظامی و دیپلماتیک غرب سربلند بیرون آمده، بلکه با رد شروط غیرواقعی مانند توقف غنی‌سازی، جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری قدرتمند تثبیت کرده است. این جدال داخلی در آمریکا، فرصت را برای ایران فراهم کرده تا با دیپلماسی هوشمندانه، مطالبات خود را در مذاکرات آینده پیش ببرد و هرگونه توافق را به جبران خسارات و احترام به حاکمیت ملی‌اش مشروط کند./شرق