شرق در تنگه پرالتهاب قدرت

دیپماسی ایرانی: تحولات اخیر در شرق آسیا نشان می‌دهد که معادلات سیاسی، امنیتی و ژئوپلیتیک در این منطقه وارد مرحله‌ای شکننده و حساس شده است. برگزاری رزمایش مشترک آمریکا، کره‌جنوبی و ژاپن تحت عنوان «لبه آزادی» که با هدف تقویت همکاری‌های نظامی سه‌جانبه در دریا، هوا و فضای سایبری طراحی شده، با واکنش تند کره‌شمالی مواجه شده است. این رزمایش، به‌ویژه در بحبوحه تنش‌های فزاینده با پیونگ‌یانگ و همزمان با تمرکز آمریکا بر مهار قدرت‌گیری چین، نشانه‌ای آشکار از شکل‌گیری یک محور امنیتی جدید در منطقه تلقی می‌شود.

از سوی دیگر، چین نیز اخیراً بزرگ‌ترین رژه نظامی تاریخ خود را با حضور رهبران همپیمانش از جمله روسیه و کره‌شمالی برگزار کرد؛ اقدامی که نه‌تنها نمایش قدرت نظامی پکن بود بلکه پیامی روشن به واشنگتن و متحدانش ارسال کرد که شرق آسیا دیگر میدان انحصاری نفوذ آمریکا نخواهد بود. این رژه با نمایش تسلیحات پیشرفته و فناوری‌های نوین نظامی، در کنار اتحاد آشکار با مسکو و پیونگ‌یانگ، به‌خوبی نشان داد که چین در حال آماده‌سازی یک موازنه راهبردی در برابر ائتلاف‌های غربی در منطقه است. در چنین فضایی، شرق آسیا عملاً به نقطه‌ای رسیده که هر اقدام نظامی یا دیپلماتیک می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیک عمیقی در پی داشته باشد و حتی زمینه‌ساز تغییر نظم امنیتی منطقه‌ای شود.

یارگیری همزمان؛ رقابت برای ساخت ائتلاف‌های نوین

در قلب این تحولات، یک واقعیت اساسی به‌وضوح دیده می‌شود؛ اینکه هر دو طرف ماجرا به‌دنبال یارگیری‌های گسترده برای تقویت موقعیت ژئوپلیتیک خود هستند. آمریکا با گسترش رزمایش‌های مشترک و تعمیق همکاری‌های دفاعی با کره‌جنوبی و ژاپن در تلاش است تا یک «ناتوی آسیایی» شکل دهد؛ ائتلافی که بتواند قدرت چین را مهار کرده و همزمان مانع ماجراجویی‌های هسته‌ای کره‌شمالی شود. حضور گسترده تجهیزات پیشرفته نظامی در رزمایش «لبه آزادی» و تأکید بر دفاع موشکی و سایبری، نشان از راهبردی دارد که فراتر از بازدارندگی صرف علیه پیونگ‌یانگ است و هدف آن، مهار بلندپروازی‌های پکن در دریای چین جنوبی و اقیانوس آرام نیز هست.

در مقابل، چین و کره‌شمالی با نزدیکی فزاینده به روسیه، به‌دنبال شکل‌دهی به جبهه‌ای متقابل هستند. ارسال تسلیحات از سوی کره‌شمالی به روسیه در جریان جنگ اوکراین و حضور رهبران سه کشور در رژه نظامی اخیر پکن، نشانه‌هایی آشکار از تلاش برای ایجاد یک محور ضدغربی در شرق آسیا است. این محور نه‌تنها بر پایه منافع امنیتی مشترک بلکه بر اساس چالش با نظم بین‌المللی تحت رهبری آمریکا شکل می‌گیرد.

در این میان، کشورهای آسیای جنوب‌شرقی نیز تحت فشار قرار گرفته‌اند تا میان این دو قطب قدرت یکی را انتخاب کنند. ویتنام، فیلیپین و اندونزی که روابط اقتصادی عمیقی با چین دارند، از سویی نگران نفوذ فزاینده پکن هستند و از سوی دیگر نمی‌خواهند در تقابل مستقیم با واشنگتن قرار گیرند. همین وضعیت موجب شده است که منطقه درگیر یک بازی یارگیری پیچیده شود که پیامدهای آن فراتر از مرزهای شرق آسیا خواهد رفت.

پیامدهای ژئوپلیتیک و امنیتی در افق نزدیک

افزایش تنش‌ها در شرق آسیا به‌ویژه با محوریت رزمایش‌های اخیر، پیامدهای گسترده‌ای برای نظم منطقه‌ای دارد. نخست آن‌که، روند نظامی‌سازی در منطقه شتاب خواهد گرفت. با گسترش رزمایش‌ها و نمایش قدرت‌های نظامی، کشورهای منطقه برای مدرن‌سازی ارتش‌های خود تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند. این امر می‌تواند رقابت تسلیحاتی تازه‌ای را رقم بزند که ثبات شکننده منطقه را بیش‌ازپیش تهدید خواهد کرد.

دوم، فضای دیپلماتیک برای گفت‌وگوهای چندجانبه محدودتر خواهد شد. کره‌شمالی پیش‌تر درخواست‌های آمریکا و کره‌جنوبی برای مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای را رد کرده و اکنون با نزدیکی بیشتر به چین و روسیه، احتمال بازگشت به میز مذاکره کمتر از گذشته به‌نظر می‌رسد. در مقابل، واشنگتن نیز با تقویت ائتلاف‌های نظامی، پیام روشنی ارسال می‌کند که دوران صبر استراتژیک در برابر پیونگ‌یانگ به پایان رسیده است.

در نهایت، این وضعیت می‌تواند الگوی جدیدی از رقابت قدرت‌ها را در شرق آسیا رقم بزند که نه‌تنها امنیت منطقه بلکه مسیر تجارت جهانی، به‌ویژه در تنگه‌های استراتژیک مانند مالاکا و دریای چین جنوبی را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. به‌عبارت دیگر، شرق آسیا در حال ورود به مرحله‌ای است که معادلات امنیتی آن تنها با حضور بازیگران منطقه‌ای تعریف نمی‌شود، بلکه بخشی از رقابت ژئوپلیتیک جهانی میان شرق و غرب خواهد بود/هفت صبح