گسستگی روسیه از غرب و فرصت پیش روی ایران در اجلاس شانگهای

با تحولات جدید بوجود آمده در روابط روسیه و غرب شاید بتوان گفت برگزاری دوره هشتم اجلاس شانگهای طی روزهای هفتم و هشتم شهریور مهم ترین رویداد منطقه ای و حتی جهانی است که چشم و گوش غرب نیز متوجه آن است.

اتفاقات ماه گذشته در قفقاز و رودررویی بی پرده  روسیه و ایالات متحده بر سر استقلال مناطقی از خاک گرجستان که تبدیل به مناقشه ای پردامنه شده است، اجلاس اخیر شانگهای را اهمیتی دو چندان می بخشد.

بسیاری بر این باورند شانگهای که تاکنون نخواسته و نتوانسته اجماع و همبستگی تاثیرگذاری را نظیر آنچه در ناتو شکل گرفته به منصه ظهور برساند، در این دوره با اتخاذ تصمیماتی در حوزه منابع انرژی و وفاق منطقه ای گامی بلند در جهت غرب زدایی و تشکیل ائتلافی اقتصادی و سیاسی در مواجهه با آمریکا برخواهد داشت.

اصلى ترين اهداف اين سازمان "تقويت اعتماد دو جانبه و روابط همسايگى خوب در ميان کشورهاى عضو، ارتقای سطح همکارى مؤثر در زمينه‌ انرژی و نیز سياسى، اقتصادى، علمى، فرهنگى و آموزشى، امور حمل و نقل،‌ توريسم، محيط زيست، امنيت و ثبات منطقه و ايجاد نظام سياسى و اقتصادى جديد جهانى بر پايه عدالت و دموکراسى" عنوان شده است.

با وجودی که سازمان همکارى هاى شانگهاى (SCO) هنوز در قامت یک نهاد سازمان یافته برای ورود به عرصه های کلان سیاسی و اقتصادی ظاهر نشده اما برخی کارشناسان معتقدند حضور ایران در اجلاس سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای می تواند به مفهوم حلقه اتصال خاورمیانه با حوزه آسیای مرکزی و قفقاز باشد. از سوی دیگر با توجه به فشارهای جهانی بر ایران و نیز جبهه بندی جدید آمریکا و روسیه و حضور چین در ائتلاف شرق، ایران در اجلاس این دوره می تواند و می بایست دستاوردهای بیشتری نسبت به ادوار گذشته داشته باشد.

اجلاس شانگهای هنوز از قواعد و ویژگی های لازم برای تبدیل شدن به یک ناتو در شرق فاصله بسیار دارد ولی ساختار، اهداف و ترکیب اعضای آن به‌ویژه در دوره تعمیق شکاف غرب و شرق به گونه ای است که قادر است از هژمونی آمریکا در منطقه بکاهد.

هشتمين اجلاس در حالی برگزار خواهد شد که در آن روساى جمهورى قزاقستان، تاجيکستان، ازبکستان، قرقيزستان و چین و روسیه به عنوان اعضاى دائم و روساى ايران، هند، مغولستان و وزير خارجه پاکستان به عنوان اعضاى ناظر و نیز روساى جمهور افغانستان و ترکمنستان به عنوان مهمان حضور خواهند داشت.

 

محمود احمدى‌نژاد صبح پنج‌شنبه در اجلاس شانگهاى سخنرانى و در حاشيه آن با شمارى از روساى‌جمهور حاضر در اين اجلاس ديدار و در زمينه تقويت و گسترش مناسبات و مسائل منطقه‌اى و بين‌المللى تبادل‌نظر مى‌کند. حتی بی توجه به دستاوردهای عادی و جاری چنین اجلاسی در سطح منطقه که با حضور دو قدرت اقتصادی و سیاسی دنیا هم همراه است، از طرف ایرانی حاضر در اجلاس انتظار می رود تا ضمن تقویت روابط با بزرگان و چانه زنی در زمینه مسائل و مشکلات، زمینه های همگرایی بیشتر با آنان را فراهم کرده و نقش آفرینی ایران را به مثابه کشوری اسلامی و خاورمیانه ای حاضر در اجلاس تقویت کند.

 

دیگر اینکه قطعا محمود احمدى‌نژاد - که گفته می شود با دميترى مدودف نیز ملاقاتی خواهد داشت - می تواند از فرصت زمانی فعلی، موقعیت جدید روسیه و شرایط حاکم بر همسایگان شمالی بیشترین بهره مندی را در مذاکرات و قرارهای خود داشته باشد. اگر دیدار با مدودف انجام شود اين اولين ملاقات رئيس جمهور جديد روسيه با همتاى ايرانى اش است.

 

احمدى نژاد در دوره گذشته بیش از هر چیز بر توسعه مناسبات کشورهاى عضو سازمان همکارى شانگهاى در جهت مانع آفرینی در برابر نظام سلطه تاکید کرده و گفته بود: افزايش همکارى‌هاى کشورهاى عضو پيمان شانگهاى مى‌تواند علاوه بر تحکيم صلح و آرامش در منطقه، نقش موثرى در تقويت صلح و ثبات جهانى داشته و مانعى در مقابل تهديدها و مداخلات غير قانونى و زورمدارانه نظام سلطه جهانى باشد.

 

پیش بینی اینکه رئیس جمهور از فرصت اجلاس کنونی نیز برای تخریب وجهه آمریکا و حمله به دخالت های منطقه آن بهره بگیرد چندان دشوار نیست اما اینکه چگونه می تواند از بستر متلاطم اوراسیا و منازعه دو قدرت جهانی به نفع خاورمیانه و بازیگری ایران استفاده کند مسئله ای است که نیاز به مداقه بیشتری دارد.

 

ايجاد انسجام در سياست‌هاى منطقه‌اى و جهانى بالاخص در مواجهه با نفوذ غرب، موضوع منابع انرژی و نیازمندی اروپا و آمریکا به آن، معضل مواد مخدر، راهزنى‌هاى دريايى، تروريسم و طالبان و چانه زنی هسته ای از جمله سرخط های قابل طرح در اجلاس هشتم شانگهای است.

نکته دیگر اینکه اگر ایران بتواند میزبانی دوره آتی اجلاس را در اختیار بگیرد – چیزی که پیشنهاد شده ولی تاکنون تحقق نیافته – قادر خواهد بود نقشی مهم تر از آنچه را فعلا داراست در میان کشورهای عضو ایفا کند و برای میزبانی برنامه هایی جدی تر تنظیم کند.

 

سازمان همکارى هاى شانگهاى (SCO) سازمانى ميان دولتى است که در تاريخ 15 ژوئن 2001 توسط شش کشور جمهورى خلق چين، روسيه و جمهورهاى ازبکستان، قرقيزستان، قزاقستان و تاجيکستان و بر پايه گروه پنج شانگهاى تأسيس شده است.