آشنایی با پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2009
با برگزاری پنجمین نشست وزیران فرهنگی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی که اواخر ماه نوامبر 2007 در طرابلس پایتخت لیبی برگزار شد، باکو پایتخت جمهوری آذربایجان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2009 معرفی شد.
با برگزاری پنجمین نشست وزیران فرهنگی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی که اواخر ماه نوامبر 2007 در طرابلس پایتخت لیبی برگزار شد، باکو پایتخت جمهوری آذربایجان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2009 معرفی شد.
در پی این انتخاب مسئولان فرهنگی دولتی، شهرداری باکو و نیز گروه ها و فعالان فرهنگی در صدد هستند تا برنامه‌های مختلفی را به منظور معرفی ابعاد فرهنگی و تمدنی این شهر اجرا کنند.
باکو برنامه‌های مختلفی را اعم از جشنواره‌های فرهنگی و ادبی و نشست های علمی و فرهنگی در برنامه کاری خود دارد. همچنین برگزاری گفتگوی بین فرهنگ ها و تمدن ها از دیگر دستورات کاری این رویداد در باکو به شمار می‌رود.
وزیران فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی در مراسم اختتامیه چهارمین دوره اجلاس خود در سال 2004 در الجزایر بر معرفی و دفاع از فرهنگ، هویت و تمدن در جهان اسلام در چارچوب تأثیرگذاری بر فرهنگ ها و تمدن های دیگر تأکید کردند. این مقام ها طی این اجلاس ضمن تأکید بر تنوع های فرهنگی در چارچوب سیاست های بین‌المللی خواستار معرفی شهرهای تاریخی اسلامی شدند تا زمینه‌ای برای معرفی اسلام ایجاد شود.
باکو (به ترکی آذربایجانی: Bakı) بر ساحل غربی دریای خزر در شبه جزیره آب‌شوران قرار دارد و یکی از مناطق نفت‌خیز جهان به شمار می رود. باکو پرجمعیت‌ترین و یکی از زیباترین شهرهای قفقاز است و وجود تعداد بسیاری از پارک‌های ساحلی و برگزاری برنامه‌های متعدد هنری از جمله موسیقی، تئاتر و اپرا بر جاذبه های فرهنگی این شهر افزوده است. بخش قدیمی شهر باکو (İçəri Şəhər ایچری شَهر) همراه با برج و حصار قلعه شهر از سده‌های میانه برجا مانده و یکی از آثار ثبت شده در یونسکو به عنوان میراث فرهنگ جهانی است.
باکو در طول تاریخ خود، بخشی از سرزمین ایران بوده و آذربایجان نیز به منطقه جنوب رود ارس گفته می‌شد. با سلطه ترک‌های سلجوقی بر شروانشاهان در سده یازده میلادی روند ترکی‌سازی زبان منطقه نیز آغاز شد. روندی که هنوز در جنوب این منطقه (تالش) ادامه دارد. با این روند، مردم آسیانی‌زبان و ایرانی‌زبان منطقه به مرور زمان ترک‌زبان شدند. باکو پایتخت شیروانشاهان در سده‌های ۱۴ و ۱۵ میلادی بود و بعد بخشی از ایران صفوی شد.
حکومت عثمانی در قرن ۱۶ میلادی طی دوره‌ای کوتاه بر قسمت اعظم قفقاز از جمله باکو حاکم بود. نادرشاه افشار توانست این قسمت از آران، گرجستان و منطقه ارمنستان فعلی را دوباره به ایران بازگرداند. در جنگ‌های ایران و روس در زمان فتحعلی شاه این ناحیه بر اساس عهدنامه گلستان و ترکمانچای از ایران جدا شد و به دست روس‌ها افتاد.
باکو (یا بادکوبه) در اواخر قرن نوزدهم و دهه اول قرن بیستم از بزرگ‌ترین مناطق تولید نفت جهان بود. باکوی بزرگ مشتمل بر شبه جزیره آب‌شوران دارای ۱۵ درصد منابع نفتی جهان و دارای بندرگاهی بزرگ و چندین نهاد فرهنگی است.
کتب و منابع قدیمی اسلامی به طور چکیده باکو را این‌گونه توصیف کرده‌اند (به نقل از لغت‌نامه دهخدا):
باکو یا باکویه شهری است به عجم به شمال ایران در شبه جزیره آب‌شوران. این شهر را انوشیروان بنا کرد و دارای آتشکده معتبری بود و معادن نفت آنجا مشهور است. بزرگ‌ترین معدن نفت ایران‌زمین در باکویه واقع است و در آن آتش همیشه فروزان بوده‌است. مردمش اگرچه ترک‌زبان اند اما لغت مخصوص نیز دارند، حاصلش زعفران و نفت سیاه.
باکو در پیرامون جزیره الله‌اکبر واقع است. آبش قلیل و خوشگوار و هوایش به گرمی مایل و زمینش ریگزار است. از بناهای انوشیروان و حصارش از شاهان شیروان است. این محل در نزد زرتشتیان از زمان‌های بسیار قدیم سرزمینی مقدس شناخته شده‌است و امروز نیز (زمان تالیف قاموس‌الاعلام) جمعی از زرتشتیان در آن جا سکونت دارند. کاخی بزرگ از آثار زمان شاه عباس صفوی در آنجا هست.
اطراف بادکوبه دریاچه‌های نمکین زیاد دارد و بیست و پنج پارچه دیه در ناحیه بادکوبه می باشد. از ابنیه قدیمه که در آنجا ملاحظه می شود برجی است بسیار مرتفع که موسوم به برج دختر. در ۱۷۳۵ م./۱۱۴۸ ه. ق. دولت ایران آن را از تصرف روس خارج و مسترد نمود و در ۱۸۰۵ یکباره بادکوبه به تصرف روس درآمد و آن جا را شهر نظامی و بندرگاه نمودند.
باکو از جمله شهرهایی است که بر طبق عهدنامه گلستان و سپس ترکمانچای (۱۲۲۸ ه. ق.) بعد از شکست عباس میرزا نایب السلطنه در جنگ‌های ایران و روسیه، از ایران منتزع گردید و به روسیه سپرده شد. شهری است با حصانت و مستحکم، قلعه قدیمی از بنای ایرانیان در این شهر موجود است، بازار مسلمین در قلعه واقع شده است. لفظ باکو ماخوذ از کلمه بغ (خدا) است و برج دختر که در باکو است برجی مربوط به معبد آناهیتا بوده که در آن شهر وجود داشته و همچنین همه امکنه و ابنیه‌ای که بنام «دختر» شهرت یافته‌اند معابدی برای ناهید بوده‌اند. با آنکه در زبان مردمان خود آران و در کتابهای روسی و ترکی نام شهر «باکو» است. شکل بادکوبه گویا از زمان صفویه پیدا شده‌است.
گفتنی است شهر مکه به عنوان اولین پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2005 انتخاب شد. از سال بعد یعنی از سال 2006 قرار شد که سه شهر از کشورهای آسیایی، آفریقایی و عربی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شوند. بنابراین آیسیسکو جدول کاملی از پایتخت های فرهنگی جهان اسلام از سال 2005 تا 2014 ارائه کرد.
این شهرها عبارت اند از: سال 2006 اصفهان ایران، حلب سوریه، تومبوکتو مالی؛ سال 2007 فاس مراکش، تاشکند ازبکستان، طرابلس لیبی؛ سال 2008 اسکندریه مصر، لاهور پاکستان، جیبوتی جمهوری جیبوتی؛ سال 2009 قیروان تونس، کوالالامپور مالزی، باکو آذربایجان؛ سال 2010 تریم یمن، دوشنبه تاجیکستان، مورونی مجمع الجزایر کومور؛ سال 2011 نوآکشوت موریتانی، جاکارتا اندونزی، کوناکری گینه؛ سال 2012 بغداد عراق، داکا بنگلادش، نیامی نیجر؛ سال 2013 طرابلس لبنان، باکو آذربایجان، کانو نیجریه؛ سال 2014 تلمسان الجزایر، بیشکک قرقیزستان و اوآگادوگو بورکینافاسو.
نظر شما :