مانور بهانه است

 مراسم آغاز رسمى مانورهاى چند مليتى ناتو در خاک گرجستان در پايگاه نظامى وازيانى در نزديکى تفليس با حضور برخى مقامات نظامى ناتو و گرجستان نزدیک به یک هفته پیش برگزار شد.

مراسم آغاز رسمى مانورهاى چند مليتى ناتو، دوشنبه، در پايگاه نظامى وازيانى در نزديکى تفليس، پايتخت گرجستان برگزار شد.

در اين مراسم مقامات ستاد فرماندهى ناتو در مادريد که مسئوليت هدايت اين مانورها را بر عهده دارد و نيز مقامات بلند پايه وزارت دفاع گرجستان حضور داشتند.

مرحله نخست مانورهاى نظامى ناتو در گرجستان که در تاريخ 6 ماه مه آغاز شده، تا 19 اين ماه ادامه داشته و مرحله دوم آن نيز از 21 ماه مه تا 3 ژوئن انجام خواهد گرفت.

این در شرایطی که هنوز یکسال از جنگ 5 روزه گرجستان و روسیه در منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی نمی‌گذرد، این اقدام موجب بحث برانگیز شدن این رزمایش برای روس‌ها و در اخبار بین‌المللی شده است.

این رزمایش مسئله جدیدی نیست. امریکا به همراه ناتو مدت‌ها است که مانورهایی را در مجموعه کشورهای شرق اروپا و همچنین ناحیه آسیای مرکزی و قفقاز تحت عنوان مشارکت برای صلح برگزار کرده بود.

کشورهای اتحاد جماهیر شوروی همچنان برای عضویت در بخش نظامی ناتو پافشاری می‌کنند و عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی را ستون مهمی در آینده امنیت و استقلال خود می‌دانند.

در اين رزمايش که تا سوم ماه ژوئن و در دو مرحله برگزار خواهد شد حدود يک هزار و صد سرباز از 14 کشور عضو و همکار ناتو از جمله امريکا، کانادا، بریتانیا، اسپانيا، ترکيه، يونان، مجارستان، کرواسى، آلبانى، اوکراين و جمهورى آذربايجان حضور دارند.

کشورهای ارمنستان، قزاقستان، صربستان و مولداوی که به نزدیکی به روسیه شناخته می‌شوند، دعوت ناتو بعنوان ناظر برای حضور در مانور گرجستان را رد کردند.

برنامه‌ریزی برای اجرای این مانور نظامی از یکسال پیش آغاز شده بود اما با وجود آنکه مسکو نیز به همکاری در این مانور نظامی دعوت شده بود، آن را خطرناک و تحریک‌آمیز اعلام کرده بود.

این مانور نظامی در گرجستان در حالی برگزار می‌شود که اوضاع داخلی گرجستان آرام نیست و مخالفان دولت ساکاشویلی خواهان برکناری وی هستند. این ناآرامی‌ها حتی توانست به عنوان سوژه‌ای در دست روسیه مورد استفاده قرار بگیرد به طوری که دیمیتری روگوزین، نماینده روسیه در ناتو گفته بود، بهتر است ناتو رزمایش خود را در یک دیوانه‌خانه برگزار کند، تا در کشوری که ارتش آن علیه رئیس‌جمهورش دست به شورش می‌زند.

نگرانی روسیه از مانور مشترک گرجستان و ناتو در واقع بهانه‌ای بیش نیست. مسئله اختلاف بین روسیه و گرجستان مسلما مانور نظامی مشترک نیست. حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی می‌گوید: در حال حاضر اختلاف‌های بزرگ‌تری بین روسیه و گرجستان وجود دارد و این مسائل بهانه‌ای می‌شود برای نشان دادن این اختلافات. این مانور از سال 1991 چندین بار در این منطقه برگزار شده است، مانور اخیر نیز برنامه جدیدی نبود و مسئله از پیش اعلام شده‌ای است.

برای این نگرانی روسیه می‌توان دو دلیل عمده را مطرح کرد:

اول اینکه روسیه نمی‌خواهد ناتو اینچنین تا مرزهایش گسترده شود و او را در محاصره خود در آورد. چراکه این بخش را جزو حوزه نفوذ خود می‌داند و حاضر نیست از آن بگذرد. در راستای همین سیاست‌ها نیز سال گذشته با جدی‌تر شدن بحث ورود گرجستان و اوکراین به پیمان آتلانتیک شمالی، روسیه نیروهای خود را روانه گرجستان کرد و جنگ بین تفلیس و مسکو آغاز شد.

هرچند رهبران روسی افزایش حضور نیروهای ناتو در مرزهای خود را تهدیدی برای امنیت کشورشان می‌دانند، اما ساکاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان بارها تاکید کرده است که مسکو نمی‌تواند در سیاست خارجی گرجستان دخالت کند.

رئیس کمیسیون سیاست خارجی پارلمان گرجستان نیز با ساکاشویلی موافق است و می‌گوید: دوران حوزه نفوذ با برچیده شدن دیوار برلین به پایان رسیده است. امروز بیش از 70 درصد از مردم گرجستان خواهان پیوستن کشورشان به ناتو هستند.

بسیاری از مردم گرجستان، عضویت در ناتو را در واقع ضمانتی امنیتی در مقابل مسکو می‌دانند.

مسئله دوم، مسئله سپر دفاع موشکی است. درواقع می‌توان گفت که برخوردهای روسیه در این منطقه در عکس‌العمل به رفتارهای امریکا است. حسن بهشتی‌پور معتقد است این مسائل امروز مطرح می‌شود، چراکه مشکلاتی در روابط روسیه و امریکا وجود دارد که بسیار اساسی است. گاهی نیز بهانه‌ای پیدا می‌‌شود و به آن بهانه این مشکلات اعلام می‌شود. یکی از مهم‌ترین این مشکلات سپر دفاع موشکی است. روسیه انتظار داشت پس از آمدن اوباما، امریکا از ادامه روند استقرار سپر دفاع موشکی دست بردارد و به تاریخ بسپارد، اما امریکایی‌ها همچنان به استقرار این سیستم پافشاری می‌کنند.

من به اینکه این مسئله درست است یا غلط کاری ندارم. مسئله مهم این است که روسیه این سپر را در مغایرت با منافع ملی خود می‌بیند، به همین دلیل با آن مخالفت می‌کند. روسیه معتقد است سپر دفاع موشکی به رخ کشیدن قدرت برای روسیه است. امریکا و روسیه اختلافاتی اساسی دارند و این مانورها بهانه می‌شود برای اعلام اختلاف‌ نظرها. مشکل مانور نیست، مشکل سپر دفاع موشکی است. امریکایی‌ها هم می‌گویند که ما حوزه منافع برای کشورها نمی‌شناسیم و تنها منافع مشترک تعریف می‌کنیم. روسیه و امریکا همچنان تلاش می‌کنند تا یکی دیگری را به عقب‌نشینی متقاعد کند.

منطقه قفقاز یکی از متلاطم‌ترین مناطق بین‌المللی است بعد از خاورمیانه است و دلیل آن تکثر قومیتی است که در این منطقه وجود دارد. بیش از 50 گروه قومی در این منطقه حضور دارند. از سوی دیگر تنوع مذاهب مختلف و جایگاه ژئوپلیتیک و استراتژیکی که قفقاز در روابط شرق و غرب و شمال و جنوب دارد باعث می‌شود که پتانسیل درگیری و جنگ در این منطقه بالا باشد. اما عملا منافع امریکا و روسیه در حال حاضر در این منطقه رودررو قرار گرفته است و این می‌تواند در ناامن شدن منطقه کمک کند.