دمشق - یکشنبه: اسد، متکی و سولانا

قوت گرفتن گمانه ها و بازار اخبار غیررسمی مربوط به دولتمردان ایرانی از آنجا ریشه می گیرد که نه نشست های خبری و خبررسانی شفاف و نه اعتقاد به فضای رسانه ای در دولت وجود ندارد.

غالبا سفرها و آمدوشدهای سیاسیون خارجی به ایران با حرف و حدیث های متعددی همراه می شود. گویی هر مسافر تهران با خود چمدانی از اسناد و ناگفته ها دارد که قرار است روی یک میز و در اتاقی دربسته گشوده شود و در سکوت کامل مبادله شود و سپس مسافر دیدارهایی محرمانه انجام دهد و سرآخر پاسخش را در همان اتاق بدون پنجره دریافت کند و شبانه به کشورش بازگردد.

مناسبات ایران با دولت های خارجی با تنش گره خورده است و از همین روست که تاکنون با واسطه ها و میانجی های مختلفی برای کاهش تنش های بین المللی در ارتباط بوده است. البته ایران در سال های اخیر و به دلیل تحولات کشورهای همسایه، خود نیز چندین بار در قالب میانجی یا تکمیل کننده حلقه مذاکرات ایفای نقش کرده و در این بین آمال منطقه ای خود را نیز پی گرفته است.

عراق از جمله بسترهای هموار برای مانور ایران در برابر چشمان غرب بوده است؛ به طوری که می شود گفت عمده سرمایه گذاری سیاسی کشور در سال های گذشته سوار کاروان های غرب کشور و در مسیر عراق بوده است.

قضا و قدر الهی با واسطه گری جورج بوش و متحدانش، درهای عراق را به روی ایران گشود و عرصه را برای جولان آسوده تر در منطقه در اختیار ایران گذاشت. حالا ایران علاوه بر ریشه های مذهبی و تمدنی مشترک، بذرهای سیاسی خود را هم در عراق روییده می بیند و می تواند در مناقشه میان عراق و دیگر همسایه اش سوریه نقش میانجی را ایفا کند.

ظاهرا روی مهمات انفجارهای مرگبار اخیر عراق نام سوریه حک شده بود. علاوه بر سوریه، عربستان هم متهم به دست داشتن در برخی اقدام های تروریستی این کشور است. در حال حاضر روابط نوپای بغداد - دمشق به سردی گراییده و متکی بعد از سفری که به قصد شرکت در خاکسپاری عبدالعزیز حکیم به عراق داشت، با یک تیر چند نشان را هدف گرفت و فردایش راهی سوریه شد.

نشست هوشیار زیباری با منوچهر متکی مقدمه ای بود برای آغاز میانجی گری ایران در مناسبات عراق و سوریه. اتهام سوریه حمایت از گروه های تروریستی در کشور همسایه است؛ اتهامی که بعضا شامل حال ایران نیز بوده و البته هیچ گاه به اثبات نرسیده است. می توان گفت این روزها راه های موجود برای رسیدن به عراق برای ایران هموارتر از آن است که نیاز به عبور از چنین گذرگاه هایی داشته باشد.

وزیر خارجه ایران در یکی از صلح آمیزترین ماموریت های خود در چهار سال گذشته عازم سوریه شد. از سوی دیگر خاویر سولانا که پیشتر برنامه های سفرش را به خاورمیانه اعلام کرده بود، قرار بود روز یکشنبه در دمشق باشد. و بود. رییس سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا در ادامه گفتگوها و نقش آفرینی هایش در صلح منطقه، نقطه آغاز سفرش را سوریه قرار داد تا بر نقش کلیدی این نقطه در تحولات خاورمیانه تاکید کرده باشد.

درواقع اگر برای حلقه های زنجیر صلح خاورمیانه، ترتیب قائل شویم می توانیم سوریه را نقش اول و اسراییل و ایران و لبنان و مصر را نقش های بعدی قلمداد کنیم. البته در این میان گروه های فلسطینی و لبنانی هم جایی میان سوریه و اسراییل فرض می شوند.

اما سفر چهار روزه سولانا به خاورمیانه شامل همه اعضای محور فوق می شود به جز ایران. او روز یکشنبه در سوریه و مناطق اشغالی بود و دو روز بعدی را در لبنان و مصر سپری خواهد کرد. ولی آیا سولانا حلقه بااهمیت ایران را در این سفر فراموش کرده؟ پاسخ ما به این سوال منفی است. حتی اگر بپذیریم که سوریه زبان گویای ایران و حامل نقطه نظرهای ایران در موضوع صلح خاورمیانه است، بازهم به این معنا خواهد بود که ایران در جریان این سفر حضور داشته است.

این بار اما حضور معنوی منتفی بود چرا که منوچهر متکی در سوریه بود و از قضا لباس میانجی گری اش را بر تن داشت. برخی منابع از رایزنی های سه جانبه ایران و سوریه و سولانا در دمشق خبر داده اند و برخی معتقدند که دیداری سه جانبه صورت نگرفته ولی بشار اسد ضمن ملاقات با متکی، دو نقش سوریه و ایران را یکجا در برابر سولانا بازی کرده است.

احتمال وقوع دیدار میان متکی و سولانا احتمال دور از ذهنی نیست. سفر متکی که با هدف تقویت جبهه سوریه - عراق - ایران انجام شده بود، به تعاملی دیگر نیز متصل شد و سفر دو روزه وزیر خارجه را پربار تر از همیشه ساخت. حالا می شود ارزش غیبت متکی را از جلسه رای اعتماد مجلس دریافت و انتقادهای ناشی از آن را حاصل بی خبری دانست؛ همان بی خبری هایی که شایعه  می سازد.