اخوان‌المسلمين و مسئله‌اى به نام بازنشستگى مهدى عاکف

بی‌شک اخوان المسلیمن مصر یکی از بزرگترین، مهمترین و اثرگذارترین جریان‌های سیاسی مصر است که طی سال‌های گذشته تاثیرات بسیار عمیق و شگرفی در تحولات سیاسی این کشور گذاشته است. این جریان با پیروزی چشمگیر در آخرین انتخابات مصر در سال 2005 توانست نقطه عطفی در حرکت سیاسی خود به وجود آورد و با کسب نزدیک به 20 درصد کرسی‌های پارلمان تاثیری شگرف بر بسیاری از تصمیم‌گیری‌های هیات حاکمه مصر بگذارد. گرچه دولت مصر برای تضعیف آن شمار بسیاری از آنان را به ویژه در سال‌های اخیر روانه زندان کرده اما این حرکت نه تنها از قدرت سیاسی آن نکاسته بلکه بر عکس بر نفوذ اجتماعی آن بیش از پیش افزوده است.

اما این جریان سیاسی مصری این روزها به پیچ‌های تازه‌ای برخورده است. مهدی عاکف رهبر ۸۱ ساله‌ جنبش اخوان‌المسلمین که از مخالفان سرسخت دولت مصر محسوب می‌شود، قصد دارد سنت‌شکنی کند. او زمانی گفته بود که در مصر رهبر سابق جنبش وجود نخواهد داشت و متصدی این سمت تا زمان مرگ به کار خود ادامه خواهد داد. اما او پس از پنج سال فعالیت در رأس اخوان المسلمین اکنون تصمیم خود را برای کناره‌گیری از این سمت در سال آینده اعلام کرده است.

اعضای اخوان المسلمین در حال حاضر در پی نامزدی مناسب برای جانشینی عاکف هستند؛ اما در عین حال به واسطه سنگ‌اندازی‌های بسیار دولت مصر و بازداشت‌های گسترده اعضای آن کمی با اخم زمانه رو به رو شده‌اند. این جنبش از نگاه نظام حسنی مبارک غیرقانونی است و در سال‌های اخیر دولت با بردباری بسیار فعالیت آن را تحمل کرده است.

در ماه‌های گذشته‌ ۱۷۰۰ تن از اعضا و طرفداران این سازمان دستگیر یا در زندان ناپدید شده‌اند.علت امر ناآرامی‌هایی بود که این سازمان هم‌زمان و پس از حمله‌ اسرائیل به نوار‌ غزه در آغاز سال جاری میلادی در مصر ایجاد کرده بود. عدم واکنش دولت مصر نسبت به حمله اسرائیل به غزه و خونریزی گسترده‌ای که این رژیم در این منطقه انجام داد اعتراض اخوان‌المسلمین را در پی داشت. این اعتراض‌ها حسنی مبارک را در برابر وضعیتی بسیار بغرنج قرار داد. زیرا او از یک طرف در برابر تنش‌های فلسطین و اسرائیل قرار داشت، از طرف دیگر شاهد دوگانگی جنبش‌های فتح ‌و حماس بود که حسنی مبارک تلاش می‌کرد استراتژی خاص خود را در این زمینه دنبال ‌کند، از سویی شاهد فشار افکار عمومی علیه خود که از سوی اخوان المسلمین تهییج می‌شد بود و از سوی دیگر تلاش می‌کرد به یکی از بازیگران اصلی منطقه تبدیل شود و پیوند خود را با ایالات متحده استوار نگه دارد. از این رو دستور به بازداشت گسترده اعضای اخوان المسلمین در سراسر مصر داد.

با وجود این که اسرائیل به جنگ خود با مردم غزه موقتا پایان داده اما مشکلات ناشی از آن همچنان همانند آتشی زیر خاکستر خاطر مبارک را به شدت می‌آزارد. مبارک از آینده‌ سیاسی کشورش نگران ‌است. در سال ۲۰۱۱ دوران ریاست جمهوری‌اش به پایان می‌رسد و وی قصد دارد جمال پسرش را برای جانشینی خود نامزد کند. اما این کار چندان آسانی نیست. نه تنها اخوان المسلمین بلکه دیگر جریان‌ها و احزاب سیاسی مصر با انتخاب جمال مبارک به جانشینی وی مخالفند. در این میان اخوان ‌المسلمین از همه سرسخت‌تر است و تاثیرش بر فضای جامعه بیش از آن چیزی است که مبارک تصور می‌کند.

اخوان المسلمین این روزها در درون خود شاهد رویکردهای جدید است و این رقابت را برای انتخاب رئیس جدید کمی سخت کرده است. کار هنگامی پیچیده‌‌تر می‌شود که رقابت جریان‌های داخلی این سازمان را بررسی می‌کنیم. جریان اصلاح‌طلب این سازمان بیشتر از جوانانی تشکیل می‌شود که گاه گرایش‌های متجددی بر پایه‌ اسلام دارند. آنها معتقدند به جای تمرکز بر کار اجتماعی باید بیشتر بر کار سیاسی تمرکز کرد. اما جریان محافظه‌کار جنبش افرادی را دربرمی‌گیرد که بر پایه‌ ایدئولوژی‌های سنتی جنبش استوار است. این شاخه از سازمان معتقد است به جای تمرکز بر فعالیت‌های سیاسی باید بر فعالیت‌های اجتماعی تمرکز کرد. کاری که تاکنون ثمرات بسیاری را برای جریان به دنبال داشته است.

این پرسش که کدام جریان در آینده بر دیگری برتری خواهد داشت، هنگامی مشخص خواهد شد که جانشین عاکف رهبر کنونی این سازمان برگزیده شود.

این رویداد روندی کاملاَ دموکراتیک خواهد داشت و در این میان نه تنها مناسبات قدرت مشخص خواهند شد، بلکه میزان قدرت هر یک از این دو جریان داخلی نیز آشکار خواهد شد.