پیشنهاد آیت الله سیستانی و تغییر معادلات سیاسی در عراق

با گذشت نزدیک به 50 روز از تشکیل نخستین ائتلاف در عراق که نام ائتلاف ملی به خود گرفت، تا امروز که ائتلاف‌های مختلفی در این کشور تشکیل شده، بازیگران اصلی عرصه انتخابات آتی عراق تقریبا مشخص شده‌اند. اکنون مردم عراق تقریبا می‌دانند که رقبا انتخاباتی آتی کشورشان چه کسانی هستند و چه ادعاهایی دارند.

در این میان جایگاه نوری مالکی روز به روز ضعیف‌تر می‌شود. وی که نپذیرفت به ائتلاف ملی عراق بپیوندد و برای خود ائتلافی جداگانه موسوم به ائتلاف دولت قانون تشکیل داد، این روزها به شدت تحت فشار افکار عمومی، احزاب و جریان‌های سیاسی و حتی هم‌حزبی‌هایش قرار گرفته و می‌توان گفت، به زحمت سر به بالین می‌گذارد و شبش را به روز می‌رساند.

پیشنهاد آیت‌الله سیستانی

هنگامی که جریان‌ها و ائتلاف‌های سیاسی عراق برای جلب حمایت مرجعیت نجف رفت و آمدهای خود را به منازل مراجع به ویژه‌ آیات الله سیستانی و آیت الله حکیم آغاز کردند، با پیشنهاد تازه‌ای رو به رو شدند که می‌تواند آینده انتخابات عراق را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این پیشنهاد را شخص آیت‌الله سیستانی داد و تاکید کرد تنها از کسی حمایت می‌کند که این طرح را بپذیرد و آن را در چارچوب عملیات سیاسی خود قرار دهد. گرچه او تا کنون حرفی از تحریم انتخابات نزده اما بر پیشبرد این طرح بسیار اصرار دارد.

آقای سیستانی پیشنهاد داده که در انتخابات آتی به جای فهرست بسته که صرفا نام ائتلاف با کد و احزاب شرکت‌کننده در آن قید می‌شد، فهرست باز اجرا شود که علاوه بر کد ائتلاف و نام احزاب شرکت کننده، نام اشخاص کاندیدا برای نمایندگی مجلس نیز قید شود که مردم بتوانند علاوه بر انتخاب جریان مورد نظر، افراد مورد تایید خود برای  نمایندگی مجلس را نیز مستقیما انتخاب کنند. این پیشنهاد اکنون بسیار جدی دنبال می‌شود و قوت آن به اندازه‌ای است که اگر نمایندگان کنونی مجلس به آن رای ندهند احتمال عدم مشروعیت انتخابات آتی بسیار بالا خواهد بود. حتی زمزمه‌هایی مبنی بر تحریم انتخابات از سوی مرجعیت و جریان‌های سیاسی مذهبی در صورت عدم اجرای شیوه فهرست باز به گوش می‌رسد.

تصویب طرح فهرست باز کل معادلات جاری سیاسی در عراق را به هم می‌ریزد. چرا که ممکن است در این صورت بسیاری از چهره‌های سیاسی که امید بسته بودند صرفا به عضویت یک ائتلاف خاص در آیند تا جریان وابسته‌شان وارد مجلس شود، با عدم اقبال عمومی مواجه شوند و از راهیابی به مجلس بازمانند.

بسیاری از ناظران تحولات عراق پیش‌بینی می‌کنند، چنین شیوه‌ای در نهایت به ضرر نوری مالکی تمام شود؛ چرا که در این صورت وی نمی‌تواند بر تعداد کرسی‌های مورد نظر خود در پارلمان حساب کند و تصوری نیز از آرای چهره‌های ناشناسی که در ذهن می‌پروراند تا از طریق فهرست بسته وارد مجلس شوند، نخواهد داشت. بنابر این می‌توان گفت، با اتخاذ شیوه فهرست باز به دلیل نبود چهره‌های شناخته شده یا مورد قبول مردم در ائتلاف دولت قانون اقبال عمومی به آن پایین خواهد بود. 

این اتفاق ممکن است برای تمام ائتلاف‌ها حتی ائتلاف ملی عراق نیز بیفتد. تمام احزاب به شرطی دست به ائتلاف با احزاب دیگر زده‌اند که میزان کرسی‌هایشان در پارلمان مشخص باشد. اما این شیوه انتخاباتی این معادله را نیز به هم خواهد ریخت. چرا که منطقا مردم به کسانی رای می‌دهند که بشناسند و چهره قابل قبولی برایشان باشد. طبیعتا کسانی که پرونده مثبتی از خود بر جای نگذاشته‌اند، چهره قابل قبولی نزد افکار عمومی ندارند یا فضای عمومی کشور به نفعشان نیست، ممکن است از راهیابی به مجلس بازمانند.

از سوی دیگر از هم‌اکنون در منبرهای حسینیه‌ها و مساجد حمله به سیاست‌های مالکی آغاز شده و افکار عمومی نیز از وی و حزب الدعوه که رهبری آن را بر عهده دارد، به دلیل کوتاهی در ارائه خدمات عمومی، توقف روند عمران، گسترش بی‌حد و حصر فساد مالی و اداری و عدم همکاری با جریان‌های سیاسی دیگر که باعث به عقب افتادن و تعلیق بسیاری از کارها و امور کشور شده، گله‌مندند.

آمد و رفت ها به ائتلاف‌ها

در این میان خبرهایی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد برخی از رهبران حزب الدعوه قصد ترک ائتلاف دولت قانون به ریاست نوری مالکی را داشته و می‌خواهند به ائتلاف ملی عراق بپیوندند. نوری مالکی ریاست حزب الدعوه را نیز بر عهده دارد. به گفته این افراد که هنوز نامی از آنها در رسانه‌ها برنده نشده، وجود چند ائتلاف مختلف به ضرر شیعیان است و این می‌تواند نفاق و دو دستگی را در میان شیعیان به وجود آورد. نوری مالکی بر القای خواسته‌های خود به ائتلاف ملی عراق پافشاری می‌کند و تا کنون به هیچ عنوان حاضر نشده یک قدم از خواسته‌های خود عقب‌نشینی کند.

در همین رابطه عادل عبدالمهدی معاون رئیس جمهوری عراق که از او به عنوان یکی از گزینه‌های جدی برای جانشینی نوری مالکی نام برده می‌شود، اعلام کرد، به زودی چهره‌ها و جریان‌های بارزی به ائتلاف ملی عراق می‌پیوندند.

از سوی دیگر برخی منابع مطلع اعلام کردند، ایاد علاوی نخست‌وزیر اسبق عراق به زودی ائتلاف جدیدش را اعلام خواهد کرد. به گفته این منابع، در ائتلاف علاوی طارق الهاشمی و صالح المطلک و شماری از چهره‌های ورزشی معروف عراق چون حسین سعید و ریاض احمد و حسن العلوی نویسنده مشهور عراقی عضویت دارند. با این حال گفته می‌شود برخی از رهبران ائتلاف العراقیه از ائتلاف با طارق الهاشمی راضی نیستند و به ایاد علاوی توصیه می‌کنند که از ائتلاف با وی اجتناب کند. به اعتقاد آنها حزب اسلامی که الهاشمی ریاست آن را بر عهده دارد دیگر جایگاهی در افکار عمومی ندارد و استقبال عمومی نسبت به آن بسیار کاهش یافته و این می‌تواند در آینده به جریان العراقیه ضربه بزند. به اعتقاد آنها ائتلاف با حزب اسلامی بیشتر به نفع این حزب خواهد بود که بتواند به ادامه حیات سیاسی‌اش امیدوار باشد و چندان نفعی برای جریان العراقیه نخواهد داشت.

این در حالی است که جمال البطیخ یکی از نمایندگان پارلمان عراق و یکی از رهبران ائتلاف العراقیه به ریاست ایاد علاوی گفت: «گفت و گوها با ائتلاف ملی عراق بسیار مثبت بوده و به نتایج مثبتی رسیده به گونه‌ای که نظرات دو طرف بسیار به هم نزدیک شده است.»

وی تاکید کرد، گفت و گوهای متعددی با جریان‌های سیاسی مختلف عراقی داشتیم اما مهمترین آنها با ائتلاف ملی عراق بوده که توانسته‌ایم بر سر بسیاری از مسائل به نظرات مشترکی برسیم.  

به اعتقاد ناظران در صورتی که علاوی با ائتلاف ملی عراق به توافق برسد، ائتلاف وی با طارق الهاشمی بسیار بعید خواهد بود و هر چه وی به ائتلاف ملی نزدیک شود به همان میزان از هاشمی دور خواهد شد.

پیش از این گفته می‌شد، نمایندگانی از ایاد علاوی به تهران آمده بودند و برای بهبود روابط وی با ایران تلاش‌هایی را آغاز کرده بودند. حتی شایع شده بود که علاوی با هدف بهبود روابطش با ایران قصد سفر به تهران را دارد که این خبر از سوی دفتر وی تکذیب شد.