طرح صلح خاورمیانه
سلسله نشست ها و گفتگوها پیرامون تحولات فکری و سیاسی جهان اسلام هر هفته در دانشنامه اسلام معاصر برگزار میشود و در آن صاحب نظران به بیان آرا و نظرهای خود در این حوزه می پردازند. خلاصه مطالب هفته گذشته در ادامه می‌آید:
۱-مقدمه
توجه شود که اصطلاحات مورد استفاده در ادبیات سیاسی ایران ترجمه‌ی فارسی اصطلاحاتی است که غربی‌ها وضع کرده‌اند، مانند
· کشمکش در خاورمیانه Middle East Conflict
· بحران خاورمیانه Middle East Crisis
· کشمکش اعراب و اسرائیل Arab-Israeli Conflict
· روند صلح Peace Process
حتی دیده شده که بعضی نویسندگان ایرانی که از منابع غربی استفاده می‌کنند در نوشته‌های خود از اصطلاح «سالروز استقلال» (Independence Day) استفاده کرده‌اند که مقصود سالروز غصب فلسطین و اعلام دولت اسرائیل است. به هر حال هیچ‌یک از این اصطلاحات بیانگر واقعیت «قضیه‌ی فلسطین» Palestine Cause)) به مفهوم قتل عام و آواره شدن ملتی دارای سرزمین توسط صهیونیست‌های مهاجر نیست. آن‌چه از آن به نام روند یا طرح صلح نیز یاد میشود درواقع نه راه‌حل است (Solution)و نه شرایط ویژه‌ی صلح را دارد. بلکه بیشتر حل و فصل موضوع Settlement)) است که در ادبیات سیاسی عرب از آن به عنوان «عملیة التسویة» یاد میشود.
۲-دوران ارتش‌های عرب
از آغاز اشغال فلسطین و تشکیل دولت اسرائیل در ۱۹۴۸ تا دهه‌ی ۱۹۷۰ قرن گذشته، هدف اعلام‌شده‌ی فلسطینی‌ها و کشورهای عربی آزادی یا باز‌پس گرفتن همه‌ی سرزمین فلسطین بود. به همین دلیل آن‌ها قطعنامه‌ی ۱۸۱ جامعه‌ی ملل مبنی بر تسلیم فلسطین را نپذیرفتند و میلیون‌ها آواره با صدور قطعنامه‌ی ۱۹۴ مبنی بر بازگشت آواره‌ها به خانه‌هایشان تصور می‌کردند که ظرف مدت کمی به فلسطین باز خواهند گشت.
شکست ارتش‌های عرب در جنگ ۱۹۴۸ در برابر اسرائیل و سپس حمله‌ی سه‌جانبه‌ی اسرائیل، انگلستان و فرانسه در سال ۱۹۵۶ به کانال سوئز و در نهایت شکست ارتش‌های عرب به ویژه مصر در جنگ شش روزه‌ی ژوئن ۱۹۶۷ درخواست آزادی کل فلسطین را از بین نبرد. به طوریکه کنفرانس سران عرب در خارطوم در سال سال ۱۹۶۹ معروف به کنفرانس سه‌نه به شناسایی، مذاکره و صلح با اسرائیل «نه» گفت. یک استثنا حبیب بورقییه ۱۹۰۳-۲۰۰۰ رئیس جمهور تونس بود که طی نطقی در آوریل ۱۹۶۵ در شهر اریحا (کرانه‌ی باختری) خواستار سازش بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها شد. که در نتیجه طوفانی از مخالفت با وی در جهان عرب به پا خواست.
۳-دوران سازمان‌های مقاومت
با این‌حال مردم فلسطین با ناامید شدن از ارتش‌های عرب به مقاومت مسلحانه روی آوردند. سازمان‌های مقاومت و مهم‌ترین آن جنبش آزادی فلسطین (فتح) به رهبری یاسر عرفات تشکیل شد. با درگیری بین این سازمان‌ها و ارتش اردن در سپتامبر ۱۹۷۰ سازمان‌های مقاومت به لبنان منتقل شدند. دهه‌ی ۷۰ میلادی شاهد درگیری بین این سازمان‌ها و ارتش لبنان و سپس جنگ داخلی و پیچیده شدن پای سازمان‌ها به این جنگ‌ها و در نهایت دو حمله‌ی نظامی اسرائیل به لبنان، ۱۹۷۸-۱۹۸۲ که سرانجام به اخراج سازمان‌های مقاومت از لبنان انجامید. مهم‌ترین مشکل این سازمان‌ها تضاد بین منطق مقاومت و منطق حاکمیت دولت میزبان بود. نیمه‌ی دوم دهه‌ی هشتاد میلادی زمان بروز پدیده‌ی انتفاضه و ظهور مقاومت اسلامی در فلسطین (جهاد و حماس) تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران و در عین‌حال مطرح شدن طرح‌های سازش است.
۴-طرح‌های صلح (سازش)
با آن‌که در جنگ اکتبر ۱۹۷۳ ارتش مصر توانست با ویران کردن استحکامات بارلو از کانال سوئر عبور کرده و در صحرای سینا پیشروی کند، اما دخالت آمریکا و طرح هنری کی سینجر برای جداسازی نیروها در صحرای سینا و اجرای سیاست گام‌به‌گام زمینه‌ای برای صلح بین رژیم انورسادات با اسرائیل در ۱۹۷۸ در کمپ‌دیوید آمریکا شد. خروج مصر از صحنه‌ی مبارزه و حمله‌ی اسرائیل به لبنان در سال ۱۹۸۲ راه را برای مطرح شدن اندیشه‌های صلح با اسرائیل باز کرد. در دهه‌ی هشتاد و پس از آن شاهد مطرح شدن طرح‌های صلح مانند طرح شاهزاده فهد، طرح کنفرانس فاس و مانند آن بودیم. که مبنای همه‌ی آن‌ها قطعنامه‌ی ۲۴۲ شورای امنیت (۲۲ نوامبر ۱۹۶۷) خروج اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی (کرانه‌های باختری و نوار غزه) و تشکیل دولت فلسطین در این اراضی و شناسایی اسرائیل بود. با فروپاشی اتحاد شوروی در ۱۹۸۹ و یکه‌تاز شدن آمریکا در خاورمیانه مرحله‌ی تازه‌ای آغاز میشود که نتایج آن مذاکرات صلح مادرید، طرح اول غزه و اریحا (اسلو ۱۹۹۳) و مجموعه‌ای از طرح‌هایی ست که ابتکار عمل در همه‌ی آن‌ها را آمریکا در دست دارد.
عناوین ادامه‌ی بحث در جلسه‌ی آینده
· خاورمیانه پس از فروپاشی اتحاد شوروی
· سیاست آمریکا در مورد قضیه‌ی فلسطین
· استراتژی مذاکراتی اسرائیل
· نگاهی به آخرین تحولات و درونمای آینده
نظر شما :