چرا آمريکا دست از سر ترکيه برنمى‌دارد
دیپلماسی ایرانی: کابوس دور شدن ترکيه از ايالات متحده خواب شب را بر باراک اوباما سکان‌دار کاخ سفيد حرام کرده است. اين روزها بحث ايجاد تغيير و تحول يا همان اصلاحات در قانون اساسى ترکيه تيتر روزنامه‌هاى غربى و شرقى مى‌شود و همين تيترهاى پرطمطراق "گردش ترکيه به شرق" ،" رقص ترک‌ها با رهبرن آسيايى" و هزار و يک دليل و حجت ديگر کافى است تا واشنگتن نگران دوست استراتژيکى باشد که در حال از دست رفتن است. باراک اوباما شايد در عيان از ديدار صميمانه با رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه سرباز زند اما بر هيچ کس پوشيده نيست که پرونده ترک‌ها همچنان بر روى ميز کار او در کاخ سفيد روزى چند بار باز و بسته مى‌شود. ترکيه با همجوارى با خاورميانه و همسايگى با قاره سبز کشورى نيست که بتوان پرونده آن را براى هميشه بست.
ترک‌ها در تازه‌ترين استرات‍ژى خود در دستگاه ديپلماسى ايران را از دور کشورهايى که امنيت آنکارا را تهديد مى‌کند خارج کردند و در زمره کشورهاى دوست و متحدان استراتژيک خود قرار دادند. به اين خبر سابقه تاريخى چند بار سفر رجب طيب اردوغان به ايران در چند ماه گذشته را اضافه کنيد. مردى که رهبرى حزب اسلامى عدالت و توسعه را عهده‌دار است با زيرکى خاص نه تنها از ْآزمايش همسايه دوستى با ايران سربلند بيرون آمد بلکه با مخالفت با سياست‌هاى خصمانه اسرائيل در قبال فلسطينى‌ها به آنچنان محبوبيتى دست يافت که اسماعيل هنيه نخست وزير قانونى فلسطين که اين روزها در غزه سکنى سياسى دارد به احترام وى نام نوه‌اش را رجب طيب اردوغان مى‌گذارد. اردوغان در حال حاضر تبديل به يکى از محبوب‌ترين رهبران جهان عرب و اسلام شده است. تحولات خوشايند در رابطه ترکيه با کشورهاى خاورميانه و شرق آنچنان سريع انجام گرفت که اوباما اين اندازه دورى آنکارا از واشنگتن را هنوز هم باور نمى‌کند. اردوغان شايد به زبان شعارهاى دورى آنکارا از غرب را به تمسخر مى‌گيرد و بر حفظ روابط استراتژيک با واشنگتن و متحدان غربى تاکيد دارد اما ناگفته از کم‌رنگ شدن جدال ترک‌ها با رهبران قاره سبز براى الحاق به اتحاديه اروپا هويداست که اين‌بار بعد نيم قرن تلاش براى پيوستن به اين بلوک اروپايى اين ترک‌ها هستند که در قامت ناز و کرشمه فرورفته‌اند. ترکيه متحد اروپا در ناتو است و به ضم خود در نه سال گذشته سهم خود را براى جدال با تروريست در افغانستان و ديگر مناطق تروريست‌خيز آسيا و خاورميانه پرداخت کرده است. سفر هفته گذشته دريادار مايک مولن که فرماندهى ستاد مشترک ارتش ايالات متحده را عهده‌دار است به ترکيه در رسانه‌هاى غربى بارتاب گسترده‌اى داشت. روزى که سربازان آمريکايى برابر با سى و يکمين روز از ماه آگوست طبق وعده باراک اوباما يک به يک خاک عراق را ترک کردند همگان از تغيير در استرات‍ژى ايالات متحده در عراق سخن گفتند. از اينکه به قول اوباما از اين پس سربازان از عراق مى‌روند و سياستمداران بازمى‌گردند. سفرهاى مکرر مقام‌هاى آمريکايى نظير جو بايدن که حکم دست راست اوباما را در عرصه سياست خارجى دارد به عراق دال بر همين حقيقت است.
در قبال ترکيه اما سفر مولن به اين کشور حقيقتى ديگر را نشان داد، سياستمداران آمريکايى از سفر به آنکارا از بيم دلخورى اسرائيل سرباز مى‌زنند اما باراک براى حفظ دوستى با اين متحد استراتژيک، نظاميان خود را راهى مى‌کند تا شايد بتواند به اسم همکارى‌هاى نظامى فايده‌اى را هم عايد روابط مشترک سياسى کند. رسانه‌هاى آمريکايى ادعا کردند که مولن براى آشنايى با همتاى جديد ترک خود به آنکارا سفر کرده است اما حقيقت اين بود که مولن با جامه نظامى که بر تن داشت با مقام‌هاى ترکيه از هر ردى سخن گفت. از افزايش همکارى‌هاى ترکيه با واشنگتن در به ثبات رساندن عراق تا همکارى با اين کشور در استقرار سامانه دفاعى جديد. از افغانستان تا پرونده هسته‌اى ايران. از صلح در خاورميانه تا بحث تنش در رابطه ديپلماتيک ميان تل‌آويو – آنکارا.
در ماه ژوئن ميلادى بود که نماينده ترکيه در شوراى امنيت سازمان ملل هنگام راى‌گيرى در خصوص پرونده هسته‌اى ايران راى منفى خود را به چهارمين قطعنامه به سبد انداخت تا بدين ترتيب فصل‌الختامى باشد براى آنها که ادعا مى‌کردند ترکيه و برزيل در واپسين لحظات دست ايرانى‌ها را در حنا خواهند گذاشت و مانند چين و روسيه دوستانى مى‌شوند که از پشت خنجر مى‌زنند و البته مرهم گذاشتن بر زخم خود زده را هم خوب آموخته‌اند. ترکيه سرسختانه در برابر موضع تهاجمى غرب در برابر ايران ايستاد و استدلال کرد که توافقنامه تبادل سوخت ميان تهران – آنکارا ميتواند شاه‌کليد باز کردن اين قفل ديپلماتيک بين‌المللى باشد. رجب طيب اردوغان و احمد داووداغلو وزير امور خارجه اين کشور بارها و بارها پس از تصويب اين راى در شوراى امنيت تاکيد کردند که واشنگتن خود آنکارا را براى ثبت توافقنامه تبادل سوخت با تهران تحت فشار قرار داده و حالا که دولتمردان ايرانى با اين امر موافقت کرده‌اند پا پس مى‌کشد تا ترک‌ها را در ميانه انتخاب ميان ايران و غرب قرار دهد. ترک‌ها نيز به تلافى اين تناقض‌گويى آمريکايى‌ها راى منفى خود را در سبد تصويب چهارمين قطعنامه عليه ايران ثبت کردند.
مولن در مدت زمان حضور در ترکيه تاکيد کرد که براى تقبيح عمل دولتمردان کشور ميزبان در راستاى راى منفى به قطعنامه چهارم عليه ايران به آنکارا سفر نکرده است و البته تمايلى هم به راضى کردن ترک‌ها در همراهى با غرب در تشديد تحريم‌ها عليه ايران ندارد.
ترکيه در حال حاضر 1700 سرباز خود را در افغانستان مستقر کرده و با اين استدلال که اکنون ديگر اعضاى ناتو بايد به مسئوليت خود در قبال افغانستان عمل کنند از اعزام نيروهاى بيشتر سرباز مى‌زند. فرمانده نيروهاى مشترک آمريکا در ميانه سخنان خود از حضور ترکيه در افغانستان قدردانى مى‌کند و تاکيد کرد که براى راضى کردن ترک‌ها براى حضور نيروهاى خود در خط مقدم مبارزه با طالبان با مقام‌هاى ارتش اين کشور وارد مذاکره نشده است.
روزى که باراک اوباما به کاخ سفيد رفت تا در قامت چهل و چهارمين رئيس‌جمهورى ايالات متحده سياست هاى بوش چه در عرصه داخلى و چه خارجى را تغيير دهد؛ روس ها با طرح استقرار سامانه موشکى در جمهورى چک و لهستان مخالفت کردند. اوباما که از زمان رقابت‌هاى انتخاباتى نزديکى به روسيه را در راس هرم کارى خود قرار داده بود به محض در دست گرفتن قدرت ماجراى استقرار سامانه موشکى در اروپاى شرقى را به حالت مسکوت درآورد. اين‌بار اما مولن در ترکيه به صراحت اعلام کرد که کشورش به دنبال استقرار سامانه دفاعى موشکى در ترکيه است. البته فرمانده نيروهاى مشترک آمريکايى در لابه‌لاى سخنان خود براى افزايش همکارى ميان آنکارا – واشنگتن براى بازسازى عراق به اين موضوع اشاره کرد. هدف از استقرار اين سامانه موشکى هم هيچ نيست جز مقابله با ايران و برنامه هسته‌اى – نظامى اين کشور که غربى‌ها ادعا مى‌کنند هر روز خطرناک‌تر از ديروز مى‌شود. ترکيه يک‌بار در سال 2003 ميلادى در برابر درخواست جورج بوش رئيس‌جمهورى وقت براى استفاده از خاک اين کشور به منظور حمله به ايران را رد کرد و اين‌بار اوباما دموکرات مى‌خواهد بخت خود را در اين مسير امتحان کند. البته مولن در لابه‌لاى تلاش‌هاى خود براى اقناع ترک‌ها تاکيد کرد که اين‌بار خاک و حريم هوايى ترکيه براى انتقال تجهيزات کاملا غيرنظامى مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
ايالات متحده اين روزها سخت سرگرم تجهيز کشورهاى عربى حاشيه خليج فارس به تسليحاتى است که به قول امريکايى‌ها بتواند در برابر برنامه هسته‌اى ايران علم شود. در اين مسير کشورهايى مانند اردن و عربستان سعودى با آغوش باز ايستاده‌اند تا تسليحات آمريکايى همان حکم هلو در گلو را براى آنها بازى کرده و واشنگتن اين متحدان استراتژيک را در برابر ايران ايمن سازد. ترکيه اما با حجم بالاى همکارى‌هاى نظامى که با اتحاديه اروپا و ناتو داشته و دارد نيازى به کمک امريکايى‌ها براى تجهيز در برابر تهران نداشته و در ثانى از جانب ايران هم خطرى را احساس نمى‌کند. امريکايى‌ها به شدت نگران برنامه توسعه فناورى موشکى در ايران هستند و به همين دليل از درخواست از ترک‌ها براى کمک به استقرار سامانه موشکى در اين کشور ابايى هم ندارند. واشنگتن براى حفظ دوستى با روسيه از خير همسايگان اين کشور گذشته است و به فکر استقرار اين سامانه در ترکيه،رومانى و بلغارستان است. در ميان اين سه گزينه ترک‌ها شايد به دليل رابطه با ناتو و همکارى در برنامه‌هاى نظامى اين نهاد بهترين مورد براى همکارى با ايالات متحده باشند اما سياست خارجى در زمان حضور احمد داووداغلو بر مسند قدرت در ترکيه تغيير کرده و به نظر نمى‌رسد که ترک‌ها تمايلى به علم شدن در برابر ايران داشته باشند.
يک هفته پس از حضور دريادار مايک مولن در آنکارا، گويا هيلارى کلينتون وزير امور خارجه ايالات متحده که در ميان چهره‌هاى اين نهاد کمترين تمايل به ارتقاى رابطه با آنکارا را دارد، به دستاوردهاى اين سفر خوش‌بين است و از ترکيه مى‌خواهد که با فراموش کردن تنش با اسرائيل در دور جديد از مذاکرات صلح شرکت کند. کاخ سفيد از ميان کشورهاى عربى مصر و اردن را براى دخالت در مذاکرات واشنگتن انتخاب کرد و حضور رهبران اين دو کشور دوشادوش محمود عباس رهبر تشکيلات خودگردان فلسطين و بنيامين نتانياهو نخست وزير رژيم اسرائيل نشان داد که باراک اوباما حسنى مبارک مصرى و ملک عبدالله اردنى را به رجب طيب اردوغان که سابقه مخالفت صريح با اسرائيلى را دارد ترجيح مى‌دهد. هيلارى کلينتون در تازه‌ترين دور از تلاش‌ها براى به راه آوردن ترک‌ها تلفنى با همتاى خود در آنکارا صحبت مى‌کند و از او مى‌خواهد که در مذاکرات صلح نقشى سازنده را ايفا کند. خانم وزير در حالى از ترک‌ها طلب همکارى مى‌کند که آنکارا پيش از اين عذرخواهى اسرائيل از اين کشور به دليل حمله به ناوگان آزادى را پيش‌شرط عادى سازى ربطه با تل‌آويو دانسته بود.
نظر شما :