پدیده ای که محکوم به ناکامی است
                
        
            ۲۴ آذر ۱۴۰۲        
        
            بهاء الدین بازرگانی گیلانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد:  آزاد شدن و آزاد زیستن مخصوصا استقلال سرزمینی، ولو با تعدیلات و مدرن سازی های امروزی، هرگز از جوهر و ذات انسانی کنده و جدا نشده و به بوتۀ فراموشی سپرده نشده است. بردگان تاریخ هرگز به بردگی مهر تایید نزدند و آزادی را به درازای تمام تاریخ مبارزه کردند، هرچند سپس اشکال دیگرگونۀ بردگی اعاده شد. ویتنام در مبارزه برای آزادی و  یکپارچگی ملی لحظه ای درنگ نکرد و از پا نیافتاد، ولو بعدا به ارادۀ خود، تصمیم به همکاری با تمام دنیا و حتی با دشمن سابق گرفت. آفریقای جنوبی کجا مبارزه با آپارتاید را لحظه ای بیثمر و مضر فهمید؟ چنین فهمی ضد فطرت و جوهره انسانی است و  جز آرزو کردن و اندرز دادن، اصلا  شدنی نیست. امری محتوم است. فکر آزادی و استقلال طلبی هنوز هیچگاه از فکر و ذکر ایرلندی ها و ملت های مشابه زائل نشده و همچنان زنده و پابرجاست و تداوم دارد.        
        ادامه مطلب