غم نان تنها انگیزه انقلاب‌ها نیست

دیپلماسی ایرانی: در نخستین روزهای شکل گیری جنبش‌های مردمی در جهان عرب در ژانویه 2011 تحلیل‌گران و ناظران امور منطقه شکل گیری اعتراض‌های مردمی را در منطقه نفت‌خیز عربی خلیج فارس اندک می‌دانستند. اما این اعتراض‌ها به سرعت به سواحل جنوبی خلیج‌فارس رسید.

نخستین کشور بحرین بود که مردم این کشور در حال سپری کردن سومین هفته از اعتراض‌های مردمی به حکومت آل خلیفه هستند. مردم  در بحرین خیابان‌های این کشور را دراختیار گرفتند و بر سقوط حکومت و برپایی نظام مشروطه اصرار دارند. عمان و عربستان نیز شاهد جنبش‌های اعتراض‌امیز بوده است.

اگرچه تحولات شمال افریقا بخصوص لیبی سرخط خبرها را به خود اختصاص داده اما شواهد حاکی از آن است که اوضاع عربستان بزرگترین تولید کننده نفت جهان نیز از چند جهت به لزره درامده است. در شرق این کشور شیعیان اعتراض‌های مدنی و مطالبات انباشته شده چندین ساله خودرا مطرح می‌سازند، لیبرال‌ها و روشنفکران نیز از طریق رسانه‌ها، صفحات اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی مطالباتی را در جهت اصلاح ساختار سیاسی کشور مطرح می‌کنند.

سلفی‌ها نیز با اعلام تشکیل یک حزب سیاسی مخالفت‌های خود را نسبت به اوضاع سیاسی و اقتصادی عربستان مطرح می‌سازند. از درون خانواده حاکمه نیز خبرهایی از وجود اعتراض به روند جانشینی و ادامه فعالیت فرزندان سالخورده ملک عبدالعزیز به گوش می‌رسد.

نگاهی به صحنه سیاسی عربستان نشان می‌دهد که این کشور در شرایطی بحرانی بسر می‌برد، مختصات این شرایط بالاجمال به شرح زیر است:

1. رژیمهای عربی هم‌پیمان عربستان همچون مصر و تونس سرنگون شدند و عربستان نگران قدرت‌گیری شیعیان در کشور همسایه خود یعنی بحرین و سرایت اعتراض‌ها به منطقه شرقیه این کشور می‌باشد.
2. امریکایی‌ها تحت فشارافکار عمومی جهان عرب دیگر قادر به حمایت بی قید و شرط از رژیم‌های سنتی عربی نیستند و در تحولات اخیر نیز کمتر به نصایح دوستان و هم‌پیمانان خود گوش دادند و بیشتر خواستار انجام اصلاحات در کل جهان عرب شدند.
3. در جنوب عربستان مردم یمن نیز تا مرز سرنگونی علی عبدالله صالح پیش رفته و اعتراض‌ها سراسر این کشور را فراگرفته است.

گرچه در کشور وسیع عربستان درخواست‌های مردم در مناطق مختلف این کشور از تنوع برخوردار است ولی شاید بتوان گفت یک محور مشترک بین مطالبات مردم از شیعیان گرفته تا لیبرال‌ها و سلفی‌ها وجود دارد. این محور مشترک پایان دادپن به حاکمیت مطلقه فرزندان عبدالعزیز و برپایی حکومت مشروطه است.

همچنین وضعیت ال سعود و بیماری همزمان پادشاه و ولیعهد این کشور باعث شده که عربستان نتواند نقش فعالی در جهان عرب بازی کند، به نظر می‌رسد که باید منتظر گسترده شدن اعتراض‌ها در عربستان و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس بود.

در حال حاضر حکومت‌های منطقه با دادن امتیازات به مردم سعی در کنترل اعتراض‌ها دارند ولی به نظر می‌رسد که مطالبات مردم فراتر از مسایل صرفا اقتصادی است.