اتحادیه آسیایی؛ ایده‌ای که باید پرورانده شود
نویسنده خبر:
مهدی سنایی
گفتاری از مهدی سنایی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، عضو کمیسیون سیاست خارجی براى دیپلماسی ایرانی.
گفتاری از مهدی سنایی، دانشیار روابط بین الملل دانشگاه تهران، عضو کمیسیون سیاست خارجی و رئیس مرکز مطالعات اوراسیا:
این موضوع را می‌توان از ابعاد مختلف بررسی کرد اما باید پیش از بررسی بیشتر گفت که این ایده پسندیده‌ای است که اشاره به یک ضرورت دارد.
اکنون در قاره امریکا، اتحادیه اروپا، آفریقا و آمریکای لاتین اتحادیه یا ساختارهایی برای پیوند کشورهای هر یک از این مناطق وجود دارد در حالی که در بزرگترین قاره جهان یعنی آسیا در این زمینه خلاء وجود دارد.
به نظر می‌رسد که ایده تشکیل اتحادیه آسیایی ایده به جایی است اما ابعاد و زوایای مختلف این بحث باید دیده شود. این اتحادیه در قالب همگرایی منطقه‌ای قابل تحصیل است؛ در واقع اتحادیه آسیایی اتحادیه‌ای برای همگرایی منطقه‌ای در شکل گسترده‌تر و در حوزه قاره‌ای است.
منطقه گرایی از دهه هفتاد در دنیا تشدید شد و پس از آن سازمان‌هایی مانند نفتا، آ.س.آن در جهان شکل گرفتند، در یک دوره فرایند منطقه‌گرایی تضعیف شد و با فروپاشی شوروی در منطقه ما دوباره تشدید شد و با اوج گیری جهانی شدن و یک جانبه گرایی امریکا منطقه گرایی مجددا در رکود قرار گرفت. نهایتا در سال‌های اخیر و پس از ناکامی‌های یک جانبه گرایی در دنیا بار دیگر منطقه گرایی مورد توجه قرار گرفت.
اتحادیه آسیایی اتحادیه خواهد بود که در قالب همکاری‌های منطقه‌ای شکل می‌گیرد و اکنون برای طرح این پیشنهاد زمان مناسبی است. در واقع طی دوره‌های مختلف صعود و افول همگرایی منطقه‌ای زمان فعلی جزء دوره‌هایی است که همگرایی منطقه‌ای در مرکز توجه قرار دارد.
زاویه دیگر بحث اتحادیه آسیایی توجه به خلاء چنین اتحادیه‌هایی در قاره آسیاست؛ آسیا بزرگترین قاره جهان است و بیشترین ادیان، فرهنگ‌ها، کشورها و جمعیت‌ها را در خود جای داده و سرمایه عظیمی را از منابع و معادن در اختیار دارد. در حالی که بخش عمده امکانات جهان در این قاره متمرکز است، وابستگی‌های عمده‌ای از جهات مختلف به امریکا و اروپا دارد.
بر این اساس نوعی همگرایی آسیایی می‌تواند به تامین بیشتر امنیت در آسیا و همچنین خودکفایی آسیا بینجامد و البته قدرت‌های بزرگی نیز در آسیا در حال رشد و صنعتی شدن هستند و با این اوصاف در قالب همگرایی آسیایی می‌توان آینده بهتری را برای این قاره متصور بود. گزارش اخیر یک موسسه کانادایی نشان داده است که برخی کشورهای آسیایی در حوزه علم و صنعت در حال پیشرفت‌های چشم گیری هستند.
ایده اتحادیه آسیایی در گذشته هم به نوعی دنبال شده است؛ نشست مجالس آسیایی سال‌های پیش در سریلانکا ایجاد شد و اکنون نیز مجمع مجالس آسیایی که پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران تاسیس شد، فعال است و به نحوی ایده اتحادیه آسیایی را دنبال می‌کند. اما تشکیل یک اتحادیه با حضور قوای مجریه و با ضمانت اجرایی بالا بی تردید کارساز خواهد بود.
زاویه دیگر این ایده همکاری با ایران در آسیای مرکزی و قفقاز و استفاده از سابقه حضور ایران در این حوزه است؛ این واقعیتی است که ایران شاهراه آسیا به آسیای مرکزی و قفقاز است و موقعیت ترانزیتی ایران به عنوان پیوند میان آسیا و اروپا موقعیت ویژه‌ای است.
ایده اتحادیه آسیایی در کنار همکاری در آسیای مرکزی و قفقاز اشاره به موقعیت ژئوپلوتیک جمهوری اسلامی دارد. در این بخش باید به این نکته توجه کرد که ما از ظرفیت‌های همکاری با این منطقه به اندازه کافی بهره نبرده‌ایم. حجم مبادلات ایران با کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی با وجود آن که در حال رشد است اما با کشورهای مشابه ایران قابل مقایسه نیست.
تاکنون ظرفیت و امکانات ترانزیتی ایران و آسیای مرکزی کمتر از پنجاه درصد مورد استفاده قرار گرفته است. در این ارتباط بحث کریدور شمال- جنوب سال هاست که مورد بررسی است اما واقعیت خارجی پیدا نکرده است. این بدان معنا نیست که اقدامی صورت نگرفته بلکه بدان معناست که ظرفیت های ارتباطی در این منطقه بسیار بالاست اما بلا استفاده مانده است.
برای این که اتحادیه آسیایی در صورت شکل گیری توجه ویژه به پتانسیل‌های همکاری در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز کند نیاز به این است که ایران زیرساخت‌های عظیمی را در این منطقه فعال کند و در حوزه انرژی و انتقال آن حضور خود را افزایش دهد.
در مجموع باید زمینه‌های اقتصادی و تجاری در روابط ایران و آسیای مرکزی و قفقاز به مراتب بیشتر از گذشته رشد کند تا به حجم قابل توجهی برسد.
نظر شما :