دیپلماسی ایران در برخورد با مسائل منطقه قوی و فعال نبود
دیپلماسی ایرانی: حجت الاسلام محمد شریعتی دهاقان، سفیر سابق ایران در سازمان کنفرانس اسلامی معتقد است بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس با توجه به تبلیغات رسانه‌های عربی می‌توانست تندتر از این هم باشد. اما ایران باید به جای واکنش‌های تند به این بیانیه در صدد مدیریت شرایط پیش آمده و حل و رفع مسائل و مشکلات باشد.
بیانیه شورای همکاری خلیج فارس در نشست اخیر این شورا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا چنین موضع‌گیری علیه ایران توسط این شورا سابقه داشته است؟
در مورد بیانیه اخیر شورای همکاری کشورهای خلیج فارس باید گفت نسبت به تبلیغات رسانه ای که قبل از صدور بیانیه توسط رسانه‌های عربی انجام شد، بیانیه نرم‌تر بود. چون جو تبلیغاتی در رسانه‌های عربی و سخنان سخنگو و هم چنین بیانیه غیرمستقیم عربستان که ایران را به علت دخالت در کشورهای منطقه نکوهش کرده بود، بسیار تند بود و این بیانیه در مقایسه با آن تبلیغات نرم تر بود. گفته می‌شود که اختلافات درونی هم باعث این مسئله بوده است اما مشخص نیست که این ادعا تا چه اندازه صحت داشته باشد.
با توجه به این که ایران به همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس نیاز دارد و به خصوص در مورد کویت و عمان که همیشه در مسائل مختلف بر اساس برخوردهای مثبت در منطقه و نسبت به کشورهای دیگر با ایران تعامل داشتند، ایران می‌توانست برخورد نرم‌تری در پاسخ این بیانیه داشته باشد. چنان که وزیر خارجه امارات در مصاحبه بعد از این بیانیه سعی کرد که فضا را تلطیف کند. البته امارات در همین راستا موضوع جزایر را در بیانیه پیشین به تاخیر انداخته بود و ادعایی نسبت به مالکیت جزایر سه گانه توسط امارات در بیانیه قبلی شورای همکاری خلیج فارس مطرح نشده بود.
جواب و لحنی که آقای رئیس جمهور روز دوشنبه در مصاحبه خود به کار بردند، لحن تندی بود. به خصوص متهم کردن کشورها به این که اختیاری ندارند و تسلیم کشورهای خارجی هستند، جو موجود را تندتر می‌کند و از ادب دیپلماتیک به دور است. اگر ما در صدد رفع مشکلات باشیم و در شرایطی که خواهان روابط با مصر، تونس و کشورهای عربی بعد از انقلاب‌های اخیر هستیم، نباید با کشورهای عربی این گونه برخورد کنیم و اگر سوء تفاهمی در موردی باشد باید سعی در رفع و حل سوء تفاهم داشته باشیم. بنابراین ارزیابی کلی من در مورد این مسئله این است که دیپلماسی ما در برخورد با مسائل منطقه فعال و قوی نبوده و می‌توانستیم بهتر از این عمل کنیم.
برخی این موضع‌گیری از سوی شورای همکاری خلیج فارس را بی‌سابقه می‌دانند و می‌گویند حتی در زمان جنگ تحمیلی هم با وجود حمایت این نهاد از صدام، شاهد چنین موضع‌گیری تندی علیه ایران نبودیم. به نظر شما این مسئله چقدر صحت دارد؟
این طور نیست که قبلا شورای همکاری خلیج فارس موضع گیری‌هایی به این تندی نداشته، اما به عقیده من جو آماده است که ایران بتواند مسائل را حل کند. مسائل با کویت باید با تفاهم بیشتری حل شود به این دلیل که روابط ایران با این کشور بسیار حساس است. روابط با عمان و عربستان هم به همین صورت است. عربستان سعودی محور روابط ایران با کشورهای منطقه است ولی ایران نتوانسته است مسائل را به نحو مناسبی با این کشور حل کند. قطر بارها و بارها از ایران خواسته است که مشکلات با عربستان را حل کند تا قطر بتواند به نحو مناسب‌تری رابطه خود را با ایران گسترش دهد، اما ایران نتوانسته است که این مشکل را حل کند.
آقای صالحی وزیر امور خارجه در ابتدای به دست گرفتن سکان وزارت خارجه اعلام کرد که خواهان بهبود روابط با عربستان است، با توجه به این که سیاست خارجی در چارچوب سیاست‌های کلی قابل طرح و اجرا است و متاسفانه سیاست کلی آقای احمدی نژاد در مسیر بهبود روابط قرار ندارد، این عزم آقای صالحی تاکنون به نتیجه مطلوب نرسیده است.
سخنان و تعبیراتی که حتی در مورد رابطه با مصر مطرح شد، سخنانی که در رابطه با کویت مطرح شد، می‌توانست در چارچوب و لحن مناسب‌تری صورت بگیرد و حداقل به طور لفظی قول بررسی مسئله داده شود. متهم کردن قوه قضاییه کویت به این نحو چندان مناسب نیست. در مورد بحرین هم اشتباهاتی رخ داد. سنی، شیعه کردن مسئله در بحرین کار اشتباهی بود. شیعیان بحرین هم به عنوان مردم بحرین با دولت مبارزه می‌کنند و امتیازاتی که برای خود می‌خواهند، نه به عنوان طایفه شیعه بلکه به عنوان مردم بحرین خواهان آن هستند. حق رای برای همه باید وجود داشته باشد. هم چنان که در مورد عراق هم ما خواستار حقوق برابر برای همه مردم بودیم.
رسانه‌های دولتی ما نسبت به رژیم آل خلیفه از مرحله انتقاد فراتر رفته اند و به بدگویی رسیده اند، این در عرف دیپلماتیک، آن هم در یک رسانه دولتی مشکل ایجاد می کند.
شورای همکاری خلیج فارس با این توجیه که بر اساس سیستم امنیت دسته جمعی که در اساسنامه این نهاد به آن اشاره شده است، اقدام به اعزام نیرو به بحرین کرده و همین یکی از دلایل تیره شدن روابط ایران با کشورهای عربی بوده است. با توجه به اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس، ورود نیروهای کشورهای عربی در این مسئله را تا چه حد قابل قبول می‌دانید؟
در این که دولت بحرین اشتباهات بزرگی داشته و تظاهرکنندگان را به شدت سرکوب کرده، حقوق عده ای از ملت خود را به خوبی ادا نکرده، سیستم دموکراسی را به صورت کامل اجرا نکرده، حقوق مساوی برای ملت خود قائل نشده، با تظاهرکنندگان برخورد خشن کرده است، شکی نیست. اما مهم این است که وقتی دولت‌ها سخن می‌گویند باید با زبان دیپلماسی سخن بگویند مگر این که بخواهند قطع رابطه کنند. در شرایط کنونی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در پی قطع رابطه با دولت بحرین نیست. حتی تلاش‌هایی برای بازگرداندن سفیر به بحرین در حال انجام است.
اما درباره اعزام نیرو به بحرین، در این قضیه هم عمان که روابط حسنه ای با ما دارد به نفع بحرین موضع گیری کرده است، هم قطر که مناسبات دوستانه ای با ایران دارد از دولت بحرین حمایت کرده است، حتی سوریه که شریک استراتژیک ایران به شمار می‌رود از دولت بحرین حمایت کرده است. ولید معلم، وزیر خارجه سوریه هم به صورت علنی و هم در سفر به تهران علیه ایران موضع‌گیری داشته و اقدام عربستان را در اعزام نیرو به بحرین تایید کرده است. اگر ما بخواهیم قدمی برداریم، علاوه بر مسئله حق و باطل باید به مسائل دیپلماتیک و تاثیر اقداممان فکر کنیم.
نحوه ای که رسانه‌های ما در پیش گرفته اند باعث می‌شود که در دنیا این تصور پیش بیاید که ایران در حال دخالت در بحرین است. ما بر اساس آموزه‌های دینی خود باید از مواضع تهمت دوری کنیم. به خصوص در مورد بحرین روزنامه‌هایی مانند کیهان در مواردی ادعای مالکیت بحرین را توسط ایران دوباره مطرح کرده اند و از دولت درخواست کرده که این ادعا را دوباره مطرح کند. با این ذهنیت ما باید با احتیاط بیشتری برخورد کنیم. تجربه به ما می‌گوید که مردم بحرین با اتکا به نیروی خود و تاکید بر مسئله بحرینی بودن می‌توانند بیشتر به حقوق از دست رفته خود دست یابند.
نظر شما :