تصفيه سياسى در خانواده بشار اسد

مدتی است که رسانه­های عربی خبر از بازداشت شدن آصف شوکت، مدیر اطلاعات ارتش سوریه و شوهر خواهر بشار اسد، رئیس جمهوری آن کشور می­دهند. خبری که با وجود انعکاس گسترده در مطبوعات عربی از سوی مقام­های رسمی سوریه واکنشی برنیانگیخته و این خود موجب تعجب همگان شده است.

 

روزنامه­های سوری نیز از هر گونه اظهار نظر در این زمینه خودداری کرده­اند و حتی تاکنون صحت و سقم این اخبار را تایید یا تکذیب نکرده­اند که خود تعجب صاحب­نظران را دو چندان می­کند.

 

در مقابل، روزنامه­ها و سایت­های گروه­های مخالفت دولت سوریه و بشار اسد، شدیدترین انتقادها را متوجه نظام بعث حاکم در سوریه کرده و دولت سوریه و شخص بشار اسد را در بازداشت داماد خانوادگیشان شریک دانسته و وی را متهم به تصفیه نزدیک­ترین افراد خانواده­ از گردونه سیاست کرده­اند.

 

اول بار این خبر را روزنامه المستقبل در گفت و گو با عبدالحلیم خدام، معاون اسبق رئیس جمهور سوریه، از پاریس گزارش داد. پس از آن این خبر بلافاصله در رسانه­ها و شبکه­های عربی پیچید در حالی که هیچ کدام از مقام­های عربی حاضر به پاسخگویی در این زمنیه نبودند.

  

در همین رابطه سازمان حقوق بشر سوریه خبر بازداشت آصف شوکت را تایید کرده و با صدور بیانیه­ای اعلام کرد، وی متهم به رهبری کودتایی ضد نظام بشار اسد، رئیس جمهوری فعلی سوریه، شده است.

 

این سازمان همچنین به نقل از یک مرکز تحقیقاتی آمریکایی تاکید کرده است که عماد مغنیه، یکی از رهبران نظامی حزب­الله، که چندی پیش در یک حادثه تروریستی مشکوک در دمشق و در مقابل یکی از ساختمان­های سازمان امنیت سوریه ترور شده بود، به بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، اطلاع داده که شوکت ارتباط­های مشکوکی را با سازمان­های امنیتی ایالات متحده آمریکا برقرار کرده و احتمالا توطئه کودتایی را علیه او طراحی کرده است.

 

سازمان حقوق بشر سوریه همچنین در خبری که در تاریخ 8 آوریل در سایت رسمی خود منتشر کرده همچنین احتمال داده وی در پی اتهام سازمان­های عربی و غربی مبنی بر احتمال دست داشتن یکی از روسای سازمان امنیت سوریه در ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان، بازداشت شده باشد.

 

این سازمان همچنین بشار اسد را متهم کرده که با استفاده از موقعیت پیش آمده پس از ترور مشکوک عماد مغنیه، وی را از سمت خود در سازمان امنیت ارتش برکنار و بازداشت کرده است.

 

بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر سوریه ژنرال حافظ مخلوف، پسر عموی بشار اسد که مسئول پرونده ترور رفیق حریری نیز هست، جانشین آصف شوکت در سازمان امنیت سوریه شده است.

 

در همین حال منابع مستقل خبری سوریه از جمله سایت الحقیقه اعلام کردند، بشار اسد به عنوان فرمانده کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه نزدیک به یک ماه پیش در حکمی ژنرال علی یونس، مدیر اجرایی ستاد امنیت ارتش سوریه را تا اطلاع ثانوی مامور کرده سرپرستی و اداره سازمان امنیت ارتش سوریه را بر عهده بگیرد. این خبر در هیچ کدام از منابع خبری سوریه منتشر نشده است.

 

به اعتقاد این سایت، این بدان معنا است که ژنرال یونس در حقیقت تلویحا ریاست سازمان امنیت ارتش سوریه را عهده­دار شده و آصف شوکت رسما از سمت خود برکنار شده است. گرچه حکم رئیس جمهوری هیچ اشاره­ای به برکناری آصف شوکت از سمت ریاست سازمان امنیت ارتش ندارد.

 

این در حالی است که شبکه العربیه به نقل از منابع مطلع گزارش داد، آصف شوکت چندی پیش همسر ( خواهر بشار اسد ) و فرزندان خود را به پاریس فرستاده و تماس­هایی را با مقام­های عالی­رتبه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی برقرار کرده با این هدف که بتواند برای خانواده­اش پناهندگی بگیرد.

 

گفته می­شود، وی اکنون تنها در سوریه به سر می­برد و در خانه­ای در دمشق به دستور رئیس جمهوری سوریه حبس شده و اجازه هیچ تماسی با محیط خارج ندارد. سایت محیط به نقل از منابع مطلع خود در دمشق گزارش داده، این خانه منزل مسکونی یا به عبارتی کاخ شخصی خود آصف شوکت است. این در حالی است که منابع خبری اسرائیل خبرهایی متناقض با این اخبار منتشر کرده­اند.

 

در همین رابطه شبکه خبری پرس تی وی به نقل از پایگاه اینترنتی دبکا در اسرائیل گزارش داده که آصف شوکت در پی بروز اختلاف با بشار اسد، نزدیک به سه هفته است که از انظار عمومی ناپدید شده است.

 

در ادامه این خبر همچنین آمده که بشار اسد در آخرین لحظه تصمیم به عدم انتشار گزارش ترور عماد مغنیه گرفته و آن را به بعد از 17 آوریل یعنی زمان اعلام گزارش کمیته اطلاعاتی آمریکا - اسراییل در مورد هدف قرار دادن سوریه در ششم ماه سپتامبر موکول کرده است.

 

همچنین گفته می­شود، اطلاعات به دست آمده از سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای خلیج فارس از این حکایت دارد که بشار اسد پرونده ترور عماد مغنیه را از آصف شوکت گرفته و به سرلشگر علی یونس تحویل داده، چرا که در نظر اسد، شوکت در این تحقیقات به شکل ضعیفی عمل کرده است.

 

به نوشته دبکا، دلیل دیگر اختلاف میان اسد و شوکت این است که شوکت به رئیس‌جمهور سوریه اصرار کرده، در صورت تصمیم به جنگ علیه اسراییل، بهتر است این نبرد در بهار انجام شود و به تابستان موکول نشود. خبری که نمی­توان چندان به صحت و سقم آن اطمینان کرد.

 

دبکا همچنین اعلام کرده است، شوکت اکنون با عده‌ای از افراد خود در یک پایگاه اطلاعاتی در شمال سوریه به سر می­برد.   

 

شوکت در سال 1950 در شهر شهر ساحلی طرطوس در سوریه به دنیا آمد. تحصیلات خود را در رشته حقوق و تاریخ در دانشگاه دمشق به انجام رساند و در سال 1976 توانست مدرک دکترای خود را از این دانشگاه دریافت کند. وی پس از این دوران وارد سیاست شد و توانست رتبه­های اداری و دولتی را یک به یک به دست آورده و با چایگاه فعلی خود برسد.

 

آصف شوکت قبل از آن که وارد دنیای سیاست شود با بشری اسد، خواهر بشار اسد، آشنا و پس از مدتی به وی علاقه­مند شد. این علاقه در نهایت با موافقت پدر بشری اسد یعنی حافظ اسد، رئیس جمهوری فقید سوریه، به ازدواج ختم شد و اکنون آن دو پدر و مادر دو فرزند هستند.

 

دولت دستپاچه سوریه  

آنچه اکنون در سوریه اتفاق می­افتد، بسیار با تحولات عراق در دوران صدام حسین بویژه یک دهه آخر حکومتش شباهت دارد. اما با چند تفاوت بزرگ و عمده.

 

نخست، بشار اسد، هر چقدر هم دیکتاتور باشد و هر چقدر هم در کشورش نظام استبدادی برقرار کند، حتی یک لحظه هم نمی­تواند به اندازه صدام حسین مستبد و ظالم باشد. زیرا استبداد وحشتناک صدام حسین در دنیا نظیر نداشت و حتی گمان نمی­رود تا سال­های سال هم نظیر آن در دنیا ظاهر شود.

 

دیگر آن که اطرافیان بشار اسد و کسانی که در دولت و حزب بعث عضو هستند به هیچ عنوان با افرادی که در رژیم بعث عراق عضویت داشتند و در کنار صدام حسین بر مسند قدرت تکیه زده بودند، قابل قیاس نیستند. مثلا فاروق الشرع به هیچ وجه با طارق عزیز، معاون صدام حسین، چه از لحاظ درک سیاسی و چه از لحاظ پرستیژ قابل مقایسه نیست.  

 

یا مثلا ولید المعلم، وزیر امور خارجه سوریه، را به هیچ عنوان نمی­توان با سعید الصحاف که قبل از آن که سخنگوی دولت شود، وزیر امور خارجه بود، مقایسه کرد. شعور و درک سیاسی هر دوی آنها با یکدیگر بسیار متفاوت است. نمونه­های این چنینی بسیاری می­توانیم بیابیم تا ثابت کنیم اطرافیان بشار اسد یک سر و گردن از اطرافیان صدام حسین سرتر هستند و شرافت، اصالت و درک بسیار بالاتری نسبت به آنها دارند.

 

ثالثا این که ملت کنونی سوریه یا بهتر بگوییم مردم دوران سوریه با مردم دوران صدام حسین بویژه مردم اواخر حکومت وی به هیچ عنوان قابل مقایسه نیستند. شعور و درک مردم سوریه از تحولات دنیا و تحولات پیرامونی خود بسیار از شعور و درک مردم عراق زمان صدام حسین بالاتر است. این موضوعی مختص مردم سوریه است و از اختیار رژیم بعث خارج است.

 

زیرا به هر حال این مردم مهربان و آرام حاشیه دریای مدیترانه روحیاتی دارند که اجازه نمی­دهند، دست­خوش تحولات استبدادی حکام خود شوند و به عبارت دیگر فردی غیر از خلق و و خوی خودشان با هر عقیده­ای که باشد بر مسند قدرت بنشیند و آنها را همانند صدام به صخره گیرد.

 

دلیل آخر این که کسانی که از نظام سوریه خارج شده و به جمع اپوزسیون مخالفت دولت سوریه می­پیوندند نیز با افرادی که از خانواده صدام خارج شدند و درصدد سرنگونی رژیم بعث برآمدند، بسیار متفاوت هستند.

 

مثلا به هیچ عنوان نمی­توان رافت اسد، برادر حافظ اسد و عموی بشار اسد را که خود یک جریان کاملا مخالف نظام فعلی سوریه تشکیل داده با صدام کامل، یکی از دامادهای صدام که به دستور وی به بدترین شکل اعدام شد، مقایسه کرد. یا مثلا عبدالحلیم خدام را هیچ گاه نمی­توان با حسین کامل همسر رغد صدام، دختر ارشد صدام حسین که وی نیز به سرنوشت بردارش یعنی صدام کامل دچار شد، مقایسه کرد.

 

اما در این میان شباهت­هایی میان دو نظام عراق و سوریه وجود دارد. هر دوی آنها از نظریه­ای تبعیت می­کنند که سرچشمه هر دوی آنها یک نظریه_­پرداز است. یعنی میشل افلق، بنیان­گذار نظام بعث در جهان. هر دوی آنها تلفیقی از نظریات افراطی سوسیالیست اشتراکی را با پان­عربیستی کورکورانه در قالب نظامی به نام نظام بعث به اجرا در آورده­اند.

 

در نهایت این که نظام بعث سوریه خواه ناخواه همان شیوه­ای را دنبال و به اجرا در می­آورد که پیش از آن دیگر رژیم­های بعث از آن پیروی ­کرده و بدان وفادار بوده­اند. البته با تفاوت­هایی که در فوق ذکر شد و این خود باعث می­شود که این نظام کمی ملایم­تر باشد.

 

بحث فوق را مطرح کردیم تا این سئوال را بهتر پاسخ دهیم. چرا دولت بشار اسد اقدام به برکناری شوهر خواهر خود یعنی آصف شوکت زده است؟ آیا صرفا تصفیه حساب خانوادگی مطرح است؟

 

یقینا پاسخ این سئوال منفی است. به هر صورت می­توان به ده­ها دلیل گفت، بشار اسد و آصف شوکت شاید اختلاف­هایی با یکدیگر داشته باشند اما خصومت خانوادگی ندارند.

 

اما بشار اسد این روزها از دو رخداد بسیار مهم و سرنوشت­ساز که می­توان گفت خواب را بر وی حرام کرده، رنج می­برد. نخست، عواقبی که از ترور رفیق حریری گریبانگیر وی شده و دیگر تحولات منطقه که هر روز با تهدید ایالات متحده آمریکا وارد فاز تازه­ای می­شود.

 

بشار اسد بارها در گذشته در مصاحبه­های خود گفته بود، ما از خاورمیانه جدید آمریکا هراسانیم و تلاش می­کنیم به هر ترتیبی که شده این هراس را از خود دور کنیم.

 

بنابراین هر حادثه­ و اتفاقی که در راستای این دو جریان باشد، بشار اسد را به شدت هراسان می­کند. ترور رفیق حریری و اتهام­هایی که دولت کنونی لبنان و طرفداران 14 مارس به حق یا به ناحق متوجه وی می­کنند، به اندازه­ای برای وی گران و سخت است که حتی مجبور می­شود، نزدیک­ترین کسان خود را از چرخه سیاست کشور دور کند.

 

دیگر این که عماد مغنیه آن چنان نزد بشار اسد از احترام برخوردار بود و بشار اسد به اندازه­ای به وی اطمینان داشت که به هیچ عنوان نمی­توانست تصور کند، وی به او دروغ می­گوید. ظاهرا هم حق با رئیس جمهور سوریه است چون مغنیه چه منفعتی از گفتن چنین دروغی به بشار اسد می برد. بلکه بر عکس این آصف شوکت بود که دائما از مغنیه نزد اسد شکایت می­برد و به گفته برخی اطرافیان بشار آب در آسیاب دشمن می­ریخت.

 

یک فرد مطلع در وزارت امور خارجه سوریه که نخواسته نامش فاش شود در گفت و گو با سایت ایلاف گفته است که شوکت همواره تلاش می­کرد، اسد را قانع کند که مغنیه برای امنیت کشور خطرناک است و باید خطر وی را هر چه سریعتر از دمشق دور کرد. در حالی که بشار اسد به وی اعتقاد و علاقه قلبی داشت و همواره از این متعجب بود که می­دید شوکت نسبت به او تا این اندازه بدبین است و به وی خصومت می­ورزد.

 

در حالی که مغنیه به اندازه­ای خوش اخلاق بود که به گفته انیس نقاش، دوست صمیم وی، همه جذب اخلاق او می­شدند.

 

هنگامی که مغنیه در یک ترور مشکوک کشته شد شک و شبهه متوجه شوکت شد. بویژه این که وی پیش از این متهم بود که با دستگاه­های امنیتی غربی بویژه ایالات متحده آمریکا ارتباط­های مشکوک برقرار کرده و درصدد براندازی نظام حاکم در کشور است.

 

در چنین فضایی طبیعی است که بشار اسد از فضای حاکم استفاده کرده و به بهانه وجود اتهام دست داشتن دستگاه­های امنیتی سوریه در ترور رفیق حریری اقدام به برکناری آصف شوکت کند. حتی اگر هیچ چیز برای هیچ اتهامی ثابت نشده باشد.

 

سیاست خود فی نفسه بسیار حیله­گر و مکار است. حال اگر با چاشنی بعثی مخلوط شود، چه­ها که پیش نمی­آید. پس نباید از مشاهده چنین رفتارهایی از سوی نظام بعث تعجب کنیم. چون این نظام کاری جز این نمی­تواند، انجام دهد. ­