ادامه بحران‌های خاورمیانه با بی‌توجهی به تهران

دیپلماسی ایرانی: دور جدید مذاکرات مخالفان سوری با نمایندگان بشار اسد در حالی در ژنو آغاز شده که همچنان نبود ایران در مذاکرات محل بحث بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل خاورمیانه است. بسیاری از تحلیلگران بر این اعتقادند که نبود ایران در این کنفرانس به ضرر برگزارکنندگان کنفرانس تمام خواهد شد و به احتمال قوی این کنفرانس به نتیجه ای نخواهد رسید. در این میان عده ای معتقدند که پرونده سوریه به سمتی می رود که با پرونده های دیگر پیوند بخورد و این مساله سبب می شود تا بحران سوریه ابعاد تازه ای به خود بگیرد.

روزنامه الحیات، چاپ بیروت در یادداشتی به قلم جورج سمعان، روزنامه نگار مشهور لبنانی به این موضوع پرداخته است و می نویسد: نشست مخالفان و نمایندگان حکومت سوریه در ژنو در حالی کار خود را آغاز می کند که امریکا و روسیه و اروپا سرگرم بحران اوکراین شده اند. اوکراین حیات خلوت روسیه محسوب می شود و روس ها آن را به پرونده امنیت ملی خود پیوند داده اند. در این میان چینی ها نیز نگرانی خود را از تحولات آسیای میانه پنهان نمی کنند چرا که هر گونه تحولی در این منطقه تاثیری مستقیم بر وضعیت اقتصادی و سیاسی آنها می گذارد برای همین به دقت تحولات جاری در این منطقه را زیر نظر گرفته اند. همه اینها در حالی است که امریکایی ها به رغم پیشرفتی که در گفت وگوهای تهران و واشنگتن به وجود آمده از این که گشایش اقتصادی زودهنگامی میان ایران و غرب به وجود آید نگرانند و این نگرانی را به صراحت در سفر هیئت بزرگ اقتصادی فرانسوی به ایران بیان داشته اند. همه طرف ها خوب می دانند که مسائل اقتصادی که برای سال ها به برگه فشاری در پرونده هسته ای ایران تبدیل شده بود، در صورتی که مذاکرات ایران با شش قدرت جهانی به نتیجه برسد، تبدیل به بخشی از تاریخ گذشته می شود و دیگر نمی تواند برای آنها اهرم فشاری علیه ایران باشد.

نویسنده این یادداشت در ادامه به بحران سوریه می پردازد و می نویسد: همه اینها بدان معنا نیست که شورای امنیت دیگر نقشی در پرونده بحران سوریه نخواهد داشت. شورای امنیت در هر حالتی ایستگاه آخر پرونده سوریه محسوب می شود، چه قطار ژنو 2 به راه خود ادامه دهد چه بخواهد متوقف شود. اکنون سه سال از بحران خونین سوریه گذشته و هنوز راه حلی برای این بحران یافت نشده است. در این میان هنوز عده ای توهم انجام حمله نظامی را در سر می پرورانند و می گویند که باید آن قدر صبر کرد حتی اگر ماه ها و سال ها بگذرد تا در نهایت جامعه جهانی به این گزینه متوسل شود. لبنانی ها سال ها تلف شدند تا توانستند به توافق طایف برسند، اگر توجهی به تاریخ جنگ داخلی بیندازیم به روشنی می بینیم که این جنگ با بحران ها و درگیری های منطقه ای و بین المللی دیگر پیوند خورد و زمانی که آن بحران ها حل شدند توافق طایف حاصل شد. شبیه همین اتفاق در بوسنی هرزگوین نیز افتاد تا توافق دایتون حاصل شد. روشن است که قطار ژنو 2 به تنهایی بر روی ریل حرکت نمی کند. پیش از این پرونده سلاح های شیمیایی مطرح بود که توافق شد سوریه این سلاح ها را تحویل دهد. همچنین مذاکرات ویژه پرونده هسته ای ایران در میان است؛ در عین حال پرونده های دیگر نیز مطرح هستند که باید به نتیجه برسند. سوریه می بایست از سلاح های شیمیایی خلع سلاح می شد تا وحشت اسرائیل پایان می یافت. در این میان حکومت سوریه نیز تلاش دارد از این پرونده نهایت استفاده را ببرد و آن را تا آن جا که ممکن است به تعویق بیندازد تا انتخابات ریاست جمهوری سوریه فرا برسد. به این ترتیب می تواند از توافقات ژنو یک سر باز زند و وضعیت جدیدی به وجود آورد که شاید منجر به تشکیل ژنو جدیدی شود. شکی نیست که بشار اسد تلاش دارد از همه نقاط ضعف امریکا، روسیه و اروپا نهایت استفاده را ببرد تا کار خود را پیش ببرد و تا کنون نیز توانسته موفقیت های در خور توجهی به دست آورد.

جورج سمعان سپس به عدم دعوت از ایران در ژنو 2 اشاره می کند و این اتفاق را به سود بشار اسد می داند و می نویسد: نبود ایران در کنفرانس ژنو 2 بیش از همه به سود بشار اسد تمام می شود. چرا که به این ترتیب ایران آسان تر می تواند به وی کمک برساند و برای حفظ او تلاش کند. در عین حال این اتفاق به سود ایران نیز تمام شده است. تهران اکنون آسان تر می تواند سیاست های خود را در منطقه پیش ببرد و قدرت های جهانی را وادار کند که قدرتش را به رسمیت بشناسند. همان روزی که بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل دعوت خود از تهران را پس گرفت تشکیل دولت در لبنان که همه می گفتند خیلی زود تشکیل می شود، به تعویق افتاد. برای کسی این تاخیر مهم نیست. حال که ایران به ژنو دعوت نشده لزومی هم ندارد که قطار دولت تمام سلام، نخست وزیر مکلف به روی ریل بیفتد. چرا باید حزب الله امتیازهای مجانی بدهد. حکومت دمشق شکست نخورده و لاهه نیز قدرت کافی ندارد که بخواهد حکومت اسد را به دادگاه بکشاند. پس چه باک همه چیز به همین منوال ادامه می یابد تا همگان واقعیت های موجود را درک کنند.

روزنامه نگار مشهور روزنامه الحیات در ادامه به موضوع یمن اشاره می کند و می نویسد: بحران یمن پرونده مشکلات منطقه را تکمیل کرده است. با موفقیت هایی که الحوثی ها در یمن به دست آورده اند و از همه طرف در حال گسترش نفوذ خود هستند، یمن می رود تا به پرونده جدیدی تبدیل شود که می تواند با بحران سوریه نیز ارتباط یابد. در این میان حلقه محاصره بر عربستان تنگ تر و تنگ تر خواهد شد. این مساله می تواند با توجه به تحولات جاری در عراق، لبنان و سوریه تنش طایفه ای را در منطقه افزایش دهد.

سمعان سپس می نویسد: واقعیت های موجود نشان می دهد که قرار است بحران ادامه یابد. در پی آن عمر نظام سوری نیز طولانی خواهد شد و همچنین بحران پرونده هسته ای ایران نیز ادامه می یابد. درگیری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز ادامه خواهد یافت. در این میان ترکیه که در زمینه های اقتصادی و بازرگانی و نفتی با ایران پیوند دارد به رقابت خود با آن ادامه خواهد داد. گفت وگوهای امریکایی – ایرانی و آینده نقش تهران و حجم بزرگی آن به ویژه در منطقه و بر سر مکان هایی که ایران جایگاه های سنتی در آنها دارد نیز ادامه خواهد یافت. در سایه این گفت وگوها جوامع و کشورهای منطقه نیز در آستانه فروپاشی یا انحلال هستند. مثال های روشنی برای این ادعا وجود دارند؛ از منازعات قبایل در لیبی گرفته تا سودان که به رغم تجزیه آن هنوز بحران در آن پایان نیافته است. وضعیت یمن نیز برای هیچ کس راضی کننده نیست، هنوز چارچوبی برای وضعیت اتحادیه آن که همه از آن راضی باشند، تعریف نشده است. همان طور که عراق و کردستان آن در آستانه بحران و تحول هستند و لبنان نیز همین وضعیت را انتظار می کشد.

وی در پایان می نویسد: با همه اینها همچنان روسیه دست برتر را در تحولات دارد و می تواند حرف آخر را بزند. مواضع آن در قبال عراق و لبنان و سوریه و کشورهای دیگر می تواند تعریف تازه ای از سیاست منطقه ای ارائه دهد. همچنین نقطه ثقل ایران را نیز نمی توان نادیده گرفت، ایران در دمشق نقشی موثر و فعال دارد. اگر چه اگر مسکو بخواهد تغییری در مواضع خود دهد ایستادگی تهران در برابر جامعه جهانی آسان نخواهد بود. 

انتشار اولیه:چهارشنبه 23 بهمن 1392/ باز انتشار: دوشنبه 28 بهمن 1392