مذاکرات هسته ای و کوتاه شدن دیوار بی اعتمادی

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات اخیر مقامات ایرانی و آمریکایی در وین، یک جمله معروف از از وینستون چرچیل را در ذهن تداعی می کند: «ساختن،روندی طولانی و پرمشقت است. خراب کردن می تواند اقدامی بدون فکر در یک روز باشد.»  این جمله چرچیل در 5 ماه آینده در اتاق های تصمیم گیری در واشینگتن و تهران طنین انداز خواهد بود.

ایران و گروه 1+5 در مذاکرات اخیر خود در وین در مورد چارچوبی برای مذاکرات آتی به منظور دستیابی به توافق نهایی هسته ای، به اجماع رسیدند. کارشناسان دو طرف در اوایل مارس نشستی فنی برگزار می کنند و در 17 مارس مذاکرات ایران و گروه 1+5 در وین برگزار خواهد شد. این روند هر ماه تکرار می شود و دو طرف امیدوارند تا ماه جولای به جمع بندی نهایی برسند.

هافینگتون پست در مقاله ای تحلیلی در این زمینه نوشت: بر خلاف دو قبلی مذاکرات که به سرعت پیش رفت و به توافق هسته ای مقدماتی ژنو منجر شد، این دور از مذاکرات به کندی و به طور مداوم پیش می رود. شاید میزان توییت ها در مورد جزئیات مذاکرات کاهش یافته باشد اما تجربه های ارزشمندی از راه پیش رو به دست آمده است.

از آنجایی که تندروها به دنبال ضربه زدن به دیپلماسی هستند، اکنون باید روشن شده باشد که دور نخست گفت و گو ها در وین در مورد مدیریت انتظارها و ایجاد درک مشترک بوده است. دو طرف شش ماه زمان دارند تا این مذاکرات را به سرانجام برسانند. هر چند که هیچ کس انتظار یک معجزه ناگهانی را ندارد. اکنون سیاستگذاران و نخبگان توجه خود را به دیدگاهی دراز مدت تر معطوف کرده و صبر بیشتری دارند.

35 سال دشمنی با چند نشست کوتاه از میان برداشته نمی شود. نسلی از مقامات در آمریکا و ایران دوره کاری خود را با خصومت ورزی سپری کرده اند. در صورتی که مذاکرات به نتیجه نرسید و انتظارها را برآورده نکند؛ بازگشت به آن دوران ساده خواهد بود.

اگر هدف توافق نهایی باشد، این توافق می تواند تغییر مثبت در روابط ایران و آمریکا ایجاد کند. سرانجام مقامات دو طرف مزایای تعامل دراز مدت با یکدیگر را درک کرده اند و سرمایه گذاری سیاسی لازم برای به موفقیت رسیدن مذاکرات را انجام داده اند.

در  جریان مذاکرات آتی ، همه طرف ها به دنبال مصالحه ای خواهند بود که برای هر یک از طرفین چیزی برای ارایه کردن داشته باشد، اما نه همه چیز. برقراری یک روند واقعی به واشینگتن و تهران امکان می دهد به طور مرتب، بی اعتمادی چند دهه ای دوجانبه را اصلاح کنند. برای نخستین بار، آنها یک نقشه راه برای رویارویی نهایی استراتژیک در اختیار دارند. به هر ترتیب علنی کردن جزئیات ضروری نست. به منظور پرداختن به موضوعاتی که مورد دغدغه است و جلوگیری از تضعیف این روند، واژه های اکنون، به زودی و کمی دیرتر زیاد شنیده خواهد شد. از سوی دیگر دیپلمات های زبده نیز همواره باید لبخند بزنند زیرا این یک نوع از دیپلماسی قدیمی است که به آن عادت داریم.  

اینکه طرفین تصمیم گرفته اند روند مذاکرات را محرمانه نگهدارند، عاقلانه است. مقامات مختلف ممکن است به موضوعات متفاوتی بپردازند اما نکته مهم این است که هر دو طرف با هم تصمیم می گیرند که چگونه موضوعات را با هم تلفیق کنند.  

در آغاز مذاکرات هسته ای، خط قرمز هایی تعیین شد. اما هر دو طرف می دانند که این خط قرمزها در روند مذاکرات انعطاف پذیر خواهند بود. به بیان دیگر این خطوط قرمز باید انعطاف پذیر باشند چرا که در غیر این صورت چیزی برای مذاکره باقی نمی ماند.

ایران باور ندارد که از موضع ضعف مذاکره می کند و آمریکا نیز چنین برآوردی از موضع خود ندارد. هر دو طرف امتیازهای زیادی را از یکدیگر مطالبه می کنند و در عین حال خود نمی خواهد امتیازهای چشمگیری ارایه کنند. این بخش دشوار روند مذاکرات است و احتمالا شش ماه آینده صرف این خواهد شد که آنها متوجه شوند به آن اندازه که خود گمان می کنند قوی، و به آن اندازه که طرف مقابل گمان می کند، ضعیف نیستند.

اکنون دو طرف به جای تعیین ضرب الاجل ها به تبادل ایده های جدید می پردازند. زمانی که یک ایده موفق نمی شود، ایده دیگری را مطرح می کنند و این همان شیوه ای است که دیپلماسی در آن کار می کند و به همین دلیل است که دیپلماسی زمان بر است.

باید گفت این روند بسیار دشوار است و شاید تردید داشتن به نتیجه این گفت و گوها صحیح باشد. اما باید از فرصت ایجاد شده برای حل مساله هسته ای ایران استفاده کرد. به بیان دیگر باید باور داشت که این روند موفق می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 6 اسفند 1392/ باز انتشار: یکشنبه 11 اسفند 1392