کسی در خاورمیانه از درگیری های روسیه در اوکراین سود نبرد

نویسنده: مروان قبلان

دیپلماسی ایرانی: وقتی صحبت از پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین بر امنیت، غذا و انرژی در جهان می‌شود، دیگر چیز جدیدی برای اضافه کردن وجود ندارد؛ اما آنچه به خوبی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته پیامدهای این جنگ بر شرق جهان عرب و رابطه قدرت‌هایی است که برای نفوذ در آن بایکدیگر رقابت می‌کنند. این قدرت‌ها عبارتند از روسیه، ترکیه، ایران، اسرائیل و عربستان سعودی.

روسیه در نتیجه اشتباه محاسباتی در سطح راهبردی به خاطر تحریم‌های شدید، کنترل ضعیفش بر بازارهای انرژی در اروپا و اتکای زیادش بر چین در نبرد خود با غرب زیان خواهد دید؛ اما برخلاف تحلیل‌های رسانه‌ای در ابتدای جنگ توجه خود به شرق جهان عرب را کم نخواهد کرد و هیچ کدام از نیروهای مهم این کشور از سوریه عقب نشینی نکرده‌اند. 

علی رغم این که تامین نیرو و تجهیزات این کشور در سوریه به علت بسته شدن حریم هوایی ترکیه در برابر نیروهای نظامی روسیه و محدود شدن آزادی دریانوردی در دو تنگه بسفور و داردانل دشوارتر شد؛ اما فعالیت نظامی روسیه به قوت خود باقی است و این یعنی مسکو حضور خود را در شرق دریای مدیترانه بخش مهمی از درگیری خود با غرب می‌داند. بلکه حتی فراتر، خروج خود از سوریه را به معنای خروج از بازی بزرگ در خاورمیانه می‌داند؛ یعنی جایی که از طریق حضور در آن ابزارهای مهمی برای اعمال فشار بر ترکیه، ایران، اسرائیل و عربستان و حتی آمریکا و اروپا دارد.

اما ایران اگرچه جنگ اوکراین را فرصتی برای استفاده در سطوح مختلف یافت؛ اما بعدا مشخص شد زیان‌هایش از این جنگ بیشتر است. تهران در ابتدا باور داشت بحران انرژی باعث خواهد شد آمریکا در مذاکرات وین به امتیازدهی وادار شود. نه تنها این اتفاق رخ نداد بلکه صادارت نفتی ایران به چین به علت فروش نفت از سوی روسیه به این کشور با قیمت کمتر آسیب دید. فراتر اینکه تهران از سرگرم بودن مسکو به جنگ اوکراین برای تقویت نفوذ خود در سوریه چندان بهره نبرد بلکه نیازش به روسیه برای جلوگیری از عملیات جدید نظامی ترکیه بیشتر شد. آنچه اوضاع را بدتر کرد بهره برداری اسرائیل از سرگرم بودن روسیه به اوکراین برای افزایش حملات به منافع ایران در سوریه بود. از زمان جنگ اوکراین میزان حملات اسرائیل به اهداف و منافع ایران در سوریه حتی در داخل ایران افزایش یافته است.

اما ترکیه نیز که جایگاه خود را به میزان زیادی در نتیجه نیاز روسیه و ناتو به این کشور در درگیری اوکراین تقویت کرد؛ اما دستاوردهایش در حد انتظار نبود. با وجود اینکه از برجسته ترین برندگان به شمار می‌آید؛ اما هزینه سوخت و انرژی این کشور و نیز میانگین تورم در ترکیه به میزان زیادی افزایش یافته و نتوانسته است از نیاز روسیه و آمریکا به خود برای انجام عملیات نظامی در سوریه علیه نیروهای «قسد» استفاده کند. 

در نهایت به نظر نمی‌رسد عربستان که بزرگترین برنده‌ جنگ اوکراین به شمار می‌رود بتواند از جایگاه بی‌همتای خود در بازار انرژی به غیر از انباشت بیشتر درآمد نفتی  دستاوردهای سیاسی واقعی‌ای بدست آورد. علت نیز این است که هیچ راهبردی برای محقق ساختن این مسئله ندارد.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11