آمریکا علیه راه ابریشم چین در زنگزور

نویسنده: علی اکبر رضایی 

دیپلماسی ایرانی: چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا و تنها رقیب اقتصادی آمریکا در جهان، در سال ۲۰۱۳ به احیای راه ابریشم باستانی با نام ابتکار کمربند – جاده (BRI) اقدام کرد. 

ابتکار کمربند – جاده دارای دو مسیر کلی بود. یک مسیر از راه پاکستان (بندر گواتر) از راه دریا چین را به خاورمیانه و از خاورمیانه به آفریقا متصل می‌کند که آمریکا برای جلوگیری از موفقیت این مسیر، در سال ۲۰۲۰ توافقنامه دوحه را با طالبان امضا کرد که طبق این توافقنامه آمریکا تمام نیروهای خود را از افغانستان خارج کرد و طالبان توانست به راحتی کنترل تمام افغانستان را به دست گیرد. 

روی کار آوردن طالبان توسط آمریکا در توافقنامه دوحه به دلیل همسایگی این کشور با پاکستان و کشورهای آسیای میانه (تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان) بوده که راه ابریشم نوین چین از این کشورها می‌گذرد و هدف آمریکا ناامن کردن این کشورها توسط طالبان و تخریب زیرساخت‌های این کشورها از طریق خرابکاری و اقدامات تروریستی و بمب‌گذاری است که یک نمونه آن جنگ مرزی طالبان با پاکستان به خاطر حمایت طالبان از گروه (TTP) در پاکستان در سال ۲۰۲۳ یا نقض حریم هوایی ازبکستان توسط طالبان که با اقدام قاطع ازبکستان همراه بود می‌توان اشاره کرد. 

راه دومی که چین از آن برای صادرات کالا به اروپا استفاده می‌کند از آسیای میانه می‌گذرد و از طریق راه‌آهن باکو – تفلیس – قارص (BTK) به اروپا می‌رود که زمان برای صادرات کالا بسیار زیاد می‌شود. چین برای کاهش مسافت و زمان تلاش کرد بتواند از طریق آذربایجان – ارمنستان – ترکیه با مسافت و زمان کمتری کالاهای خود را به اروپا صادر کند. 

رسانه‌های رسمی چینی مانند (Chaina Daily) نیز بر مزایای اقتصادی و تجاری کریدور زنگزور تأکید داشتند؛ علاوه بر این‌که به دلیل عدم رابطه گرجستان با روسیه به دلیل مسائل ارضی و همچنین عدم امکان ارسال کالا از روسیه به اروپا به دلیل موضوعات پس از جنگ اوکراین، مسیر گرجستان و روسیه دارای صرفه اقتصادی برای چین نیست فلذا تلاش این کشور به باز کردن مسیری در قفقاز جنوبی معطوف بود. 

مسیر قفقاز جنوبی نیز در ابتدا برای چین دارای دو مسئله بود، یکی بی‌ثباتی‌های مربوط به قره‌باغ که با تصرف این منطقه توسط آذربایجان برطرف شد و دیگری مسئله بی‌ثباتی در ترکیه توسط کردها بود که با خلع سلاح کردن آن‌ها این مسئله نیز برای چین جهت استفاده از مسیر قفقاز جنوبی مرتفع شد. در حالی که چین و ترکیه تمام مسائل را برای اتصال کریدور زنگزور به ابتکار کمربند – جاده چین آماده کرده بودند، ناگهان ترامپ با طرح کریدور ترامپ! و اجارهٔ زنگزور به مدت ۹۹ سال از اتصال زنگزور به طرح کمربند – جاده چین مانع شد تا چین همچنان به استفاده از راه‌های طولانی و پرهزینه مجبور باشد. 

در مجموع می‌توان گفت هدف ترامپ از اجارهٔ کریدور زنگزور برای یک قرن از آذربایجان و ارمنستان، ادامهٔ استرتژی بزرگ آمریکا برای جلوگیری از موفقیت راه ابریشم نوین چین بوده که برای جلوگیری از موفقیت آن در مسیر پاکستان نیز به روی کار آوردن طالبان در افغانستان اقدام کرد تا بتواند از تسخیر بازارهای جهانی توسط چین به‌عنوان بزرگ‌ترین رقیب خود جلوگیری کند.