دگرگونی اوضاع امنیتی اروپای شمال‌غربی

دیپلماسی ایرانی: در سال‌های اخیر پهپادها در صحنه‌های عملیات جنگی نقشی بارز بر عهده دارند. هر روز اطلاعاتی درباره حملات پهپادی روسیه به اوکراین منتشر می‌شود. گزارش شده که تنها در روز ۲۸سپتامبر (۶مهر ۱۴۰۴) ۵۰۰پهپاد و ۵۰موشک از سوی روسیه به اوکراین پرتاب شده است. اوکراین نیز اقدام به تولید و به‌کارگیری پهپادهای تهاجمی علیه روسیه کرده است.

پهپادهای «کامی‌کازه» هواپیماهای بدون سرنشین موسوم به پهپادهای انتحاری هستند که بعد از شناسایی موقعیت هدف خود، به سمت آن می‌روند و آن را با انفجار منهدم می‌کنند.
 در نوامبر ۲۰۲۰در تهاجم نظامی جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان، پهپادهای ترک (بایراکتار) و اسرائیلی (هاروپ) در تاریخ ۱۷سپتامبر (۲۶شهریور) صحنه عملیاتی را به نفع جمهوری آذربایجان تغییر دادند .

از سال ۲۰۲۲نیز روسیه با اشغال بخش‌هایی از خاک اوکراین، این کشور را با به‌کارگیری پهپادهای انتحاری بمباران می‌کند که همچنان ادامه دارد.

در جنگ ۱۲روزه اسرائیل و ایالات متحده آمریکا، اسرائیل از پهپاد در موارد متعددی بهره گرفته و جمهوری اسلامی ایران نیز در حملات متقابل از موشک و پهپادهای ساخت ایران علیه اسرائیل استفاده کرده است.

اخیراً پس از ورود دست‌کم ۱۹پهپاد روسی به حریم هوایی لهستان، یک کارزار اطلاعات نادرست طرفدار روسیه در فضای مجازی آغاز شد که اصل ماجرا را زیر سؤال می‌برد. هیچ مدرکی برای اثبات این فرضیه وجود ندارد و بسیاری از حساب‌هایی که آن را نشر کرده‌اند، به‌وضوح طرفدار کرملین و مبلغ روایت‌های آن هستند.

پهپاد چیست؟

شرکت‌ها ده‌ها مدل پهپاد (پرنده بدون سرنشین) را توسعه داده‌اند؛ از هواپیماهای بال‌ثابت بزرگ خورشیدی گرفته تا پهپادهای کوچک شبیه مرغ مگس‌خوار یا هلی‌کوپتر تقلیدگر. همگی دارای قابلیت‌های بسیار متنوعی هستند و هزینه آن‌ها از ۶۰۰دلار تا حداقل ۱۰۳.۷میلیون دلار برای هر پهپاد متغیر است. قیمت اولیه یک پهپاد مسلح در سال ۲۰۱۳حدود ۱۵میلیون دلار بود.

دو پهپاد تسلیحاتی پرکاربرد «ام‌کیو-۱پردیتور» (MQ-۱ Predator) [که ارتش ایالات متحده رسماً در ۹مارس ۲۰۱۸آن را بازنشسته کرد] و «ام‌کیو-۹ریپر» (MQ-۹ Reaper) ارتقایافته هستند که هر دو توسط پیمانکار نظامی «جنرال اتمیکس سیستمز» (General Atomics Aeronautical Systems) ساخته شده‌اند. پهپادهای پردیتور برای نخستین بار در ژوئن ۱۹۹۴به پرواز درآمدند و در سال ۱۹۹۵توسط ناتو در طول جنگ بوسنی (۱۹۹۲–۱۹۹۵) به‌کار گرفته شدند.

«ریپر» که از راه دور توسط خلبانان هدایت می‌شود، می‌تواند به مدت ۲۷ساعت پرواز کند، از ارتفاع ۱۰هزار پایی تصاویر با وضوح بالا تهیه کند و موشک‌های هلفایر و همچنین بمب‌های هدایت‌شونده لیزری و جی‌پی‌اس را حمل کند.

امروز شرکت‌هایی در آمریکا، چین، فرانسه، بریتانیا و دیگر کشورها روی پهپادهای بدون سرنشین الهام‌گرفته از «شاهد» ایرانی کار می‌کنند. اوکراین نیز دست‌کم طی دو سال گذشته با پهپادهای دوربرد به روسیه حمله کرده است و اخیراً از یک پهپاد بال‌مثلثی شبیه شاهد استفاده می‌کند.

ایران اوایل دهه ۲۰۰۰توسعه پهپادهای شاهد را آغاز کرد. پیش از آن نیز اسرائیل و آفریقای جنوبی نمونه‌های مشابهی ساخته بودند. ایران از آن زمان تاکنون از این پهپاد در حملات مستقیم علیه اسرائیل استفاده کرده است.

در تاریخ ۱۷سپتامبر سال جاری، پس از ورود دست‌کم ۱۹پهپاد روسی به حریم هوایی لهستان، نگرانی کشورهای عضو ناتو برانگیخته شد. مقام‌های لهستان اعلام کردند که در ۱۳سپتامبر به دلیل تهدید حملات پهپادی در مناطق هم‌جوار اوکراین، جنگنده‌های لهستانی و متحدان در قالب یک عملیات «پیشگیرانه» در حریم هوایی این کشور به پرواز درآمدند.

به گزارش رسانه‌های محلی، در پی این عملیات، فرودگاه شهر لوبلین در شرق لهستان فعالیت خود را به‌طور موقت به حال تعلیق درآورد. این هشدار پس از آن صادر شد که روز چهارشنبه پهپادهای روسی وارد حریم هوایی لهستان شدند و جنگنده‌های ناتو آن‌ها را رهگیری و سرنگون کردند. تحولات اخیر نگرانی‌ها درباره ادامه تهاجم روسیه به اوکراین را که از فوریه ۲۰۲۲آغاز شده، افزایش داده است. مقام‌های محلی اعلام کردند که برای پنج شهرستان استان لوبلین هشدار حمله هوایی صادر شده است. در پیامی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد، آمده بود: «تهدید حمله از هوا وجود دارد. نهایت احتیاط را رعایت کنید. دستورالعمل‌های نیروهای امدادی را دنبال کنید و منتظر اطلاعیه‌های بعدی باشید.»

دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، نیز در پیامی جداگانه از آغاز عملیات پیشگیرانه برای مقابله با هرگونه تهدید احتمالی ناشی از شلیک پهپادهای روسیه خبر داد.

لهستان هشدار داده که هدف فعالیت‌های تبلیغاتی سرویس‌های روسیه و بلاروس، متهم کردن اوکراین و بی‌اعتبار ساختن نیروهای نظامی لهستان است. دولت لهستان ادعای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، مبنی بر اینکه ورود پهپادها به حریم هوایی لهستان شاید «اشتباهی» صورت گرفته را رد کرده است. کرملین نیز ورشو را متهم کرده که با انتشار برخی «افسانه‌ها» در مورد ورود پهپادها به لهستان قصد دارد «بحران اوکراین» را تشدید کند.

ناتو اعلام کرده صرف‌نظر از عمدی یا غیرعمدی بودن آن، این حادثه نقض حریم هوایی ناتو محسوب می‌شود. ناتو پس از پرواز پهپادهای ناشناس، فعالیت خود را در دریای بالتیک افزایش می‌دهد. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) گفته است که در پاسخ به تجاوز پهپادهای ناشناس به خاک دانمارک، مأموریت خود در دریای بالتیک را ارتقا می‌دهد. این مأموریت جدید شامل استفاده از یک ناوچه دفاع هوایی خواهد بود. این تجهیزات تازه، مأموریت این نهاد را که اوایل امسال و پس از آسیب دیدن کابل‌های برق و خطوط لوله گاز در بالتیک آغاز شده بود، تقویت خواهد کرد.

در روزهای گذشته (اوایل مهرماه) پلیس دانمارک اعلام کرده بود که چندین پهپاد ناشناس در نزدیکی پایگاه‌های نظامی این کشور مشاهده شده‌اند. در اوایل هفته نیز چندین حادثه باعث اختلال در پروازها در دانمارک شدند؛ پهپادهایی بر فراز پایگاه هوایی کاروپ، بزرگ‌ترین پایگاه نظامی دانمارک، و دیگر پایگاه‌ها مشاهده شدند و این کشور را مجبور کردند برای مدت کوتاهی حریم هوایی خود را به روی ترافیک هوایی تجاری ببندد. همچنین گزارش‌هایی از مشاهده احتمالی این پهپادها در آلمان، نروژ و لیتوانی منتشر شده است. این تازه‌ترین مورد از یک رشته فعالیت‌های مشکوک پهپادی در دانمارک است که نگرانی‌هایی را درباره آسیب‌پذیری این کشور در برابر حملات هوایی و ترس از دخالت احتمالی روسیه ایجاد کرده است.

در هفته‌های اخیر چندین کشور عضو ناتو، مسکو را به نقض حریم هوایی خود با جت‌ها و پهپادها متهم کرده‌اند. روز شنبه سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، به ناتو و اتحادیه اروپا هشدار داد که به هرگونه تجاوزی «پاسخ قاطع» خواهند داد. آقای لاوروف در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اتهام برنامه‌ریزی مسکو برای حمله به متحدان غربی را رد کرد، اما گفت که نقض حاکمیت روسیه بی‌پاسخ نخواهد ماند.

پیش‌تر آلمان اعلام کرد که در حال بررسی استفاده از نیروی نظامی برای محافظت از قلمرو خود در برابر تهاجم پهپادها است. وزیر کشور آلمان به رسانه‌های این کشور گفت که میزان تهدید پهپادها بالا است.وزیر کشور آلمان گفت که می‌خواهد به ارتش اجازه دهد پهپادهایی را که برای امنیت خطر ایجاد می‌کنند، سرنگون کند. امید است که در یک فضای صلح‌آمیز، از ابعاد گوناگون کارکرد پهپادها بتوان در امور غیرنظامی به‌ویژه در بخش کمک‌رسانی در مواقع بحرانی بهره گرفت./اطلاعات