جای خالی توانمندی ماهواره ای در جنگ ۱۲ روزه

دیپلماسی ایرانی: تمام توانمندی نظامی هر کشوری در شرایط جنگی ظهور و بروز پیدا می‌کند تا نشان دهند که سرمایه گذاری‌های دفاعی تا چه حدی موثر بوده‌اند. یکی از سرمایه‌گذاری‌های مهم ایران در سه دهه اخیر در حوزه ماهواره‌ ای به‌خصوص ماهواره های نظامی بوده است. توقع این بود که در جنگ ۱۲ روزه، ایران با ارائه تصاویر واضح از اهدافی که توسط موشک‌های ایرانی در اسرائیل منهدم شده‌اند چند هدف را دنبال کند: ۱) کمک به دقیق‌تر شدن تهاجم نظامی ایران. ۲) به رخ کشیدن توانمندی ماهواره ای ایران در صحنه جهانی. ۳) ایجاد روحیه غرور و خودباوری در بین مردم ایران و جوانان و نوجوانان به عنوان مهمترین پارامتر. متاسفانه در تمام مدت جنگ ۱۲ روزه حتی یک تصویر ماهواره‌ای از طرف ایران منتشر نشد که نقاط مورد هدف در اسرائیل را نشان دهد و این بسیار جای تعجب، نگرانی و سوال دارد که نتیجه سه دهه سرمایه گذاری در حوزه ماهواره ای به کجا رسیده است؟ آیا این مورد هم همانند برخی حوزه‌های دفاعی دیگر پس از چند دهه کار، به نتیجه مطلوب نرسیده است؟ این در حالیست که آنها تصاویر متعددی از سایت‌های پدافندی و راداری منهدم شده و سایت‌های هسته‌ای منهدم شده ایران منتشر کردند تا اولا موفقیت نظامی خود را به رخ جهان بکشند و ثانیا روحیه مردم و نظامیان ایرانی را تخریب کنند. چرا واقعا ایران نتوانست حتی یک تصویر ماهواره‌ای از موفقیت‌های خود ارائه کند؟ آیا ماهواره‌های ایرانی موجود در فضا چنین قابلیتی ندارند؟ طول عمر آنها به پایان‌رسیده بوده است؟ یا مشکلات دیگری وجود داشته است؟ اینها سوالاتی است که ذهن دانشجویان و مهندسین و حتی مردم عادی جامعه را به خود مشغول داشته است و باید پاسخی قانع کننده برای آنها ارائه کرد وگرنه اعتماد داخلی به اعلام دستاوردهای دفاعی، خدشه دار خواهد شد. 

سه دهه فعالیت ایران در حوزه ماهواره ای

اولین ماهواره ایران در سال ۱۳۸۴ به نام «سینا ۱» پرتاب شد که با همکاری روسیه ساخته و به فضا فرستاده شد. اما اولین ماهواره کاملاً بومی ایران به نام «امید» در سال ۱۳۸۷ توسط موشک ماهواره‌بر ایرانی «سفیر» به فضا پرتاب شد. اگر ایران یک دهه برای این پرتاب موفق بومی زمان صرف کرده باشد یعنی ایران فعالیت ماهواره‌ای (خود ماهواره و پرتابگر بومی) را حداقل از سال ۱۳۷۷ شروع کرده است یعنی حدود سه دهه قبل. پس از آن ایران چندین ماهواره به فضا پرتاب کرده که برخی موفق و برخی ناموفق بوده‌اند. ماهواره‌های نظامی ایران عمدتاً تحت سری «نور» توسط سپاه پاسداران توسعه یافته‌اند. ماهواره نور ۱ به عنوان اولین ماهواره نظامی ایران در سال ۱۳۹۹ به‌طور موفقیت آمیز پرتاب شد. ماهواره نظامی نور 2 در سال ۱۴۰۰ برای تصویربرداری با دقت ۱۳ متر با موفقیت پرتاب شد. ماهواره نظامی نور ۳ نیز در سال ۱۴۰۲ برای تصویربرداری با دقت دو و نیم متر پرتاب شد. البته اولین ماهواره تصویربرداری ایران در سال ۱۳۹۰ با نام ماهواره رصد پرتاب شد یعنی ایران مستقیما در حوزه تصویربرداری ماهواره ای (که یکی از کاربردهای اصلی ماهواره های نظامی است) حدود ۱۵ سال سابقه دارد. اولین تصویر ماهواره نور ۱ در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۹۹ در قالب رزمایش پیامبر اعظم ۱۴ از پایگاه هوایی العدید آمریکا در قطر با دقت و کیفیت بالا ارائه شد. با ارائه این تصویر، ایرانیان به این باور شیرین رسیدند که توانمندی ماهواره ای ایران از حد حرف و شعار فراتر رفته است و ایران واقعا توانایی تصویربرداری نظامی از سطح زمین را دارد. علاوه بر انعکاس امیدبخش داخلی از انتشار این تصویر، دنیا نیز ایران را به عنوان دارنده ماهواره نظامی پذیرفت.  
 
توانمندی ماهواره ای اسرائیل

اسرائیل برای سیطره فضایی بر کل منطقه خاورمیانه و جاسوسی از کشورهای منطقه از فاصله چند هزار کیلومتری به‌خصوص از کشورهایی مانند ایران و عراق و سوریه و مصر به شدت به ماهواره های جاسوسی نیازمند بود. از این رو از سال ۱۳۵۷ (۲۰ سال قبل از ایران) فعالیت‌های ماهواره ای خود را به‌طور کاملا هدفمند و منظم شروع کرد و اولین ماهواره خود به نام اوفک-۱ را در سال ۱۳۶۷ پرتاب کرد و نسل به نسل آنها را ارتقاء داد تا جاییکه ماهواره اوفک ۱۹ را در سال ۱۴۰۴ به فضا پرتاب کرد. آخرین پرتاب ماهواره جاسوسی آنها مربوط به تاریخ ۱۲ شهریور امسال است. آنها با ماهواره های پرتعداد و دقیق خود می‌توانند بالای سر یک کشور قرار بگیرند (زمین ایستا) و تمام تحرکات آن در مناطق خاص نظامی و امنیتی را به‌صورت آنلاین رصد کنند. قطعا یکی از چالش های آینده ایران در مواجهه با اسرائیل، توانمندی ماهواره ای آن است. آیا ایران دارای توانمندی متقابل است؟   

جای خالی تصاویر ماهواره ای ایران در جنگ ۱۲ روزه

با شروع جنگ ۱۲ روزه، اسرائیل و غرب انتشار تصاویر متعدد ماهواره ای از سایت های نظامی منهدم شده ایران را آغاز کردند تا علاوه بر انتشار موفقیت های نظامی خود، روحیه ایرانیان را تضعیف کنند. در مقابل، انتظار بود که ایران نیز با انتشار متقابل اماکن منهدم شده از سرزمین های اشغالی، روحیه را به ایرانیان بازگرداند ولی این انتظار هیچ نتیجه ای نداشت. برخی تصاویر منتشر شده از آنها نیز توسط خود غربی ها منتشر شده بود. اگر ماهواره های ایرانی می‌توانستند تصاویر متعدد و دقیقی از خسارات اسرائیل منتشر کنند، می‌توانستیم چهره متفاوتی از جنگ را شاهد باشیم. ایرانیان به قدرت فناوری خود افتخار می‌کردند و ساکنان اسرائیل با مشاهده خسارات، اعتماد بنفس کاذب خود را از دست می‌دادند و نمی‌توانستند همانند امروز، ادعای پیروزی مطلق در جنگ کنند. حال واقعا جای یک سوال اساسی وجود دارد: آیا واقعا ماهواره های ایرانی قابلیت تصویربرداری دارند؟ اگر دارند چرا اثری از آنان در جنگ مشاهده نشد و اگر ندارند، چرا ندارند؟ 

سخن آخر

بدون شک ایران توانمندی علمی و صنعتی بومی مناسبی در حوزه ماهواره و پرتابگر ماهواره (ماهواره بر) و ایستگاه‌های زمینی دارد که ماحصل تلاش دانشمندان و مهندسین ایرانی است ولی اینکه چرا در یک شرایط حساس نظامی و روانی که متن جامعه به بازپروری روحی نیاز دارد هیچ خبری از قابلیت‌های ماهواره ای ایران نیست جای پرسش جدی وجود دارد. شاید این پرونده را نیز باید در کنار پرونده های ابتر و بی نتیجه دفاعی دیگر مانند طراحی و ساخت هواپیمای جنگنده قرار داد که علیرغم ۴ – ۳ دهه فعالیت، نتیجه ملموس دفاعی نداشته اند. ریشه یابی این مشکلات (به‌جای انکار آنها) می تواند کلید حل خیلی از مشکلات آتی دفاعی کشور باشد. از تصمیمات نادرست مدیریتی تا اعمال نفوذ نیروهای نفوذی برای ابتر مانند تلاشهای علمی جوانان نخبه ایرانی.