کودکان سرباز و کولبران قربانی؛ زمان امنیت پایدار فرا رسیده

اقدامات گروه‌های شبه‌نظامی کُرد مانند پ.ک.ک/پژاک، دموکرات، پاک و کومله که با ایجاد ناامنی مداوم، مانع اصلی توسعه اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار برای جوانان و حتی نقض حقوق اساسی شهروندان شده‌اند یکی از چالش‌های نگران کننده است. گزارش‌های منابع معتبر نشان می‌دهد که این گروه‌ها از اخاذی سیستماتیک از کولبران تا فریب و جذب کودکان و نوجوانان را در پیش گرفته‌اند، اقداماتی که نه تنها امنیت را مختل می‌کند، بلکه چرخه فقر و محرومیت را در استان‌های کردستان، ایلام، کرمانشاه و آذربایجان غربی عمیق‌تر می‌سازد.

در این گزارش، با استناد به شواهد مستند، به بررسی این مسائل می‌پردازیم و مطالبه‌گر هستیم که مناطق کردنشین باید از دست این گروه‌ها کاملاً در امان بماند تا نگاه امنیتی پایان یابد، امنیت پایدار برقرار شود و زمینه برای شکوفایی اقتصادی و اشتغال جوانان فراهم آید.

فعالیت‌های غیرقانونی این گروه‌ها در مناطق مرزی، به ویژه در مرزهای غربی ایران، یکی از عوامل کلیدی ناامنی است که مستقیماً بر معیشت شهروندان تأثیر می‌گذارد. کولبران، که اغلب جوانان بیکاری هستند و به دلیل نرخ بالای بیکاری در این استان‌ها که طبق آمار رسمی به بیش از ۲۰ درصد می‌رسد به حمل کالاهای سبک در مسیرهای صعب‌العبور روی می‌آورند، قربانی اصلی اخاذی‌های این گروه‌ها شده‌اند.

گزارش‌های دیدبان حقوق بشر کردستان ایران تأکید دارد که اخاذی از کولبران، ترور آن‌ها و ربودن شهروندان، منابع مالی اصلی این گروه‌ها را تشکیل می‌دهد. برای نمونه، در گزارش ویژه‌ای درباره حق بر امنیت در مناطق کردنشین و مرزی، دیدبان به موارد اخاذی از فعالان گردشگری و نقض حق مسکن توسط این گروه‌های مسلح اشاره کرده که امنیت اقتصادی را به خطر انداخته است.

منابع دیگر نیز این الگو را تأیید می‌کنند؛ برای مثال، گزارش‌هایی از خبرگزاری‌ها نشان می‌دهد که اعضای پژاک، که در مرزهای غربی فعالیت می‌کنند، به طور سیستماتیک از کولبران باجگیری کرده و در مواردی به دلیل مقاومت، حتی به قتل آن‌ها دست زده‌اند، که این امر نه تنها معیشت خانواده‌ها را نابود می‌کند، بلکه سرمایه‌گذاری در صنایع محلی و بازارچه‌های مرزی قانونی را غیرممکن می‌سازد.

چنین اقداماتی، تحت عنوان “هزینه عبور” یا “گمرک”، شریان‌های مالی اقتصاد محلی را مسموم کرده و جوانان را در دام فقر نگه می‌دارد، در حالی که این گروه‌ها پس از اخاذی به خاک اقلیم کردستان عراق بازمی‌گردند و از حمایت‌های خارجی بهره می‌برند.

یکی از دردناک‌ترین جنبه‌های این فعالیت‌ها، فریب و جذب کودکان و نوجوانان است که نقض آشکار حقوق بشر و تعهدات بین‌المللی ایران به میثاق حقوق کودک محسوب می‌شود. دیدبان حقوق بشر کردستان ایران در گزارش‌های خود، بارها به ربودن کودکان توسط این گروه‌ها اشاره کرده و تأکید دارد که آن‌ها کودکان را به عنوان سرباز به مسلخ می‌فرستند و از آن‌ها در درگیری‌های مسلحانه استفاده می‌کنند، بدون اینکه هیچ نتیجه‌ای جز ثروت برای رهبران و رها کردن اجساد اعضا در کوهستان‌ها به بار آورند.

دیدبان حقوق بشر کردستان نیز در گزارشی درباره اقدامات قضایی علیه گروه‌های مسلح کُرد، به موارد گسترده نقض حقوق کودکان توسط پژاک، پاک و کومله اشاره و تأکید دارد که این گروه‌ها کودکان زیر ۱۸ سال را به کارگیری کرده و آن‌ها را در عملیات مسلحانه به خطر می‌اندازند.

برای مثال، در سال ۱۴۰۳، نوجوانی ۱۷ ساله از مریوان از طریق شبکه‌های اجتماعی توسط کومله فریب خورده و به اردوگاه‌های آن‌ها کشانده شد، و موارد مشابهی مانند ربودن دختر ۱۳ ساله‌ای از سردشت توسط پژاک، خانواده‌ها را سال‌ها در رنج و پیگیری نگه داشته است.

یکی از خبرگزاری‌های داخلی نیز روایتی از یک دختر را افشا کرده که ۱۰ سال به عنوان کودک‌سرباز در پژاک اسیر بود و نشان می‌دهد که از جمع ۱۰۰ داوطلب ورودی به مقر کومله در سلیمانیه، تنها ۱۳ تن توانستند دوره آموزشی را تمام کرده و مسلح شوند، که این آمار فریبندگی جذب را برجسته می‌کند. این اقدامات نه تنها هزاران کودک را از تحصیل و آینده‌ای روشن محروم می‌کند، بلکه با ایجاد فضای ترس، توسعه آموزشی و اقتصادی را در مناطق کردنشین متوقف می‌سازد و چرخه فقر را تداوم می‌بخشد.

حضور این گروه‌ها، که اغلب به عنوان پیاده‌نظام طرح‌های خارجی عمل می‌کنند، باعث امنیتی شدن فضای مناطق کردنشین شده و نگاه امنیتی را تداوم می‌بخشد، در حالی که این مناطق با ظرفیت‌های غنی فرهنگی، طبیعی و انسانی، پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی دارند.