بررسی موضوعی مناسبات تهران -مسکو

برداشت سوم:

انحصار طلبی مسکو در حوزه انرژی و بازی با تهران

مسکو در دریای خزر در اکثریت قاطع پروژه های نفتی گازی حضور دارد وبه رقبای ایران تلویحا وآشکارا مساعدت می کند.کرملین سعی دارد با همکاری نزدیک با ترکیه، ترکمنستان آ ذربایجان صادرات و ترانزیت انرژی به اروپا را در انحصار خود نگهدارد ومانع از دور زده شدن در این زمینه از سوی اروپا و تولید کنندگان نفت وگاز شود و همچنین چالشی در برابر پروژه های انتقال نفت وگاز که به عنوان رقیب مطرح می شوند (مانند نابوکو) ایجاد نماید .این کشور همچنین بعنوان یک تولید کننده بزرگ نفت در برابر اوپک نیز عرض اندام می کند و با افزایش تولید در بزنگاههای تاریخی، در برابر ایفای نقش از سوی اعضای اوپک نیز چالش آفرینی می کند وزمانی که سخن از کاهش یا قطع صادرات نفت ایران به کشورهای آسیائی من جمله چین وژاپن مطرح می شود تلویحا وآشکارا اعلام می کنندکه جای ایران را در این زمینه می توانند پر کنند ودر راستای هماهنگی با آمریکا واروپا از مشارکت در طرحهای انرژی به بهانه های فنی، مالی و... سرباز می زنند و حتی قراداد امضا شده را نیز رها می کنند .مانند رها کردن پروژه میدان نفتی اناران.

کرملین در رابطه با ایران نیز علیرغم مذاکرات وامضای اسناد همکاریهای دوجانبه در عرصه انرژی، گامهائی اساسی و موثر  بر نمی دارد ودر برابر اندک تقلاهای ایران در زمینه خرید گاز از ترکمنستان وانتقال گاز به ترکیه از طریق گران خریدن از ترکمنستان وارزان فروشی به ترکیه از مسیر خط لوله بلو استریم با تهران رقابت می کند .این در شرایطی صورت می گیرد که تهران با پیشنهاد تشکیل اوپک گازی (مجمع تولید کنندگان گاز )ابتکار عمل را به دست همین رقیب می سپارد و با دبیر کل کردن طرف روسی در این مجمع واستقرار دبیر خانه آن در دو حه قطر رقیب دیگر خود از ایفای نقش در این خصوص باز می ماند.

مسکو همچنین به ارمنستان که سرنوشت سیاسی، اقتصادی این کشور را در کف خویش دارد اعمال فشار می کند تا در جریان احداث خط لوله گاز ایران به ارمنستان، قطر لوله ها به گونه ای نباشد که در آینده احتمال انتقال گاز ایران از مسیر ارمنستان به ترکیه واروپا میسر گردد وایروان نیز تحت فشار مسکو این شرط را می پذیرد وبه تهران هم تحمیل می کند ومتاسفانه احداث خط لوله گاز ایران به ارمنستان براساس میل مسکو صورت می گیرد.

مسکو به تهران تنها در پروژه  بلا تکلیف خط لوله صلح (انتقال گاز به پاکستان وهند ) چراغ سبز می دهد وعلاقمندی خود را جهت مشارکت در این طرح اعلام می کند تا اینکه یا اجرا نشود، یا اگر هم اجرا شد دستی در آن نیز داشته باشد .این درحالیست که روسیه در پروژه های انتقال نفت و گاز به اروپا حتی درصد پائینی هم آماده مشارکت ایران نمی شود.

مسکواز این پس نیز با عنایت باینکه مزید بر نا خرسندیش از انتقال گاز ترکمنستان به ایران، انتقال گاز ایران به ترکیه وارمنستان، غنی سازی اورانیوم در ایران، عدم موافقت تهران با ارسال اورانیوم5/3درصدی به مسکو،از بیانیه سه جانبه تهران (ایران، ترکیه وبرزیل ) نیز بر آشفته شده است، ضمن حمایت از تشدید تحریمهای ایران در شورای امنیت سازمان ملل، در برابر پروژه های انرژی که ایران در آن مشارکت نمایدبازیهای جدیدی را به نمایش خواهد گذاشت. البته بروز وضعیت فعلی و شفاف شدن روسها در قبال ایران که اخیر ا با مواضع مدودف ووزیر خارجه اش نمود بیشتری یافته از منظر تامین منافع ملی ایران حائز اهمیت است و سبب خواهد شد که تهران تمامی تخم مرغهای محلی خود را در سبد روسیه قرار ندهد، چراکه حمایت آشکار کرملین از تشدید تحریمهای ایران ، در کناردهسال  معطل نمودن ایران در تکمیل نیروگاه بوشهر، عدم تحویل سیستم پدافند ضد هوائی اس-300 به ایران علیرغم امضا قرارداد مر بوطه و ممانعت از ایفای نقش فعال ایران دردریای خزر،  قفقاز و آسیای مرکزی، عدم همکاری سازنده وشایسته و همکاری توام با ناز وتعلل در کانال ولگا –دن برای حضوربیشتر سخت افزاری ایران در دریای خزر و... علائم بیدار کننده ای برای تهران می باشد.که البته تا کنون تجدید نظر ملموسی را از سوی تهران شاهد نبود ه ایم. در زمینه تجارت خارجی هم که ارقام 3-4 میلیاردی اعلام میشود تراز تجاری ایران در برابر روسیه منفی است و این روابط نیز بیشتر به نفع روسیه می باشد.اگر این همه بازیها وبی وفائی های  مسکو را در شرایطی که تهران  امتیازات زیادی را در منطقه ونظام بین الملل به این کشور داد ه است در نظر بگیریم، بیشتر به زیان مضاعفی که از روابط با روسیه بر ملت ایران وارد شده، پی خواهیم برد. .

با ختصار پیرامون برخی موضوعات محوری فوق الذکر مطالبی ارائه می گردد:

همکاریهای مسکو –آنکارا در زمینه انرژی

مسکو در صدد است با ارائه امتیازاتی به ترکیه در پروژه خط لوله گاز مسیر جنوبی و خط لوله گاز فعال فعلی موسوم به بلو استریم وخط لوله نفات سامسون –جیحان (موضوعی که در سفر اخیر مدودف رئیس جمهور روسیه به ترکیه نیز مطرح شد )، همچنان خود رابعنوان بازیگر اصلی انرژی حفظ کند.ودر صورت امکان پروژه نابوکو را با شکست مواجه کند.هرچند که اگردر این مسیر موفق نشود خودرا شریک نابوکو خواهد کرد.این در حالی است که مسکو در رابطه با انتقال گاز به اروپا با تهران هیچ مذاکره ای بعمل نمی آوردو همواره ایران را به خط لوله صلح سوق می دهد که تکلیف آن به دلایل سیاسی، امنیتی واقتصادی خیلی مشخص نیست.
آنکارا نیز در راستای نیل به تبدیل شدن به کانون ترانزیت گاز درمنطقه ضمن اینکه از ایران  وروسیه گاز وارد میکند به دنبال خرید گاز ترکمنستان از طریق ایران وافزایش حجم گاز وارداتی از ایران است.البته در صورتیکه تهران کماکان با موانعی از سوی آمریکا وغرب درترانزیت وصادرات گازبه اروپا مواجه باشد، این پروژه با چالش مواجه خواهد شد و پروژه ترانس خزر بیشتردر دستور کار قرار خواد گرفت.                 

َازسوئ دیگرآنکار با امضای قرارداد نابوکو از این موضوع به عنوان اهرمی برای چانه زنی جهت ورود به اتحادیه اروپا استفاده می کند.در صورت مخالفت با ورود ترکیه به این اتحادیه،آنکارا با این کارت بازی خواهد کرد چنانکه پیشتر نیز ترکیه خواستار دریافت 15درصد گازو تخفیف بیشتر شده بود .

به دنبال توافقات اخیر مسکو-آنکارا در خصوص پروژه خط لوله مسیر جنوبی، چند ی پیش نیز خبری پیرامون انعقاد قراردادهای جدید گازی میان گازپروم روسی وطرف ترک در آینده نزدیک به نقل از آلکسی میلرمنتشر شد مبنی بر اینکه شرکت روسی در نظر دارد تا قراردادهای خود با ترکیه را دوباره تنظیم کند تا براساس آنها، این کشور بتواند گاز وارداتی خود از روسیه را صادر کند.وی افزود؛ترکیه امکان صادرات گاز وارداتی از روسیه را ندارد اما در قراردادهای جدید این امکان وجوددارد.لازم به ذکر است که قراردادصادرات 6 میلیارد متر مکعب گازروسیه به ترکیه، در سال 2011 به پایان می رسد.(ترکیه دومین مصرف کننده گاز روسیه پس از آلمان به شمار میرود) میلرپیشتر در اظهارات خود با اعلام اینکه ترکیه، گازی برای صدور ندارد از قرارداداخیر ترکیه با شرکت درای یونان ابراز شگفتی نموده بود.ظاهرا ترکیه قبل ازاینکه موافقت روسیه را برای صادرات مجدد گاز این کشور جلب کند مبادرت به انعقاد قرارداد با شرکت یونانی کرده است.آنکارادر تلاش برای بهره بردن از موقعیت ژئو اکونومیک خود در راستای تبدیل شدن به کانون ترانزیت گازدر خاورمیانه واروپا می باشد،مذاکرات جدی با روسیه  در مورد خط لوله گاز مسیر جنوبی و خط لوله نفت سامسون -جیحان، وکشورهای عضو پروژه نابوکو  در خصوص صادرات گاز خزر، عراق، قطر به اروپا از طریق ترکیه و خرید گاز ازایران وامضای توافقنامه ها وقراردادهای مختلف  دیگر که در برخی مواقع میان این قراردادها تضادهائی نیز وجود دارد، در همین راستاست.

  خط لوله جدید مسیر جنوبی در آبهای قلمروئی ترکیه درسواحل جنوبی دریای سیاه کشیده خواهد شدودر صورت اجراء،اوکراین را که درحال حاضر مسیر اصلی انتقال 80%گاز روسیه به اروپاست، دورخواهد زد واز توان چانه زنی این کشور با روسها ودرآمدهای ناشی از تعرفه ترانزیت خواهد کاست .ترکیه در برابر موافقت با این طرح،حمایت مسکو از خط لوله جدیدی برای متصل ساختن بندر سامسون در حاشیه آبهای این دریا به بندر جیحان در کنار آبهای مدیترانه را بدست آوردند

از سوی دیگرشرکت دولتی گازپروم روسیه قراردادی با شرکتENI`ایتالیا امضا نموده است.براساس این قرار داد روسیه به ایتالیا، صربستان، بلغارستان ویونان گاز صادر خواهد کرد.وارد کردن صربستان به این مسیر واحداث یک مخزن بزرگ در