روابط روسیه و ایران؛ تنش یا ابهام؟

چند روزی است که فضای موجود در روابط ایران و روسیه که به دنبال سخنان آقای احمدی نژاد در کرمان پیرامون مواضع مسکو در مساله هسته ای ایران شکل گرفت، جای بحث و بررسی را در خصوص چشم انداز روابط دو کشور و تاثیر صراحت گویی مقامات هر دو طرف بر مسیر پرونده هسته‌ای ایران، باز کرده است.

گفتاری از مهدی سنایی، استاد دانشگاه، تحلیل‌گر مسائل روسیه و عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس:

به صورت قطعی میان ایران و روسیه تنشی وجود ندارد، آنچه بیشتر در فضای میان دو کشور دیده می‌شود، ابهام است. این ابهام یک سویه نیست اما از سوی ایران ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است.

در عین حال هر دو کشور برای روابط فی مابین اهمیت قائل بوده و از نقش این روابط در برقراری ثبات منطقه‌ای بسیار آگاهند.

در روسیه طیفی آقایان پوتین و لاوروف سمبل آن هستند توازن میان شرق و غرب را  در سیاست خارجی روسیه بیشتر ترجیح می‌دهند. این طیف برای همکاری با ایران و جهان اسلام اهمیت خاصی قائل است. دیدگاه استراتژیک این طیف در زمینه ارتقای جایگاه روسیه در عرصه بین الملل صرفا مبتنی بر مشارکت نیست بلکه مبتنی بر مقابله و مشارکت است. این گروه در موضوع ایران کمتر تحت تاثیر لابی‌های داخلی و خارجی قرار دارد و موضع جدی در ارتباط با ایران دارد.

طیف دیگر که آقای مدودف آن را نمایندگی می‌کند رویکردی متمایل به غرب دارد و بر همکاری با اروپا، ترویج اقتصاد بازار و آزادی سیاسی تاکید دارد و در موضوع ایران نیز برخوردی سخت‌تر و نزدیک به غرب دارد.

البته یک تحلیل این است که مجموع هر دو طیف در چارچوب منافع ملی روسیه تعریف شده است و ضمن اظهار دیدگاه‌های متفاوت، نوعی هماهنگی میان این دو طیف برقرار است.

با این حال جا دارد مسکو هم اقتضائات همکاری‌های میان ایران و روسیه را رعایت کرده و اعتماد بیشتری را در همکاری با طرف ایرانی جلب کند. تاخیر در راه اندازی نیروگاه بوشهر و تحویل سیستم‌های موشکی اس-300 و تغییر آشکار در موضع گیری‌های موسکو موجب شده است که بی اعتمادی میان دو کشور گسترده شود، در حالی که ارزش همکاری ایران و روسیه، تاثیر این همکاری در حفظ  صلح و ثبات منطقه‌ای و وجود منافع مشترک فراوان میان دو کشور در جهان اقتضاء می‌کند هرچه سریعتر ابهام شکل گرفته در روابط دو طرف حل شده و اعتماد هر دو کشور جلب شود.

در عین حال نگاه روسیه به همکاری با ایران باید نگاهی بلند مدت باشد چراکه در غیر این صورت به نتیجه نرسیدن پروژه‌های مشترک در ایران باعث بی اعتمادی کشورهایی چون هند، سوریه، عربستان و عمان دیگر کشورهای منطقه که قراردادهای عظیمی با روسیه منعقد کرده‌اند، خواهد شد.

تعریف و تبیین و شفاف سازی مواضع میان دو کشور در شرایط کنونی اهمیت دارد چراکه بعضا انتظاراتی را که از روابط ایران و روسیه در دو طرف شکل گرفته است، متفاوت است.