باید نسبت به تحولات منطقه خوشبین بود
در ماههای اخیر کشورهای عربی دستخوش تحولات جدی بوده اند. تا چه حد می‌توان گفت این تحولات تغییری در جهان اسلام ایجاد کرده است؟
از آنجا که جهان عرب بخشی قابل توجه از جهان اسلام است، بنابراین تغییرات سیاسی در این حوزه بی تردید در جهان اسلام تأثیرگذار خواهد بود. از روزی که حوادث تونس شروع شد، مشاهده کردیم دامنه این حوادث به سایر نقاط کشورهای عربی نیز گسترش یافته و این روند طی ماههای اخیر رو به تزاید بوده است. بنابراین بی تردید امواج تغییرعلی رغم میل حاکمان این جوامع ادامه خواهد یافت. به ویژه اگر تحولات در کشورهایی همچون بحرین و یمن بتواند همانند مصر و تونس به پیروزی برسد، این احتمال که سایر کشورها نیز دستخوش تحول عمیق و گسترده شوند، دور از انتظار نیست. اما این نکته نیز قابل ملاحظه است که شرایط هر کشور با دیگرکشورها متفاوت بوده و لذا سنخ و نحوه این تغییرات نیز می‌تواند متفاوت باشد.
گروههای اسلام‌گرا چه نقشی در این تحولات داشته اند؟
وضعیت اسلام‌گرایی در کشورهای مختلف منطقه عربی یکسان نیست. در برخی از این کشورها گروههای اسلام‌گرا اجازه حضور محدود در لایه‌های قدرت را داشته و در برخی محروم بوده اند. اما آنچه با قاطعیت می‌توان ابراز داشت این است که اسلام‌گرا یان کشورهای مختلف از تحولات اخیر استقبال نموده و آن را فرصتی برای ارائه دیدگاه‌ها و توان تحقق ایده‌های خود می‌دانند. همچنین این واقع نگری را در میان آنان می‌توان مشاهده کرد که با توجه به تکثر گرایش‌های سیاسی در این جوامع، آنان سهم دیگران را نیز ملاحظه نموده و نقش و حضور آنها را در تحولات سیاسی و قدرت نادیده نمی‌گیرند. در هر حال باید به این نکته توجه کرد که سکولارها در برخی از این جوامع طرفدارانی داشته و دارند. علاوه بر این، نباید فراموش کرد که در میان اسلام‌گرا یان نیز تنوع دیدگاه قابل ملاحظه بوده و از نیروهای افراطی تا معتدل را می‌توان میان آنها مشاهده کرد.
تحولات جاری تا چه حد بر همدلی جهان اسلام، بهبود روابط کشورهای اسلامی و کاهش اختلافات مذهبی و ایجاد حس مشترک در همه مذاهب و فرقه‌های اسلامی کمک کرده است؟
آنچه تا کنون رخ داده جز یک مورد، تأثیر چندان مثبتی در میان دولت‌های اسلامی نداشته است. زیرا برخی از دولت‌ها از این جریانات انقلابی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم حمایت نموده و این برای حاکمانی که هنوز در مسند قدرت هستند خوشایند نیست. اتفاقاتی که اخیراً در روابط میان ایران با برخی از همسایگان حوزه خلیج فارس روی داده، نشان دهنده نوعی از واگرایی است. با این همه به نظر نمی‌رسد این واگرایی طولانی مدت باشد. به هر حال، بی تردید می‌توان به تأثیر مثبت این تحولات در آینده خوشبین بود. زیرا همدلی میان نیروهای اسلام‌گرا در درازمدت می‌تواند به ایجاد جبهه ای متحد منجر شود.
با تغییر حکومت در مصر به عنوان یکی از مهم ترین کشورهای اسلامی به نظر شما مصر در آینده تا چه حد می‌تواند نقشی مثبت در همگرایی جهان اسلام ایفا کند؟
در مورد تحولات مصر، هنوز نمی‌توان با قاطعیت به قضاوت نشست. هرچند نشانه‌های قابل توجهی وجود دارد که مصر در پی احیای نقش تاریخی خود در جهان اسلام است، اما بی تردید تا تشکیل دولت و مجلس برآمده از انتخابات و شکل گیری نهادهای جدید، باید منتظر بود. آینده مسیر و نقش مصر را در جهان اسلام مشخص خواهد کرد.
نظر شما :