اتحادیه کنفدارلیسم شورای همکاری، از رویا تا واقعیت
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ایلاف، پس از تحولات اخیر منطقه به ویژه در بحرین و کویت و تهدیدهایی که برخی کشورهای منطقه خلیج فارس مدعی بودند که از نفوذ ایران متوجه آنها است، بسیاری از رهبران کشورهای عضو شورای همکاری به فکر تشکیل مجموعه‌ای بر اساس کنفدرالیسم افتادند تا به زعم آنها بتوانند در برابر تهدیدهای موجود بایستند. این اتحادیه فقط در بحث‌های امنیتی متمرکز نخواهد شد بلکه تمامی زمینه‌ها به ویژه بخش‌هایی که میان کشورهای منطقه مشترک است را نیز شامل می‌شود. در سال‌های گذشته مطالبات بسیاری برای تاسیس چنین منظومه‌ای وجود داشت، اما حوادث اخیر بحرین باعث شد تا تقاضا برای تاسیس منظومه کنفدرالیسم دو چندان شود. اما مسئله این است که بسیاری از کارشناسان معتقدند که زمینه‌های لازم برای ایجاد چنین منظومه‌ای وجود ندارد و در برخی موارد حتی اختلاف‌ها به اندازه‌ای گسترده است که امکان ایجاد چنین منظومه‌ای را غیر ممکن می‌سازد.
بحرین بیش از هر کشوری اصرار دارد که اتحادیه کنفدرالی تشکیل شود. به گونه‌ای که مجلس نمایندگان آن در یک نشست فوق‌العاده به طور عجولانه طرح مربوط به کنفدرالیسم شورا را تصویب کرد. در بیانیه مجلس ملی بحرین آمده است: بحرین موقعیت استراتژیکی دارد، از ثروت‌های طبیعی بسیاری برخوردار است و مرکز مالی منطقه محسوب می‌شود از این رو مورد طمع دیگر کشورها است، علاوه بر آن خطرهای امنیتی بسیاری آن را تهدید می‌کند. از آن رو که بحرین کیان شورای همکاری به حساب می‌آید، منامه بسیار اصرار دارد که اتحادیه کنفدرالیسم فورا تشکیل شود تا بتواند تا در برابر این تهدیدها بایستد.
بنا به گزارش رسانه‌ها، شورای همکاری خلیج فارس در حال بررسی پروژه‌ای است که بر اساس آن شورای همکاری یک سیاست واحد در تمامی زمینه‌های سیاست خارجی، دفاعی و امنیتی با توجه به استقلال و تمامیت ارضی کشورهای عضو اتخاذ کند تا بتواند در برابر آنچه ادعای نفوذهای روزافزون و تهدیدهای امنیتی ایران گفته شده، ایستادگی کند. ولی مسئله این است که آیا زمینه‌های لازم برای تشکیل چنین اتحادیه‌ای وجود دارد؟
دکتر صالح الخثلان، استاد سیاسی دانشگاه ملک سعود در ریاض در این باره می‌گوید: «طرح‌های شورای همکاری واقعا طرح‌های جدی و مدرنی است که می‌تواند یک اتحادیه مهم در منطقه خلیج فارس ایجاد کند. از جمله بازار مشترک شورای همکاری، ایجاد واحد پولی مشترک و سپر جزیره اما مسئله این است که در شورای همکاری اراده لازم برای این کار وجود دارد ولی از لحاظ اداری و سازمانی توانایی لازم وجود ندارد. در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که سازمان‌های وابسته به تکامل نرسیده‌اند تا زمینه‌های لازم برای تشکیل چنین اتحادیه‌ای فراهم شود. شاید وجود احساس تهدید ایرانی بتواند سبب شود که اعضا به سمت تشکیل چنین اتحادیه‌ای تحریک شوند همان طور که همین احساس باعث تشکیل شورای همکاری شد. اما با توجه به سیاست خارجی پویای ایران که خواهان ایجاد فضای تعامل بهتر با همه کشورها است و توانسته برخی از کشورها را نیز به سمت خود جذب کند، نمی‌توان با تحرکات فردی کشورهای عضو شورای همکاری به فکر تاسیس چنین اتحادیه‌ای افتاد.»
وی تاکید می‌کند، به رغم این که برخی کشورها مثل بحرین بر تاسیس کنفدرالیسم در شورا تاکید دارند ولی گمان نمی‌کنم مشابه چنین احساسی برای دیگر کشورهای شورا مثل عمان و قطر وجود داشته باشد. قطر بیش از این که متمایل باشد سیاستی هماهنگ با شورا اتخاذ کند مایل است که استقلال سیاسی فردی خود را دنبال کند. از این رو است که می‌گویم بهانه تشکیل کنفدرالیسم وجود دارد ولی تعریف تمایلات و رغبت کشورها برای این کار با هم فرق می‌کند.
خثلان وجود سیستم پر ایراد بروکراتیک در شورای همکاری را عامل دیگری بر ناکامی تشکیل اتحادیه کنفدرالیسم برای شورا می‌داند و می‌گوید: «شورا دستاوردهای بسیاری داشته و این دستاوردها مشهود است اما مشکل اصلی شورا در سازمان بروکراسی آن است. مسئله‌ای که باعث می‌شود برای تشکیل کنفدرالیسم چالش‌های جدی ایجاد شود. این همه چیز نیست، کشورهای عضو شورا در ترکیب طایفه‌ای، جمعیت، حکومت‌ها، مشروعیت نظام‌های سیاسی و بسیاری از مسائل دیگر با یکدیگر تفاوت‌های عمیق دارند و این باعث می‌شود تا تشکیل شورای کنفدرالیسم امر ناممکنی شود.»
دکتر عبدالله اللحیدان، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز در این باره می‌گوید: «تشکیل شورای کنفدرالیسم یک حرکت پیشرفته در چارچوب نظام اتحادیه‌ای است اما ظرفیت‌های تشکیل اتحادیه میان کشورهای شورا وجود ندارد. مسئله این است که کشورهایی که عضو یک اتحادیه کنفدرالی می‌شوند مشکل مشروعیت ندارند در حالی که بسیاری از کشورهای شورای همکاری با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند. از سوی دیگر در بحث سیاست خارجی و امنیت کشورهای عضو شورای همکاری رویکرد مشترک ندارند.»
وی سپس می‌پرسد: «در حالی که کشورهای شورای همکاری برای رسیدن به واحد پولی مشترک این قدر زمان صرف کرده‌اند و هنوز به نتیجه نرسیده‌اند چگونه می‌توانند به این سرعت به فکر تاسیس کنفدرالیسم بیفتند؟»
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شامل شش کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، عمان و قطر است و عراق و یمن نیز تلاش دارند به این شورا بپیوندند که تا کنون با عضویت آنها موافقت نشده است. این شورا تا کنون طرح‌های بسیاری مثل اتحادیه اروپا برای خود تعریف کرده که در هیچ کدام از آنها تا کنون موفقیتی به دست نیاورده است. مثلا تشکیل سازمان گمرکی واحد که از سال 2003 مطرح شده ولی تا کنون به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. شورای همکاری ابراز امیدواری کرده در این بحث و دیگر مباحث اقتصادی بتواند تا سال 2015 به نتیجه‌ای برسد.
نظر شما :