چرا واشنگتن، ریاض را مجهز کرد
عربستان به دنبال دست برتر در منطقه
گفتاری از دکتر داوود آقایی، استاد حقوق بین‌الملل و کارشناس مسایل خاورمیانه، برای دیپلماسی ایرانی:
دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی در راستای دریافت دلارهای ناشی از فروش نفت و ذخایر نفتی خود و از سوی دیگر آن درآمد ناشی از زوار و حجاجی که به عربستان می‌روند، کشور به نسبت توانمندی از نظر درآمد ارزی است. در حقیقت در سایه این درآمدهای کلان همیشه از خریداران اصلی سلاح‌هایی بوده که درامریکا و دیگر کشورهای غربی تولید شده است. شاید از دهه هفتاد که قیمت نفت به یکباره سه برابر شد، سعودی‌ها خیز بلندی برای خرید تسلیحات پیشرفته از امریکا و فرانسه و انگلیس برداشتند. به ویژه آنکه در دوره نیکسون و اوایل دهه هفتاد موضوع واگذاری نقش ژاندارمی به شاه ایران و عربستان واگذار شد و سیاست دو ستونی نیکسون در منطقه و خلیج فارس، به ایران محول شد تا ایران بیشتر نقش نظامی را ایفا کند و عربستان هم نقش صندوق‌دار پرتوانی را بر عهده گرفت تا بخشی از هزینه‌های مالی این سیاست را بر دوش کشد.
از آن زمان سیاست توانمندسازی نیروهای نظامی عربستان در راستای خرید هرچه بیشتر تسلیحات پیشرفته غربی در برنامه‌های دولتمردان سعودی قرار گرفت و به ترتیب که بر درآمدهای آنها افزوده می‌شد، خریدها را نیز افزایش دادند. عربستان سعودی همیشه در صدر خریداران سلاح از کشورهای امریکا و دیگر کشورهای غربی چه در دوره جنگ سرد و چه در دوره پس از جنگ سرد بوده است. این رویکرد نیز در راستای سیاست دولتمردان سعودی است که هم خود را به عنوان قدرت برتر منطقه‌ای نشان می‌دهند و هم در زمره سیاستهای امریکا و دیگر کشورهای غربی گام بر‌می‌دارند. چراکه در حقیقت امریکا با فروش تسلیحات به عربستان چند هدف را دنبال می‌کند:
1. دلارهای ناشی از فروش نفت مجددا به جیب کشورهای خریدار نفت برگردانده می‌شود تا توازن و موازنه ارزی از این نظر برقرار شود
2. تسلیحاتی را به کشور عربستان سعودی بفروشند
3. همچنین نکته مهم‌تر این است که از این طریق به نوعی رشته وابستگی عربستان را به خودشان همچنان نگه می‌دارند. چراکه تنها این قراردادها در سایه فروش سلاح‌ها خاتمه پیدا نمی‌کند، بلکه به دنبال فروش آنها مستشاران نظامی برای استفاده و کاربرد این سلاح‌ها باید سالیان سال در عربستان بمانند که از این طریق هم فرهنگ خود را ترویج کرده و هم از دولتمردان سعودی حقوق می‌گیرند و در نهایت هم رابطه سلطه‌گر و سلطه‌پذیر خود را به نحوی حفظ می‌کنند.
بنابراین چنین فرایندی از چند جهت به نفع کشورهای سازنده این نوع سلاح‌هاست که این قرارداد جدید را نیز باید در همین راستا تفسیر کرد. البته این قرارداد شاید گرانترین و سنگین‌ترین قرارداد در زمینه تسلیحات باشد که یک کشور جهان سومی با کشورهای تولیدکننده این سلاح‌ها بسته است. این قرارداد بالغ بر 60 میلیارد دلار بوده است که این رقم بی‌سابقه‌ای در خرید تسلیحاتی عربستان بوده است. به عبارت دیگر عربستان این شانس را نصیب خود کرده که یکی از کشورهای خریدار این سلاح تلقی شود، بزرگترین رقم را امضا کند و مدعی شود که دارای توانمندی‌های نظامی است.
نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار داد این است که متاسفانه علیرغم اینکه ارتش عربستان مجهز به سلاح‌های پیشرفته است، نتوانسته کارآمدی خود را نشان دهد. دلیل آن هم این است که کشورهای غربی و یا مستشاران کشورهای غربی سازنده، فناوری‌های لازم را در اختیار سعودی‌ها قرار نمی‌دهند و سعی بر آن دارند تا این رشته وابستگی برای همیشه حفظ شود. در نتیجه افسران نظامی کشورهای سازنده این سلاح‌ها که همراه با ورود این سلاح‌ها وارد کشور عربستان سعودی می‌شوند، سال‌ها در این کشور می‌مانند، حقوق‌های چندین برابر دریافت می‌کنند و ماموریت آنها هم این نیست که فناوری‌های لازم و چگونگی استفاده از این سلاح های پیشرفته را در اختیار نظامیان سعودی قرار دهند. آنها سعی می‌کنند همیشه این وابستگی وجود داشته باشد و این کشور به نوعی به عنوان کشوری وابسته در خدمت کشورهای قدرتمند غربی باقی بماند.
عربستان از خرید این تسلیحات چند هدف را دنبال می‌کند:
1. اگر نیت اصلی عربستان را مورد بررسی قرار دهیم، در صدر این نیت‌ها هدف این است که خود را به عنوان یک کشور قدرتمند منطقه‌ای در برابر ایران و یا دیگر کشورهای منطقه معرفی کند تا به نوعی دست برتر را در میان آنها داشته باشد.
2. به دلیل توانمندی‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در طول چند سال اخیر بدست آورده، طبیعی است که نگرانی‌هایی را برای کشورهای منطقه و عربستان سعودی به بار آورده است. در نتیجه آنها سعی می‌کنند تا با خرید سلاح‌های پیشرفته به نوعی در مسیر بازدارندگی قدم بردارند و توانمندی‌های نظامی خود را در برابر توانمندی‌های ایران افزایش دهند.
رقابت تسلیحاتی درمنطقه
اگر آمار خریدها را مرور کنیم، در طول سال‌های اخیر یعنی از دهه هفتاد میلادی به بعد، همیشه عربستان در صدر بوده، عمان درردیف دوم و امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اعضای شورای همکاری شورای فارس نیز در این فهرست قرار دارند و طبیعتا میان خود آنها هم رقابت وجود دارد. اگر اعداد و ارقام را با ایران مقایسه کنیم، به عنوان مثال 4 میلیارد دلار مجموع هزینه نظامی ایران اعم از نیروی نظامی و خرید تسلیحاتی نسبت به این خرید 60میلیاردی برای یک سال ، رقم بسیار ناچیزی است. همچنین اخیرا میان قطر و عربستان هم چالش‌هایی به وجود آمده که نشان می‌دهد میان خود آنها نیز رقابت‌های تسلیحاتی وجود دارد که سعی می‌کنند از یکدیگر عقب نمانند.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی
از آن زمان سیاست توانمندسازی نیروهای نظامی عربستان در راستای خرید هرچه بیشتر تسلیحات پیشرفته غربی در برنامه‌های دولتمردان سعودی قرار گرفت و به ترتیب که بر درآمدهای آنها افزوده می‌شد، خریدها را نیز افزایش دادند. عربستان سعودی همیشه در صدر خریداران سلاح از کشورهای امریکا و دیگر کشورهای غربی چه در دوره جنگ سرد و چه در دوره پس از جنگ سرد بوده است. این رویکرد نیز در راستای سیاست دولتمردان سعودی است که هم خود را به عنوان قدرت برتر منطقه‌ای نشان می‌دهند و هم در زمره سیاستهای امریکا و دیگر کشورهای غربی گام بر‌می‌دارند. چراکه در حقیقت امریکا با فروش تسلیحات به عربستان چند هدف را دنبال می‌کند:
1. دلارهای ناشی از فروش نفت مجددا به جیب کشورهای خریدار نفت برگردانده می‌شود تا توازن و موازنه ارزی از این نظر برقرار شود
2. تسلیحاتی را به کشور عربستان سعودی بفروشند
3. همچنین نکته مهم‌تر این است که از این طریق به نوعی رشته وابستگی عربستان را به خودشان همچنان نگه می‌دارند. چراکه تنها این قراردادها در سایه فروش سلاح‌ها خاتمه پیدا نمی‌کند، بلکه به دنبال فروش آنها مستشاران نظامی برای استفاده و کاربرد این سلاح‌ها باید سالیان سال در عربستان بمانند که از این طریق هم فرهنگ خود را ترویج کرده و هم از دولتمردان سعودی حقوق می‌گیرند و در نهایت هم رابطه سلطه‌گر و سلطه‌پذیر خود را به نحوی حفظ می‌کنند.
بنابراین چنین فرایندی از چند جهت به نفع کشورهای سازنده این نوع سلاح‌هاست که این قرارداد جدید را نیز باید در همین راستا تفسیر کرد. البته این قرارداد شاید گرانترین و سنگین‌ترین قرارداد در زمینه تسلیحات باشد که یک کشور جهان سومی با کشورهای تولیدکننده این سلاح‌ها بسته است. این قرارداد بالغ بر 60 میلیارد دلار بوده است که این رقم بی‌سابقه‌ای در خرید تسلیحاتی عربستان بوده است. به عبارت دیگر عربستان این شانس را نصیب خود کرده که یکی از کشورهای خریدار این سلاح تلقی شود، بزرگترین رقم را امضا کند و مدعی شود که دارای توانمندی‌های نظامی است.
نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار داد این است که متاسفانه علیرغم اینکه ارتش عربستان مجهز به سلاح‌های پیشرفته است، نتوانسته کارآمدی خود را نشان دهد. دلیل آن هم این است که کشورهای غربی و یا مستشاران کشورهای غربی سازنده، فناوری‌های لازم را در اختیار سعودی‌ها قرار نمی‌دهند و سعی بر آن دارند تا این رشته وابستگی برای همیشه حفظ شود. در نتیجه افسران نظامی کشورهای سازنده این سلاح‌ها که همراه با ورود این سلاح‌ها وارد کشور عربستان سعودی می‌شوند، سال‌ها در این کشور می‌مانند، حقوق‌های چندین برابر دریافت می‌کنند و ماموریت آنها هم این نیست که فناوری‌های لازم و چگونگی استفاده از این سلاح های پیشرفته را در اختیار نظامیان سعودی قرار دهند. آنها سعی می‌کنند همیشه این وابستگی وجود داشته باشد و این کشور به نوعی به عنوان کشوری وابسته در خدمت کشورهای قدرتمند غربی باقی بماند.
عربستان از خرید این تسلیحات چند هدف را دنبال می‌کند:
1. اگر نیت اصلی عربستان را مورد بررسی قرار دهیم، در صدر این نیت‌ها هدف این است که خود را به عنوان یک کشور قدرتمند منطقه‌ای در برابر ایران و یا دیگر کشورهای منطقه معرفی کند تا به نوعی دست برتر را در میان آنها داشته باشد.
2. به دلیل توانمندی‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در طول چند سال اخیر بدست آورده، طبیعی است که نگرانی‌هایی را برای کشورهای منطقه و عربستان سعودی به بار آورده است. در نتیجه آنها سعی می‌کنند تا با خرید سلاح‌های پیشرفته به نوعی در مسیر بازدارندگی قدم بردارند و توانمندی‌های نظامی خود را در برابر توانمندی‌های ایران افزایش دهند.
رقابت تسلیحاتی درمنطقه
اگر آمار خریدها را مرور کنیم، در طول سال‌های اخیر یعنی از دهه هفتاد میلادی به بعد، همیشه عربستان در صدر بوده، عمان درردیف دوم و امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اعضای شورای همکاری شورای فارس نیز در این فهرست قرار دارند و طبیعتا میان خود آنها هم رقابت وجود دارد. اگر اعداد و ارقام را با ایران مقایسه کنیم، به عنوان مثال 4 میلیارد دلار مجموع هزینه نظامی ایران اعم از نیروی نظامی و خرید تسلیحاتی نسبت به این خرید 60میلیاردی برای یک سال ، رقم بسیار ناچیزی است. همچنین اخیرا میان قطر و عربستان هم چالش‌هایی به وجود آمده که نشان می‌دهد میان خود آنها نیز رقابت‌های تسلیحاتی وجود دارد که سعی می‌کنند از یکدیگر عقب نمانند.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی
نظر شما :