نتایج انتخابات کنگره تاثیری بر تحریم های ایران ندارد

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – رای دهندگان آمریکایی روز سه شنبه هفته گذشته برای انتخاب ۴۳۵ عضو مجلس نمایندگان، یک سوم اعضای مجلس سنا و شماری از فرمانداران ایالت‌های مختلف به پای صندوق های رای رفتند. چنان که پیش بینی می شد نتایج انتخابات میان دوره‌ای آمریکا نشان می‌دهد که دموکرات‌ها اکثریت کرسی های مجلس نمایندگان را در اختیار گرفتند. این در حالی است جمهوری خواهان موفق به حفظ اکثریت خود در مجلس سنا شده‌اند. نتایجی که در کمترین زمان ممکن اثرش را بر دولت و کابینه ترامپ با استعفای جف سشنز، دادستان کل آمریکا به درخواست رئیس جمهوری گذاشت. اما دیپلماسی ایرانی برای بررسی تدوام این تاثیرات بر بقیه کابینه، برجام، تحریم های آمریکا علیه ایران و نیز تحلیل احتمال استیضاح ترامپ، گفت وگویی را با سیدعلی خرم، سفیر و نماینده دائم اسبق جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در ژنو، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری خلق چین و لیبی و نماینده ویژه اسبق رئیس جمهور نزد رؤسای جمهور سنگال، گینه و گامبیا در کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:  

چنان چه برخی از اخبار و تحلیل ها از پیش به عنوان داشت تهران و به خصوص دولت بخشی از امید خود را به انتخابات میان دوره‌ای کنگره و بازگشت دموکرات ها به مجلس نمایندگان برای کاهش فشار کاخ سفید بسته است، با توجه به انتخابات میان دوره ای کنگره ایالات متحده و نتایجش، آیا می توان گفت از دل این ساختار جدید و تغییرات بستری برای کاهش فشارها و یا ایجاد فضای تازه تنفسی در دیپلماسی و سیاست خارجی واشنگتن را برای ایران شاهد باشیم؟

برای پاسخ دقیق به این سوال شما باید وظایف مجلس نمایندگان آمریکا و نیز مجلس سنا را به دقت از هم تفکیک کرد. بیشتر وظایف مجلس نمایندگان آمریکا در حوزه داخلی و تعیین تکلیف بودجه و یا مسائلی از این قبیل است. البته در خصوص مسائلی که برای دولت و کابینه پیش می آید، مجلس نمایندگان می تواند دستور تحقیق و تفحص صادر کند، اما در کل این مجلس سنا است که بیشتر بر مسائل سیاست خارجی و دیپلماسی نظارت دارد. لذا این مسئله که اکنون مد نظر سوال شما است که آیا از دل آن نتایج انتخابات می توان تاثیری را بر سیاست خارجی ترامپ به خصوص در دوره تحریم ها شاید باشیم به مجلس سنا بازمی‌گردد. در این راستا ابتدا به ساکن باید گفت سیاست خارجی و دیپلماسی ایالات آمریکا در هردوره مربوط به قوه مجریه و شخص رئیس‌جمهور در آن زمان می شود. در مرحله بعدی اگر رئیس جمهور بخواهد برای سیاست خارجی و دیپلماسی برنامه خود را تشریح و تبیین کند، این مجلس سنا است که در مورد آن نظر داده و مخالفت وموافقتش را اعلام می کند. پس مسائلی از قبیل تعیین سفیر آمریکا در سایر کشورها، تغییر برخی از اعضای کابینه و یا برنامه‌ریزی برای سیاست خارجی در حوزه کاری سنا است. لذا توان مجلس نمایندگان برای مسئله که مد نظر من و شما است چندان پررنگ نیست. با این وصف این را هم باید گفت که محدودیت توان مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا به گونه ای هم نیست که از دخل و تصرف در این مورد (سیاست خارجی) به صورت کامل کوتاه باشد. مجلس نمایندگان قادر است که بودجه هایی که به طور مثال رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا می خواهد در در زمینه سیاست خارجی، مسائل نظامی و یا برنامه ریزی برای دیگر کشورها خرج کند را باید از کانال مجلس نمایندگان بگذارند. پس این گونه نیست که مجلس نمایندگان به طور کامل نتواند در مسائل دولت به خصوص در سیاست خارجی دخالت کند. هر چند که این دخالت غیرمستقیم است. از طرف دیگر در مسئله تحقیق و تفحص در دولت به خصوص دولت ترامپ، مجلس نمایندگان می توانند مسائل متعددی را از عدم پرداخت مالیات ترامپ تا روابط نامشروع و از همه مهمتر پرونده دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا را ابزرا فشار خود قرار دهند. چون هر کدام از این مسائل می تواند پرونده جدی را برای تحقیق و تفحص در مجلس نمایندگان شکل دهد. لذا باید گفت که در شرایط کنونی، ساختار سیاسی آمریکا می‌تواند به سمت نوعی تضاد و تقابل جدی حرکت کند. اما این تقابل تا چه اندازه می‌تواند بر مسئله تحریم ها و سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا به خصوص در قبال پرونده ایران اثرگذار باشد، من به آن چندان خوشبین نیستم. اتفاقا به دلیل این که هر کدام از این مسائل ترامپ می‌تواند در مجلس نمایندگان به تشکیل کمیته تحقیق مستقلی بیانجامد سبب شد تا دونالد ترامپ درخواست استعفایی را برای جف سشنز، دادستان کل امریکا داشته باشد که در نهایت به استعفای او هم انجامید تا در خصوص همکاری سشنز با مولر، قاضی پرونده دونالد ترامپ بستر استیضاحی  شکل نگیرد. البته به اعتقاد من این مسئله نه تنها بستر را برای به حاشیه راندن ترامپ در خصوص پرونده دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ کم نمی‌کند، بلکه بر دایره جنجال ها و حاشیه این پرونده افزود، چرا که با این اقدام ترامپ، رئیس جمهور آمریکا خود را بیشتر در مظان اتهام قرار دارد.

در راستای شرایطی که شما گفتید و با توجه به حضور اکثریت دموکرات ها در مجلس نمایندگان امکان استیضاح ترامپ تا چه اندازه جدی است، چرا که خانم نانسی پلوسی که احتمالا رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا از حزب دمکرات خواهد بود در یک اظهارنظر البته به طور غیر رسمی اعلام داشت که حداقل تا سال آینده مجلس نمایندگان برنامه ای برای استیضاح ترامپ ندارد. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

من معتقدم که سخنان خانم نانسی پلوسی درست است، چرا که در این شرایط حساس استیضاح ترامپ به سود دموکرات‌ها نخواهد بود. از دو منظر می توان این مسئله را بررسی کرد؛ اول این که حتی اگر خود مجلس نمایندگان هم بخواهند این استیضاح صورت بگیرد باید انجام آن با رای مثبت دو سوم مجلس سنا انجام شود و چون اکثریت مجلس سنا دست جمهوری خواهان است، این مسئله محلی از اعراب نخواهد داشت. دوم این که اگر مجلس نمایندگان بخواهند استیضاح ترامپ را در دستور کار قرار دهند و حتی با فرض این که این مجلس سنا هم آن را قبول کند با انجام استیضاح و رای کنگره بر برکناری ترامپ در این صورت تنها دونالد ترامپ کنار خواهد رفت و مایک پنس، معاون اول ترامپ رئیس جمهور خواهد شد. در این صورت چون مایک پنس جمهوری‌خواهی به مراتب عاقل‌تر از دونالد ترامپ است با حضور او شرایط برای انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا برای دموکرات‌ها به مراتب سخت‌تر خواهد شد. لذا در مجموع چنین به نظر می‌رسد که دموکرات ها سعی دارند در این دو سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری، دونالد ترامپ را در سایه اقدامات و پرونده های متعددش چنان مفتضح کنند که اعتبار و مقبولیت او در جامعه آمریکا به شدت زیر سوال رود، چنان که اکنون هم در سایه این سیاست‌ها و برنامه های ترامپ وی مقبولیت چندانی ندارد. این یک برنامه جدی از طرف دموکرات ها برای ترامپ و جمهوری خواهان است. لذا در این دو سال جمهوری خواهان و دموکرات ها به دنبال یارکشی و ارزیابی توان سیاسی همدیگر خواهند بود و به نظر می‌رسد دو سال پایانی ریاست جمهوری، دونالد ترامپ با مشکلات متعددی روبه رو خواهد بود و این مسئله می‌تواند دست انداز جدیدی در سیاست خارجه دونالد ترامپ باشد، اما این مسئله بدان معنا نیست که می‌تواند سبب شود تا ترامپ در برنامه های خود علیه جمهوری اسلامی ایران تجدید نظر کند. 

با توجه به این که جف سشنز، دادستان کل امریکا اکنون قربانی نتایج انتخابات میان دوره ای کنگره شد، به واقع شرایط برای جمهوری‌خواهان در آینده به کجا خواهد کشید. آیا می توان قربانی دیگری هم برای کابینه ترامپ تصور کرد؟

بله می تواند دامنه این تاثیرات ادامه داشته باشد. اکنون مسئله خداحافظی اجباری جیمز متیس، وزیر دفاع هم مطرح است. با این حال وضعیت جمهوری خواهان با توجه به انتخابات چندان که باید نگران کننده نیست. هرچند که آنها مجلس نمایندگان را از دست داده اند، اما از آن سو ریاست جمهوری، یعنی قوه مجریه و مجلس سنا را هم در دست دارند و همین مسئله سبب خواهد شد تا برنامه‌ریزی جدی تری برای انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا داشته باشند. 

پس در کل پرونده ایران به کجا خواهد کشید؟

مسئله مهم اینجاست که ما با باید واقعیت را قبول کنیم. واقعیت این است که حتی اگر مجلس سنا هم در دست دموکرات‌ها بود شرایط چندان تغییر نمی کرد، چرا که اکثر جمهوری‌خواهان و بیشتر دموکرات‌ها اگرچه در مسائل داخلی و برخی از حوزه های سیاست خارجی با هم اختلاف نظر دارند و مضافا این که شاید دموکرات ها در خصوص ماندن در برجام تاکید دارند، اما در کل تمام ساختار سیاسی امریکا بر روی مهار تهران اتفاق نظر دارد. پس این نتایج تاثیری مثبت بر وضعیت ایران نخواهد داشت.

یعنی امید دولت واهی بود؟

بله. هر چند که می توانستیم در سایه برخی اقدامات خود از نتایج به دست آمده استفاده کنیم. مثلا ما در این مدت نتوانستیم در مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا دوستانی برای خود پیدا کنیم تا از طریق لابی سیاسی و دیپلماتیک پرونده ایران را جلو ببریم. ببینید ایران چقدر ناکارآمد عمل کرده که حتی جناح اپوزیسیون مانند سلطنت طلبان در این دو مجلس برای خود لابی دارند و یا مجاهدین خلق (منافقین) از پشتیبانی برخی از این نمایندگان و سناتورها برخوردارند، اما جمهوری اسلامی ایران از این اهرم مهم و لابی بی‌بهره است. اگر ما این لابی را داشتیم اکنون می توانستیم در این برهه حساس از حمایت آن برخوردار شویم. اکنون در بستر عدم وجود این اهرام لابی، تندروهایی مانند جان بولتون، مایک پمپئو، ترامپ، مولیانی و سناتورهای جمهوری خواه بستر را برای حمله بیشتر به ایران فراهم خواهند کرد. 

در سایه نتایج کنونی انتخابات میان دوره ای ارزیابی شما برای انتخابات سال ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا و انتخاب مجدد دونالد ترامپ چیست؟

پیشتر هم گفتم مسئله به عملکرد دموکرات در این دو سال باز می‌گردد. اگر دموکرات بتوانند در این دو سال پرونده های متعدد دونالد ترامپ را در افکار عمومی و رسانه ها برجسته کنند و شخصیتش را در جامعه آمریکا دچار خدشه جدی کنند و او را چنان مفتضح کنند که حتی از حمایت جمهوری خواهان هم بی بهره شود، یقینا ترامپ برای انتخابات ۲۰۲۰ شانسی نخواهد داشت. لذا به نظر می رسد که ترامپ با علم به این شرایط به دنبال برخی امتیاز دادن ها به دموکرات ها هم باشد. چراکه او برنامه های جدی برای انتخابات سال ۲۰۲۰ و دور دوم ریاست جمهوری اش دارد. اما اگر دموکرات ها نتوانند از ترامپ رد شوند. احتمالا هم او برای دور دوم ریاست‌جمهوری هم انتخاب می شود و هم مجلس نمایندگان نیز از دستتان دموکرات ها خارج می شود.