ترکیه و داعش، متحدان امریکا برای پر کردن خلاء عقب نشینی از سوریه

نویسنده: مصطفی زین

دیپلماسی ایرانی: گزارش ها و تحلیل های بسیاری که درباره تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای امریکایی از سوریه منتشر شده است نشان می دهد که اکثرا از این تصمیم او شوکه شده اند. تصمیمی که فرماندهان نظامی از آن خبر نداشتند و جیمز متیس، وزیر دفاع (سگ دیوانه) در اعتراض به این تصمیم استعفا داد. بعضی ها نیز می گویند که عقب نشینی امریکا نتیجه طبیعی شکست امریکا بوده است. اما نظر دقیق به تحولات جنگ در سوریه نشان می دهد که امریکایی ها وقتی از جایی عقب نشینی می کنند، آن جا را در خلاء نمی گذارند، بلکه برای طرح خود با حفظ هدف استراتژیکشان در سرزمین شام و عراق تغییر تاکتیک می دهند. این هدفی است که از قدیم دولت های متعدد امریکا دنبال کرده اند، به ویژه بعد از فروپاشی حکومت شاه در ایران، و زمانی که تهران به دنبال تشکیل محورهای دشمنی با ایالات متحده برآمد. 

این هدف در این خلاصه می شود که از هر گونه راه ارتباطی میان عراق و سوریه ممانعت شود، به ویژه که هر کدام از این دو طرف تلاش می کنند پیمان خود با ایران، و سپس روسیه را حفظ کنند. به آن چه اکنون مشاهده می کنیم این واقعیت را هم بیفزاییم که این پیمان ]ایران – عراق – سوریه – روسیه[ که همچنان در حال ساخت است مورد حمایت روشن چین قرار دارد، و تمرکزش می تواند همه معادلات نظامی و سیاسی و اقتصادی را دگرگون کند و نظام بین المللی جدیدی را پایه ریزی کند که در تشکیل آن مسکو و پکن نقش اساسی دارند، این همان نظامی است که به آن نظام چند قطبی می گویند. 

شکی نیست که ترامپ این واقعیت را خیلی خوب درک می کند، چه از طریق شامه تجاری که دارد چه از طریق خیل مشاورانش. برای همین می توان گفت که عقب نشینی اش از سوریه با هماهنگی «متحدانش» در منطقه، به خصوص ترکیه، صورت گرفته است. ترامپ خودش به روشنی گفت که به اردوغان گفته است که کار را به او می سپارد. سپردن کار به او به این معنا نیست که او از این هم پیمان شانه خالی می کند، بلکه نشان می دهد که هماهنگی کامل برای تضمین عقب نشینی امن و پر کردن خلاء نبود نیروهای امریکایی در شرق فرات و اطمینان دادن به اسرائیل صورت گرفته است. اطمینان دادن به اسرائیل، یکی از مهمترین اولویت های دولت های امریکاست، سفر پمپئو به تلآویو بلافاصله بعد از اتخاذ این تصمیم و دیدارش با نتانیاهو چیزی جز این هدف نیست. استقبال اردوغان از این اقدام امریکا و اعلام این که قصد دارد ارتشش را به شرق فرات بفرستد ثابت می کند که هماهنگی میان واشنگتن و آنکارا همچنان در سطوح مختلف نظامی و سیاسی وجود دارد و کردها که خود را به خدمت منافع امریکا درآوردند هزینه تصمیم امریکا برای خروج از سوریه را می پردازند و باز هم خواهند پرداخت. 

این فقط ترکیه نیست که قرار است خلاء موجود در شرق فرات را پر کند، نیروهای امریکایی که از سوریه عقب نشینی می کنند و وارد عراق شده اند، فضا را برای «داعش» نیز خالی می کنند تا آزادانه در دو طرف مرزها رفت و آمد داشته باشند، برای همین است که مشاهده می کنیم در وهله های اخیر حملات داعش زیر نظر امریکایی ها و با حمایت آنها افزایش یافته است. 

علاوه بر داعش دیگر گروه های مسلح مثل «فتح الشام / جبهه النصره» و «ارتش آزاد» و «جنبش آزادیبخش شام» و «جبهه ملی» و «شورای اسلامی سوریه» درگیری های سختی را آغاز کرده اند تا هر کدام بتوانند بر قسمتی از شرق فرات مسلط شوند. در پی این اتفاق ها انتظار می رود آشوب تازه ای به پا شود تا برای تسویه حساب های سیاسی که مورد رضایت واشنگتن یا آنکارا نیست چالش ایجاد کند. همچنین این اقدام می تواند راه ارتباطی عراق – سوریه – ایران را مانع شود. این هدف اصلی امریکایی هاست. کما این که ترکیه هم چنان از حضور ایران در سوریه راضی نیست مگر به سود منافعش باشد و اجازه دهد که در تقسیم نفوذ مشارکت کند. 

تصمیم ترامپ به خروج از سوریه برگه های بازی را دوباره به هم ریخت و امید تازه ای به ترکیه و گروه های مسلح داد که در دو سال گذشته متحمل خسارت شده بودند، همچنین طرح های روسیه را نیز به هم ریخت. همچنین هزینه های جنگ، مادی و انسانی را به دوش جنگ افروزان انداخت، حالا چه دوست باشند چه دشمن. ترامپ اولین رئیس جمهوری امریکا نیست که از جنگ های نیابتی فقط برای تحقق اهدافش استفاده می کند، پیش از او بسیاری از روسای جمهوری امریکا همین رویه را دنبال کرده اند. نظریه فرماندهی از پشت برای کاخ سفید تازگی ندارد، نمونه لیبی همچنان مقابل دیدگانمان است. 

منبع: الحیات / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11