کش مکش آرش

نویسنده: خالد الجیوسی

دیپلماسی ایرانی: اعلام آغاز اکتشاف و بهره‌برداری از میدان گازی مورد مناقشه آرش بدون ترسیم مرزها از سوی کویت چه معنایی دارد؟ آیا تهران معطل کرد تا سپس به عنوان واقعیت انجام شده اقدام به حفاری کند و چرا تهران به رسمیت شناختن حق خود از قبل از سوی کویت و عربستان را  شرط گذاشته و چگونه پاسخ خواهد داد و کدام طرف در مورد این میدان در سطح سیاسی و حقوقی ذی حق‌تر است؟

مقامات ایرانی هنوز اظهار نظر روشنی در خصوص نظر خود درباره نیت مقامات کویتی برای آغاز اکتشاف و بهره‌برداری از میدان گازی آرش «بدون این‌که منتظر تعیین مرز با ایران باشند» انجام نداده‌اند جز این‌که گفتند مسئله را با کویت پیگیری می‌کنند.

این موضع گیری به نظر آرام ایران از سوی ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران و در پاسخ به اظهارات وزیر نفت کویت انجام شد. وی گفت که تهران این مسئله را با مقامات کویتی پیگیری خواهد کرد. این سخنان این مسئله را القا می‌کند که تهران حداقل تا الآن ترجیح می‌دهد با همسایه خود گفت وگو کند؛ اما پیش از این یعنی در سال گذشته توافق امضا شده میان کویت و عربستان برای توسعه این میدان گازی را غیرقانونی توصیف کرد.

طبق نظر کویت ایران نسبت به دعوت‌های این کشور به همراه عربستان سعودی برای ترسیم مرزها واکنشی نشان نداده است. در این میان به نظر می‌رسد کویت و عربستان نمی‌خواهند حق ایران در این میدان گازی را به رسمیت بشناسند بلکه در تلاش برای ترسیم مرزها هستند و این ترسیم به گفته کارشناسان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نشان خواهد داد که تهران هیچ حقانیتی در این میدان مورد اختلاف ندارد، از این رو ایران در مسئله ترسیم مرزها قبل از اعتراف به حقش در این میدان طبق خواسته‌های رسمی‌اش وقت کشی می‌کند.

در حالی که کویت پس از اظهارات خود در مورد اکتشاف قبل از تعیین مرزها با ایران، این‌گونه به نظر رسید که طرفی است که برای شعله ور کردن بحران عجله دارد، روزنامه «الجریده» کویت در گزارشی از نیت تهران برای آغاز عملیات حفاری در این میدان برای تحمیل عملی انجام شده خبر داد. این مسئله طبق گفته ناظران شتاب کویت برای اعلام آغاز اکتشاف و بهره‌برداری بدون منتظر ماندن برای ترسیم مرزها با ایران را تفسیر می‌کند. با این وجود ایران حداقل به صورت علنی آغاز اقدامات برای اکتشاف را اعلام نکرده است و در سایه ادامه عدم به رسمیت شناختن هرگونه حقی برای ایران در این میدان از سوی کویت این مسئله باعث می‌شود بحران دستخوش رکود شود.

تهران پافشاری دارد که مرزهایش از کمربند ساحلی امتداد می‌یابد و این رویکرد بر قانون دریاهای آزاد اتکا دارد. این درحالی است که کویت تاکید می‌کند مرزهای ایران باید از مرزهای زمینی این کشور طبق قانون دریاهای غیرآزاد محاسبه شود.

در صورت پذیرفته شدن استدلال کویت که به قول کویتی‌ها با حقوق بین الملل سازگار است، عملا ایران در این میدان سهمی نخواهد داشت؛ اما اگر استدلال تهران پذیرفته شود، احتمال زیادی دارد که به این کشور سهمی تعلق بگیرد.  

در صورت انتخاب راه حلی به جز مذاکره و توسل جستن به تحمیل عملی انجام شده در این میدان گازی از سوی طرف‌های درگیر، به نظر می‌رسد که اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. کسانی که در این بحران بی‌طرف هستند امیدوارند که اوضاع به سمت تهدید و رویارویی نظامی نرود به ویژه اگر کویت بدون مشورت با ایران در مورد میدان این کشور یعنی آرش اکتشافات خود در میدان «الدره» را آغاز کند با توجه به این که تفاوت قابل ملاحظه‌ای در قدرت نظامی وجود دارد.

منبع: رای الیوم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11