تأثیرات جنگ غزه بر اقتصاد هند، روسیه و ترکیه

دیپلماسی ایرانی: بیست و چهار ساعت از حمله حماس به اسرائیل در عملیات طوفان الاقصی نگذشته بود که «بنیامین نتانیاهو» از مردم اسرائیل خواست که خود را برای جنگی «طولانی و دشوار» آماده کنند.

به گزارش میدل ایست نیوز، اکنون که 7 هفته از آن روز می‌گذرد، کشورهای مختلف هریک به طریقی چشم به تحولات دوخته و هر یک به فراخور حال خود برای کاهش پیامدهای این بحران بر اقتصاد خود تلاش می‌کند. در این میان، اقتصاد ترکیه و هند و روسیه نیز از این تحولات تأثیر پذیرفته است.

ترکیه تأمین‌کننده 40 درصد نفت اسرائیل

روابط رئیس جمهور ترکیه با اسرائیل و نخست‌وزیر آن سرد و پرتنش است. هنوز ترکیه ماجرای کشتی «مرمره» در سال 2010 را فراموش نکرده است. با اینکه نتانیاهو بعدها از آن حادثه ابراز تأسف کرد، اردوغان در اوایل نوامبر ــ حدود یک ماه بعد از طوفان الاقصی ــ در اظهاراتی تند گفت: «نتانیاهو کسی نیست که بتوانیم با او حرف بزنیم. اسمش را خط زده‌ایم و دور انداخته‌ایم».

این اظهارات البته در فضای سیاسی معنای خود را دارد، اما ترکیه در آنچه به اقتصادش مربوط می‌شود محتاطانه‌تر عمل می‌کند. در این راستاست که ترکیه مسیر ورود نفت به اسرائیل را که از خاک ترکیه عبور می‌کند، نبسته است. اسرائیل 40 درصد مصرف نفت خود را از مسیری میان بندر جیهان ترکیه به بندر ایلات تأمین می‌کند.

البته تفاوت‌های ریز و حساس روابط تجاری با روابط سیاسی بر مردم عادی پوشیده است. برای همین است که شهرهای گوناگون ترکیه شاهد حملات به مراکز و فروشگاه‌های برندهایی بوده که به حمایت از اسرائیل شناخته می شوند، از جمله مک‌دونالدز و استارباکس. این حملات در حدی بود که شرکت «ماکدونالدز ترکیه» در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که هیچ ارتباطی با مکدونالدز اسرائیل ندارد و حتی کارزاری برای جمع‌آوری کمک‌های انسانی به غزه راه انداخت.

در این میان، وضعیت هیجانی و عدم اطمینان باعث شد که بازار سهام ترکیه نیز درگیر نوسانات شود و پس از حمله 7 اکتبر شاخص کل سهام ترکیه 10 درصد کاهش یافت. پس از آن نیز هفته‌های پرنوسانی را تجربه کرد و در حال حاضر 9 درصد کم‌تر از وضعیت خود در 6 اکتبر است.

لیره ترکیه نیز که از آغاز سال جاری شاهد کاهش قیمت در برابر دلار بود، در این مدت 4 درصد دیگر از ارزش خود را از دست داده است.

صنایع فناوری در هند

در موضوع نزاع اسرائیل و حماس، مهم‌ترین دغدغه هند قیمت نفت است. هند سومین خریدار و مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان است و 44 درصد نفت خود را همچنان از کشورهای غرب آسیا تأمین می‌کند هرچند در یک سال گذشته بر خرید نفت از روسیه افزوده است.

بر اساس برآوردهای بانک مرکزی هند افزایش 10 درصدی قیمت نفت باعث افزایش 30 واحدی بر مبنای یک صدم می‌شود که 15 واحد بر مبنای یک صدم بر رشد اقتصادی تأثیر می‌گذارد.

بحران خاورمیانه به لحاظ دیگری نیز بر هند تأثیر می‌گذارد و آن در عرصه صنایع فناوری و اخلال در روند توسعه پوشش شبکه نسل پنجم اینترنت در سراسر کشور است.

نشریه هندی «اکونومیک تایمز» در گزارشی تأکید کرد که نزاع طولانی‌مدت در خاورمیانه باعث می‌شود که ارزش روپیه هند در برابر دلار 3-4 درصد کاهش یابد و چون 67 درصد تجهیزات ارتباطی در گوشی‌های همراه تولیدی هند از فروشندگان خارجی تأمین می‌شود این مسئله باعث افزایش هزینه تمام‌شده تولید این گوشی‌ها می‌شود و در نهایت بدهی‌های خارجی هند را افزایش می‌دهد و بر برنامه‌های توسعه تأثیر می‌گذارد.

تنش اخیر همچنین بر روند صادرات و واردات میان هند و اسرائیل تأثیر می‌گذارد. هند به اسرائیل دیزل (5.5 میلیارد دلار) و الماس تراش‌خورده (1.2 میلیارد دلار) صادر می‌کند و از اسرائیل الماس خام و تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی وارد می‌کند.

البته این تنش برای هند خالی از منافع هم نیست. بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، بسیاری شرکت‌های جهانی و چندملیتی در پی برچیدن دفاتر مرکزی خود در اسرائیل هستند و هند گزینه‌ای جذاب برای انتقال این شرکت‌هاست. نام شرکت‌های بزرگی همچون اینتل، مایکروسافت، گوگل در این لیست دیده می‌شود و پایین بودن هزینه و ارزان بودن نیروی کار بومی و پیشرفته بودن در عرصه فناوری هند را به گزینه‌ای مناسب برای این شرکت‌ها تبدیل می‌کند. ضمن اینکه انتقال این شرکت‌ها به هند در چارچوب تلاش امریکا برای تقویت اقتصاد هند در برابر چین جای می‌گیرد.

نشریه «هندوستان تایمز» اخیرا اعلام کرد که شرکت اینتل با جدیت تحولات اسرائیل را زیر نظر دارد و در حال بررسی اقدامات لازم برای حفاظت از پرسنل خود در منطقه است.

روسیه و کمک‌های نظامی به اوکراین

«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه امیدوار است که نزاع اسرائیل و حماس موجب غافل شدن غرب از تجاوز روسیه به اوکراین شود و از کمک‌های نظامی غرب به اوکراین بکاهد.

در عرصه اقتصادی هم درگیری در غزه منافع متعددی برای روسیه دارد. در نشست اخیر سران گروه 20 در دهلی نو، امریکا و عربستان و امارات و اتحادیه اروپا و هند یادداشت تفاهمی برای کشیدن جاده تجاری تازه‌ای امضا کردند که جنوب آسیا را به اروپا وصل می‌کند و از کشورهای شورای همکاری و اسرائیل می‌گذرد. چنین پروژه‌ای از جایگاه راهبردی پروژه چینی «کمربند ـ جاده» خواهد کاست. ضمن اینکه روسیه به این مسیر دسترسی نخواهد داشت.

در باب نفت، کارشناسان معتقدند که هنوز زود است که درباره منافع نفتی روسیه از درگیری‌ها در غزه سخن بگوییم. «ولادیمیر ملوودوف»، رئیس بخش تأمین مالی بین‌المللی در پژوهشگاه روابط خارجی مسکو (دولتی) در نوامبر 2023 به خبرگزاری «اینترفاکس» گفت: «بازار نفت به حوادث غزه واکنش چندانی نشان نداده و قیمت نفت همچنان از میانگین قیمت خود در سال 2023 فراتر نرفته است و بعید است که اوپک پلاس دخالت تازه‌ای در بازار کند».

این در حالی است که شهروندان روسی بسیاری در اسرائیل به سر می‌برند که بسیاری از آنها بعد از حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022 به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند. بر اساس برآوردها در فاصله فوریه 2022 تا ژوئیه 2023 بیش از 70 هزار نفر از روسیه و بلاروس و اوکراین به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند. اخیرا نشریه «نیویورک تایمز» اعلام کرد که حدود 7 هزار نفر از این افراد بعد از حوادث 7 اکتبر (طوفان الاقصی) از اسرائیل خارج شده‌اند.

مانند هر بحرانی در این حجم، پیامدهای سیاسی آشکار و علنی و در کانون توجهات خواهد بود و با گذشت چند هفته و چند ماه که غبار فرونشست، پیامدهای اقتصادی به چشم می‌آید. هنوز مشخص نیست که این تنش چه زمانی و چگونه پایان خواهد یافت اما کسی شک ندارد که نزاعی طولانی و خونبار پیامدهای اقتصادی پایداری نه فقط بر کشورهای خاورمیانه که بر مناطق اطراف آن خواهد داشت.

منبع: المجله / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11