معادلاتی که برای همیشه تغییر کرد؟!

دیپلماسی ایرانی: سرانجام پس از ۱۳ روز انتظار، تهران حمله تروریستی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را پاسخ داد. در دقایق اولیه بامداد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که در واکنش به جنایت‌های متعدد اسرائیل از جمله حمله به بخش کنسولی سفارت ایران در دمشق و شهادت جمعی از فرماندهان و مستشاران نظامی کشورمان در سوریه، نیروی هوافضای سپاه اهداف معینی در داخل سرزمین‌های اشغالی ده‌ها فروند موشک و پهپاد شلیک کرد.

به گزارش شرق، سپاه، حمله خود را عملیات «وعده صادق» با رمز «یا رسول الله(ص)» نامید. همزمان با انجام این حمله، دفتر نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل در ژنو هم طی پیامی در شبکه ایکس افزود که، «اقدامات بدخواهانه رژیم اسرائیل در غرب آسیا موجب بی ثباتی و ناامنی شده است. ما هشدار می‌دهیم که رژیم اسرائیل از قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد سرپیچی می‌کند و به بی‌قانونی دامن می‌زند و تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است. باید پاسخ‌گوی اعمال بد و تمام جنایاتش باشد». پس از این حمله، مقامات اسرائیلی در گفت‌وگویی با روزنامه نیویورک تایمز مدعی شدند که ایران در حملات خود ۳۳۱ پهپاد، موشک کروز و موشک زمین به زمین استفاده کرده است. روزنامه نیویورک تایمز به نقل از مقامات اسرائیلی ادعا کرده‌اند که ایران ۱۸۵ پهپاد، ۳۶ موشک کروز و ۱۱۰ موشک زمین به زمین به سمت اسرائیل شلیک کرده است.

در تشریح محل مدنظر ایران برای این حمله برخی رسانه‌ها گزارش دادند که تهران از پاسخ موشکی و پهپادی مشروع و قانونی خود در سراسر اراضی اشغالی اهداف متعددی را دنبال می‌کرد که از جمله آنها و شاید یکی از مهم‌ترین‌ این اهداف ضربه به پایگاه هوایی «نواتیم» در جنوب اسرائیل بود؛ پایگاهی در منطقه صحرای نقب و در نزدیکی شهر بئر السبع که با برخورداری از یک باند پرواز ۳۴۰۰ متری، آشیانه و پایگاه اصلی جنگنده‌های اف - ۳۵ اسرائیل است. این پایگاه از مرزهای غربی ایران، حدود هزارو 100کیلومتر فاصله دارد و تصاویر منتشرشده در رسانه‌ها نشان می‌دهد خسارات سنگینی به این پایگاه وارد شده است. البته ارتش اسرائیل هم صبح دیروز یکشنبه با انتشار تصاویری از پرواز جنگنده‌های اف - ۳۵ ادعا کرد که این پایگاه دچار آسیب و خسارت جدی نشده است و کماکان توان عملیاتی لازم را دارد. این تصاویر هیچ نشان و تاریخ مشخصی برای اثبات ادعای اسرائیل ندارند.

سرلشکر محمد باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح کشورمان نیز صبح دیروز در گفت‌وگویی تلویزیونی پیرامون جزئیات این عملیات اعلام کرد که عملیات وعده صادق شامل هدف قرار گرفتن مقر اطلاعاتی دشمن صهیونیستی در منطقه «جبل الشیخ» و پایگاه هوایی «نواتیم» بوده است که از این دو پایگاه برای حمله به محل کنسولگری ایران در دمشق استفاده شده بود.

پس از انجام این حمله تقریبا بسیاری از کشورهای منطقه و جهان نسبت به آن واکنش نشان دادند؛ برخی از کشورهای حامی اسرائیل با ادبیات ضدایرانی، انجام این حمله را محکوم کردند و طیفی دیگر از کشورها، آن را حق مسلم ایران در پاسخ‌گویی به حمله اسرائیل می‌دانستند. اما در کل موضع مشترک هر دو طیف تلاش برای مدیریت تنش و درخواست از دو طرف (ایران و اسرائیل) برای خویشتنداری و جلوگیری از وقوع یک جنگ منطقه‌ای بود. به دنبال پاسخ ایران، شورای امنیت سازمان ملل جلسه اضطراری را دیروز یکشنبه در دستور کار قرار داد که البته تا لحظه تنظیم این گزارش، خبری از خروجی آن منتشر نشد. حال که ایران پاسخ خود را به اسرائیل داد، اکنون کلیدی‌ترین سؤال این است که واکنش تل‌آویو به این حمله چه خواهد بود؟ آیا بنیامین نتانیاهو به دنبال حمله متقابل به ایران است؟ این سؤال به قدری مهم است که در اطلاعیه دوم سپاه به این موضوع صراحتا اشاره شد و آمده است که، «هرگونه تهدید آمریکا و اسرائیل از مبدأ هر کشوری با پاسخ متقابل جمهوری اسلامی ایران به منشأ تهدید مواجه می‌شود». سرلشکر محمد باقری هم با اشاره به اینکه، «عملیات ایران منتج به نتیجه کامل است و از نظر ما خاتمه یافته و قصدی بر ادامه عملیات وجود ندارد، هشدار داد که اگر چنانچه رژیم صهیونیستی اقدامی علیه جمهوری اسلامی، چه در خاک ما و چه در مراکز متعلق به ما در کشور سوریه و جای دیگری انجام دهد، عملیات بزرگ‌تری انجام خواهد شد».

 معادلاتی که برای همیشه تغییر کرد

پس از پاسخ موشکی بامداد یکشنبه ایران به اسرائیل، دو قرائت متفاوت و متضاد از آن در سطح محافل رسانه‌ای و کارشناسی ارائه شد که یک قرائت با نگاهی تقلیل گرایانه، آن را یک عملیات نه چندان گسترده ارزیابی می‌کنند. در مقابل بخشی از تحلیلگران و رسانه‌ها هم تاکید دارند که حمله ایران صفحه جدیدی از موازنه قوا و نقطه عطفی در معادلات خاورمیانه خواهد بود. پیرو همین قرائت دوم، فرشید باقریان در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت ابتدا به ساکن با برشمردن ویژگی‌ها و نکات مربوط به حمله ترکیبی ایران به اسرائیل، اقدام بامداد یکشنبه تهران را تغییر معادلات منطقه برای همیشه توصیف می‌کند. چرا که این کارشناس ارشد حوزه بین‌الملل با اشاره به نخستین خصیصه بارز این حمله یادآور می‌شود که، «هم ایالات متحده آمریکا و هم اسرائیل نزدیک به دو هفته از آماده‌ترین شرایط برای پاسخ‌گویی به این حمله ایران برخوردار بوده‌اند. با این وجود پرتابه‌های ایران به اهداف رسیدند». از طرف دیگر به گفته این کارشناس، «اسرائیل با کمک آمریکایی‌ها طی ۱۰ روز گذشته سیستم‌های مخابراتی و ماهواره‌ای و به خصوص جی‌پی‌اس را در سرزمین‌های اشغالی با هدف گمراه‌کردن موشک‌ها و پهپادهای ایران در مسیریابی و نقطه زنی مختل کردند که باز هم نتوانست مانع از رسیدن پرتابه‌های ایران به مقاصدشان شود. این مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی، ویژگی مهم‌تر را عبور موشک‌ها و پهپادهای ایران از لایه‌های متعدد پدافندی آمریکا اسرائیل و متحدینش مانند اردن در منطقه می‌داند که با این وجود در فاصله دو ساعت پیش از انجام این حمله، نهایتا بخشی از پهپادها و موشک‌های ایران به تل‌آویو رسید.

تحلیلگر ارشد مسائل منطقه افزون بر ویژگی‌هایی پیشگفته که به آن اشاره کرد در ادامه گفت‌وگویش با «شرق»، این را هم می‌افزاید که ایران در نخستین تجربه عملیاتی مستقیم علیه اسرائیل و بدون آنکه به دفعات این حملات را برای کسب آزمون و خطا انجام داده باشد، توانسته است موشک‌ها و پهپادهای خود را به خاک اسرائیل برساند. لذا از دید وی فارغ از اینکه چه تعداد موشک و پهپاد به اراضی اشغالی رسیده و چه میزان خسارت کشته و یا زخمی در پی داشته است، باقریان صرفا نفس رسیدن پرتابه‌های ایران را یک نقطه عطف در تغییر معادلات منطقه خاورمیانه می‌داند.

در ادامه تبیین و تحلیل نظامی این حمله، فرشید باقریان، نکته مهم‌تری را یادآور می‌شود که ناظر به سهم اسرائیل در دفع حمله موشکی و پهپادی ایران است. به گفته تحلیلگر مسائل غرب آسیا، اگر طبق ادعاها بیشتر پرتابه‌های ایران توسط سامانه‌های موشکی و پدافندی آمریکا، انگلستان، اردن و دیگر کشورها شناسایی، رهگیری و منهدم شده است، بنابراین اسرائیل به تنهایی قادر به پاسخ‌گویی به این میزان از حملات ترکیبی موشکی و پهپادی ایران نبوده است، بلکه مجموعه‌ای از بازیگران (اسرائیل، انگلستان، اردن و به خصوص ایالات متحده آمریکا) با کمک همدیگر توانستند در برابر حمله ایران موضع بگیرند.

باقریان در ادامه ارزیابی خود به «شرق» روی دو پارامتر دیگر دست می‌گذارد که نخستین مسئله، ذیل جسارت نظامی و دفاعی ایران در به چالش کشیدن تنها قدرت هسته‌ای خاورمیانه خلاصه می‌شود که به باور وی، «زمانی که تهران ۱۸۵ پهپاد، ۳۶ موشک کروز و ۱۱۰ موشک زمین به زمین را به سمت اسرائیل در قامت تنها بازیگری که در خاورمیانه دارای قدرت نظامی است، شلیک می‌کند، حکایت از این دارد که تهران به چنان توان بازدارندگی رسیده است که علاوه بر به چالش کشیدن‌ تنها قدرت هسته‌ای جهان اسلام یعنی پاکستان، این پتانسیل را هم در خود می‌بیند که تنها قدرت هسته‌ای نظامی خاورمیانه راهم به چالش بکشد». نکته دومی که مورد توجه این کارشناس قرار گرفته، نسبت هزینه‌های نظامی و دفاعی ایران با کشورهای غربی است. در تشریح این موضوع، مفسر حوزه بین‌الملل متذکر می‌شود، «موشک‌های چند صد هزار دلاری و چند میلیون دلاری آمریکا، انگلستان و اسرائیل برای دفع پهبادهای چند ده هزار دلاری ایران به کار آمدی صددرصدی نرسیده است». با این خوانش باقریان مجموعه نکات خود را مویدی بر این می‌داند که پس از حمله بامداد یکشنبه توان بازدارندگی ایران اکنون به شکل راهبردی تغییر پیدا کرده است./شرق