از تعاملات سرد با بایدن تا اتحاد دوباره با ترامپ در ۲۰۲۵

دیپلماسی ایرانی: روابط عربستان سعودی با آمریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و جو بایدن ماهیتی کاملاً متفاوت داشت و سفر ترامپ در سال ۲۰۲۵ بار دیگر تمایلات استراتژیک عربستان را در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی برجسته کرد. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، عربستان از سیاست‌های آمریکا استقبال گرمی کرد و اولین سفر خارجی ترامپ مستقیماً به عربستان انجام شد که نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک روابط میان دو کشور بود. این سفر با تشریفاتی باشکوه و امضای توافقات کلان اقتصادی و نظامی به ارزش صدها میلیارد دلار همراه بود. عربستان در دوران ترامپ از رویکرد ضدایرانی دولت او، به‌خصوص خروج از برجام و فشار حداکثری علیه ایران، نهایت بهره را برد و حمایت بی‌چون‌وچرای آمریکا از سیاست‌های منطقه‌ای خود، از جمله جنگ یمن را شاهد بود.

ترامپ نگاه عمل‌گرایانه‌ای به سیاست خارجی داشت و به مسائل حقوق بشری عربستان، از جمله قتل جمال خاشقچی، کمتر توجه نشان داد. این بی‌توجهی باعث شد محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، آزادی عمل بیشتری در اجرای سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای به دست آورد و پروژه‌های بزرگ اقتصادی چون چشم‌انداز ۲۰۳۰ را با حمایت واشینگتن پی‌گیری کند. روابط عربستان با آمریکا در این دوره بر پایه منافع مشترک اقتصادی و نظامی شکل گرفته بود و تعارض ایدئولوژیک کمتری وجود داشت، امری که فضای همکاری را بین دو کشور تقویت کرد.

اما با روی کار آمدن جو بایدن و تغییر رویکرد دولت آمریکا، روابط عربستان با واشینگتن به‌شدت سرد شد. بایدن از ابتدا، به‌ویژه در دوران تبلیغات انتخاباتی، نسبت به مسائل حقوق بشر در عربستان و سیاست‌های داخلی این کشور موضع انتقادی داشت و قتل جمال خاشقچی را محکوم کرد. بایدن وعده داده بود که عربستان را به دلیل رفتارهای حقوق بشری‌اش “منزوی” کند. روابط در دوران بایدن محدود به مسائل استراتژیک مانند انرژی و امنیت منطقه‌ای بود. بحران انرژی جهانی ناشی از جنگ اوکراین آمریکا را به سوی نزدیکی به عربستان کشاند، اما این تعامل نیز فاقد گرمی و کاملاً متمرکز بر نیازهای اقتصادی بود. همچنین، بایدن برخلاف ترامپ، تمایل کمتری به همراهی با سیاست‌های تهاجمی عربستان در قبال ایران داشت و بارها سعی کرد این کشور را مهار کند. عربستان در دوره بایدن سیاست خارجی مستقل‌تری در پیش گرفت و تلاش کرد روابط متعادلی با دیگر قدرت‌ها، از جمله چین و روسیه، برقرار کند.

با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در سال ۲۰۲۵ و انجام سفر رسمی او به عربستان، ریاض بار دیگر استقبالی پرشور از رئیس‌جمهوری آمریکا به عمل آورد. استقبال عربستان از ترامپ در این دوره نیز نشان‌دهنده تلاش این کشور برای بازسازی اتحاد استراتژیک با آمریکا پس از یک دوره سردی روابط در زمان بایدن است. عربستان با علم به رویکرد عمل‌گرایانه ترامپ و تمرکز کمتر او بر مسائل حقوق بشری، بار دیگر به دنبال جلب همکاری‌های اقتصادی عظیم و تأمین تسلیحاتی آمریکاست. در این دوره، احتمال توافق‌های بزرگ اقتصادی در حوزه انرژی، تسلیحات نظامی و فناوری نیز وجود دارد.

ترامپ همچنان عربستان را یکی از ستون‌های اصلی ائتلاف ضدایرانی خود می‌داند و عربستان نیز از رویکرد تهاجمی ترامپ در سیاست‌هایش علیه ایران حمایت می‌کند. این همراهی در شرایطی که عربستان به دنبال کاهش نفوذ ایران در منطقه است، زمینه را برای نزدیکی بیشتر فراهم کرده است. استقبال گرم عربستان از ترامپ همچنین نشانه‌ای از تلاش ریاض برای بازگرداندن آمریکا به همکاری‌های گسترده‌تر نظامی و اقتصادی در منطقه است.

در سطح داخلی نیز محمد بن سلمان از استقبال گرم از ترامپ برای تثبیت موقعیت سیاسی خود بهره می‌برد و این حرکت را به عنوان گامی در راستای افزایش مشروعیت بین‌المللی خود می‌بیند. عربستان امیدوار است تا با ترامپ به توافقاتی دست یابد که در دوران بایدن به دلیل تمرکز بر حقوق بشر و سیاست محدود بازدارنده، دست‌یافتنی نبودند.

در مجموع، رفتار عربستان در قبال رؤسای جمهوری آمریکا، از استقبال گرم از ترامپ در هر دو دوره تا سردی روابط با بایدن، نشان‌دهنده رویکرد عمل‌گرایانه این کشور در سیاست خارجی است. عربستان از فرصت ریاست‌جمهوری مجدد ترامپ استفاده می‌کند تا روابط استراتژیکی که در دوران بایدن تضعیف شده بود را بازسازی کند و خود را به عنوان یک متحد کلیدی در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی آمریکا مطرح کند. این رفتار همچنین تأکیدی بر اهمیت عربستان به عنوان بازیگری انعطاف‌پذیر در یک نظم جهانی چندقطبی است که به‌دنبال تأمین منافع خود از طریق روابط متوازن با قدرت‌های بزرگ است.