توهم منجی بودن

نویسنده: حمیدرضا جوادی قلعه، پژوهشگر مسائل اسرائیل

دیپلماسی ایرانی: درحالی که جنگ خونین اسرائیل علیه فلسطین به دوسالگی خود نزدیک می‌شود و تلفات غیرنظامیان در نوار غزه به نقل از رسانه‌های چپ‌گرایی مانند هاآرتص به بیش از صد هزار نفر رسیده است، دولت نتانیاهو اصرار به ادامه جنگ دارد؛ جنگی که با دو هدف عمده آزادی اسرای اسرائیلی و نابودی حماس آغاز شد اما تا به این جای کار هیچ یک محقق نشده است. افکارسنجی‌های داخلی در اسرائیل منعکس کننده تمایل اکثریت برای توقف فوری جنگ و دستیابی به توافق اسراست اما هیچ اراده‌ای در این زمینه از سمت ائتلاف نتانیاهو مشاهده نمی‌شود. 

در بیرون از صحنه نبرد، کشورهای مختلف جهان و به ویژه کشورهای غربی مانند فرانسه، بریتانیا، کانادا، استرالیا و... دولت فلسطین را به رسمیت شناختند‌ و درجه فشار بین‌المللی بر اسرائیل را افزایش دادند. آمریکا به عنوان شریک راهبردی اسرائیل نیز اخیرا از بحران گرسنگی سیستماتیک در نوار غزه نگران شده و زبان به انتقاد از اسرائیل گشوده است. در چنین شرایطی سوال اینجاست که جنگ در نوارغزه با وجود تعداد بالای مخالفان و منتقدان با چه هدفی دنبال می‌شود؟

دولت سی و هفتم اسرائیل درحالی قدرت را در دست گرفت که شعار اصلی آن اصلاحات قضایی در اسرائیل و مقابله با دولت عمیق بود. در چنین فضایی اسرائیل به صحنه تظاهرات عمومی تبدیل شده و دامنه اعتصابات به ارتش و بخش هایتک اسرائیل نیز کشیده شده است. 

با افزایش تنش‌ها در اسرائیل نفرت عمومی از نتانیاهو به اوج خود رسیده و جریان‌های پیش‌تر فعال در سلسله‌ تظاهرات‌های بالفور در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ استعفای نتانیاهو از قدرت را خواستار شده‌اند. 

درحالی که اسرائیل در آستانه یک جنگ داخلی و یا حتی یک کودتا از دل ارتش به سر می‌برد، شروع عملیات ۷ اکتبر روند رویدادهای داخلی در اسرائیل را تغییر داد. اگرچه اسرائیل در ظاهر متحد شد اما مطالبه استعفای نتانیاهو همچنان در گوشه و کنار شنیده می‌شد. 

نتانیاهو که ائتلاف خود را در خطر می‌دید، با توسل به خاطره مشترک جمعی یهودیان یعنی هولوکاست تلاش کرد تا بار دیگر در مقام یک منجی برای اسرائیل ایفای نقش کند. 

البته پیش‌بینی او در ظاهر درست بود. با ادامه جنگ و حذف رهبران و فرماندهان جبهه مقاومت سبد آراء نتانیاهو در نظرسنجی‌ها رو به فزونی بود. سقوط دولت بشار اسد نیز این پازل را کامل کرد؛ به طوری که او در اظهارات خود در اولین جلسه دادرسی بعد از سقوط دولت اسد، فهرستی از دستاوردهایش در جنگ ۷ اکتبر را به قضات ارائه می‌داد تا از محاکمه او شرمسار شوند. 

در واقع او به دنبال ترسیم این صحنه بود که آن‌ها در حال محاکمه منجی مردم اسرائیل هستند. این ژست سیاسی به جایی رسید که او ساعاتی قبل از آغاز جنگ تحمیلی ضد ایران، به دیوار ندبه رفت و شعار جنگ را (عام کِلاوی) از سفر اعداد (سفر بَمیدبار) بیرون کشید و رسما جنگ علیه ایران را اعلام کرد. او به دنبال این بود که خود را همچون موسی (ع)، نجات‌دهنده ترسیم کند. این درحالی است که واقعیت‌های حقوقی و اختلاف‌های بین رده سیاسی و نظامی در اسرائیل تائید می‌کنند که او به دنبال بهره‌گیری از جنگ برای نجات خود است.

در قوانین پایه اسرائیل چهار گزینه‌ برای خلاصی نتانیاهو از پرونده‌های قضایی وجود دارد که سه مورد از آن‌ها در شرایط فعلی محتمل‌تر است. یکی از این گزینه‌ها «عفو از سوی رئیس‌جمهور» است. شکل‌گیری تصویر یک قهرمان ملی از نتانیاهو و فشارهای خارجی مانند فشار ترامپ به دستگاه قضایی اسرائیل ممکن است اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل را به عفو نتانیاهو متقاعد کند. 

گزینه دیگر «تاخیر در رسیدگی» نام دارد که قادر است نتانیاهو را عملا از اتهامات حقوقی نجات دهد و کل فرآیند دادرسی را باطل کند. با وجود چنین گزینه‌ای طولانی شدن جنگ قطعا به نفع نتانیاهو است. 

گزینه دیگر «پس گرفتن کیفرخواست توسط دادستانی» است که این فرآیند نیازمند زمان و لازمه آن تکمیل شدن تلاش‌های نتانیاهو و باند همسو با وی برای اصلاحات قضایی است. ادامه جنگ، افکار عمومی اسرائیل را از اقدامات ائتلاف در موضوع اصلاحات قضایی منحرف می‌کند و مسیر را برای نجات نتانیاهو فراهم خواهد کرد.

جمع‌بندی

نتانیاهو درحالی در مسیر ادامه جنگ قرار دارد که رده نظامی اسرائیل به صراحت اعلام کرده که عملیات در نوار غزه بی‌هدف دنبال می‌شود؛ آمار خودکشی‌ها در ارتش به رقمی بی‌سابقه رسیده، اکثر سربازان اسرائیلی به «اختلال اضطراب پس از سانحه» دچار شده‌اند، شکایت نیروهای ذخیره از طولانی شدن مدت خدمت به اوج رسیده است و اکثریت افکارعمومی داخلی توقف فوری جنگ و توافق آتش‌بس برای بازگرداندن اسرا را خواستار هستند.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که ادامه این جنگ فقط تسهیل‌کننده مسیر اصلاحات قضایی در اسرائیل، نجات‌دهنده نتانیاهو از پرونده‌های قضایی، فراهم‌کننده شرایط مورد نیاز برای هدایت نبرد ضد دولت عمیق و ارضاکننده امیال جریان شهرک‌نشین برای انجام خشونت‌های بیشتر ضد مردم فلسطین و غصب زمین است.