ساختارهای گفتمانی؛ مانع توافق‌های بیشتر
نویسنده خبر:
حسین سلیمى
گفتاری از دکتر حسین سلیمی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی برای دیپلماسی ایرانی
مذاکرات هسته‌ای در ژنو با استقبال طرفین مذاکره روبرو شد و نتایج حاصل از آن بسترهای جدیدی را برای مذاکره و تعامل بیشتر میان کشورهای عضو گروه 1+5 و ایران بویژه میان تهران و واشنگتن فراهم ساخته است.
گفتاری از دکتر حسین سلیمی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی:
در آموزش‌های دیپلماتیک به طور معمول با دو نوع دیپلماسی روبرو هستیم؛ اول دیپلماسی آشکار است که در آن همه موارد از جمله متن مذاکرات، نتایج، امتیازهای رد و بدل شده روشن و شفاف است، و نوع دوم دیپلماسی پنهان است که در آن مواردی که به واقه میان طرفین مذاکرات مورد بررسی و گفت و گو قرار می‌گیرد با آن چیزی که اعلام می‌شود، کاملا متفاوت است.
ما در شرایط فعلی در مذاکرات هسته‌ای با امر شکلی بینابینی مواجه هستیم یعنی جنبه‌هایی از توافق‌ها و امتیازهای خواسته شده و داده شده اعلام می‌شود اما جنبه‌هایی از آن رسما اعلام نمی‌شود و ما باید از لابهلای گفته‌ها و کردارهای دیپلمات‌ها آن را حدس بزنیم.
آن‌چه در ظاهر امر وجود دارد بسته‌ای است که از جانب ایران ارائه شده و محتوای آن هیچ ارتباطی به مساله هسته‌ای ندارد اما آن چه در واقع رخ داده تا حدودی متفاوت است. از لابهلای گفتارهای اعلام شده به نظر می‌رسد که توافق‌هایی از سوی دو طرف صورت گرفته و آن چه از سخنان طرف ایرانی بر می‌آید ظاهرا ایران به تعلیق تن نخواهد داد اما ممکن است که به توقف در جایی که اکنون وجود دارد یعنی عدم گسترش غنی سازی اورانیوم تن دهد.
از سوی دیگر غرب نیز تعهداتی برای همکاری در مورد تکمیل طرح غنی سازی در خارج از خاک ایران و برخی همکاری‌های هسته‌ای دیگر با تهران و همچنین خودداری از وضع تحریم‌های جدید یا تشدید تحریم‌های موجود را ارائه کرده است. آن‌چه به عنوان نقطه امید از سوی دو طرف اعلام و موجب شده است که طرفین مذاکرات را ادامه دهند همین است، یعنی بروز نشانه‌هایی که حکایت می‌کند ایران به فرمول عدم گسترش به جای تعلیق همچنین به نظارت‌های کامل آژانس حتی در مورد تاسیسات جدید در قم پایبند خواهد بود و در ازای آن طرف غربی مذاکرات را ادامه می‌دهند، تحریم‌ها را سخت تر نخواهند کرد و این توافق‌ها موجب گسترش روابط میان طرفین و ادامه مذاکرات خواهد شد.
نشانه‌های دیگری نیز در این مذاکرات دیده شد، برای اولین بار پس از انقلاب مقام‌های رسمی ایران و امریکا درباره مسائل مربوط به ایران و امریکا مذاکره کردند. این نشان می‌دهد که هر دو طرف تا حدودی نسبت به اصلاح روابط خود نظر دارند. در سفر اخیر آقای احمدی نژاد به نیویورک ایشان مکرر نسبت به بهبود روابط ایران و امریکا ابراز امیدواری کردند که حاکی از وجود اراده‌ای در دو طرف برای تغییر در شیوه روابط است که می‌تواند هم در مذاکرات هسته‌ای و هم در نوع دیگری از مذاکرات خود را نشان دهد.
آن چه مانع اصلی در این زمینه است ساختارهای ذهنی و معنایی است که در شرایط فعلی پیش روی رهبران دو کشور برای تصمیم‌گیری است، در داخل ایران ساختارهای ایدئولوژیکی در ذهنیت رهبران و گفتار آنان ساخته شده که به نوعی گفتمان سیاست خارجی ایران را در تقابل با غرب و ایالات متحده امریکا همچنین در نمادسازی از مساله هسته‌ای به عنوان نماد مقاومت و فشار بر غرب شکل می‌دهد.
ایرانی‌ها گفتاری را تبدیل به ایدئولوژی مشروعیت بخش خود کرده‌اند که در آن دشمن تمام عیاری به نام امریکا و غرب وجود دارد و مسائل هسته‌ای نماد مقاومت و مقابله با این دشمن تمام عیار است، این گفتار به گونه‌ای کار اصلاح روابط و همین طور گفت و گوهای سیاسی و امتیاز دادن و امتیاز گرفتن را تا حدودی دشوار خواهد کرد، در طرف مقابل نیز به همین ترتیب است.
در حوادث پس از انقلاب تصویر ذهنی تصمیم‌گیران سیاسی غربی از ایران به گونه‌ای شکل گرفته که به گونه‌ای ممکن است با ساختارهای معنایی موجود در ذهن رهبران غربی و سازندگان افکار عمومی در اروپا و امریکا سازگار نباشد.
به نظر می‌رسد که دو طرف در تحلیل منافع ملی به تصمیم‌هایی رسیده‌اند که می‌تواند یخ‌های موجود در روابط را آب کند اما همچنان ساختارهای گفتمانی و ایدئولوژیکی وجود دارد که به عنوان مهمترین مانع در ذهنیت رهبران دو طرف از شکل گیری تفاهم‌های بیشتر جلوگیری می‌کند.
مذاکرات هسته‌ای در ژنو با استقبال طرفین مذاکره روبرو شد و نتایج حاصل از آن بسترهای جدیدی را برای مذاکره و تعامل بیشتر میان کشورهای عضو گروه 1+5 و ایران بویژه میان تهران و واشنگتن فراهم ساخته است.
نظر شما :