امیدی به تحول عمده در روابط با انگلیس نیست

چنانچه مستحضرید اخیرا دُمینیک جان چیلکات، به جای سر سایمون گس، از طرف دولت بریتانیا به عنوان سفیر جدید این کشور در جمهوری اسلامی تعیین شده، و منابع دولتی در ایران، از ملاقات وی با علی اکبر صالحی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، و تسلیم رونوشت استوارنامه خود به وی خبر داده اند. به نظر شما این اتفاق تا چه حد در روابط ایران و بریتانیا حائز اهمیت است؟‌آیا این می‌تواند به عنوان نشانه ای از عادی شدن روابط دوجانبه تلقی گردد؟

عادی شدن روابط معمولا در موردی استفاده می شود که دو کشور رسما روابط خود را به سطحی پایینتر از سفیر تنزل داده باشند که در مورد ایران و بریتانیا این موضوع صادق نبوده است. به دلیل حوادث پس از انتخابات، بازداشت کارمندان محلی سفارت بریتانیا، اتهامات مربوط به دخالت انگلیس در ناآرامیها و نحوه موضع گیری سفیر سابق بریتانیا، نوعی بی میلی دو جانبه در معرفی سفیر وجود داشت که ظاهرا با این انتصاب تغییری در حال شکل گیری است. باید توجه داشت که هرگونه تقلیل سطح حضور دیپلماتیک نشانه وجود اختلافات بنیادین است که فعلا در روابط دوجانبه ایران بریتانیا مشهود نیست. اصولا سیاست بریتانیا همیشه باز نگهداشتن کانالهای ارتباطی است که وسیله ای برای انتقال دیدگاهها و درک بهتر شرایط در کشورهای مختلف هستند و به نظر می رسد فرستادن سفیر جدید هم در همین راستا بوده است. من اگرچه معرفی سفیر جدید از سوی بریتانیا و پذیرش وی از طرف ایران را نشانه تغییر مثبت ولو اندک در مسیر حفظ روابط ارزیابی می کنم، ولی بطور کلی شرایط حاکم بر روابط ایران و بریتانیا بدلیل اختلافات دوجانبه و بین المللی دچار عدم ثبات است و نمی توان به تحول عمده ای در روابط با در نظر گرفتن این شرایط چشم داشت.

دُمینیک جان چیلکات از چه سوابقی برخوردار است؟ آیا در انتخاب او ملاحظه خاصی صورت گرفته است؟ 

در سوابق کاری آقای چیلکات آنچه جلب نظر می کند یکی حضور دیپلماتیک در نهادهای اتحادیه اروپا (نمایندگی بریتانیا نزد اتحادیه) و یا ادارات مرتبط با اتحادیه در وزارت خارجه بریتانیا (مدیرکل اروپا) می باشد و دیگری معاونت سفارت بریتانیا در واشنگتن است. به نظر می رسد این دو عامل یعنی سابقه کار دیپلماتیک با اتحادیه اروپا و دارا بودن سمت معاونت سفارت در واشنگتن در تعیین آقای چیلکات به عنوان سفیر در تهران نقش داشته است. چرا که عمده ترین چالش امروز در روابط غرب با ایران، پرونده هسته ای این کشور است. دو بازیگر عمده در غرب یعنی ایالات متحده و اتحادیه اروپا می باشند و تجربیات سفیر جدید در تهران می تواند بطور موثر در ترتیبات آتی بین ایران و اروپا و نیز نقش آمریکا به بریتانیا کمک کند. جدای از این موضوع باید توجه کرد که سمت معاونت سفارت در واشنگتن اصولا پست حایز اهمیتی است و معمولا افرادی که در ایالات متحده سابقه خدمت در رده‌های دیپلماتیک بالا را پیدا می کنند دارای اعتبار خاصی از لحاظ پیشینه کاری هستند و در آینده نیز در پستهای حساس قرار می گیرند.

 دُمینیک جان چیلکات در دیدار با دکتر صالحی گفته است که ماموریت دارد "تا واقعیت‌های ایران را فارغ از نگاه منابع رسانه ای، به دولت متبوع خود" منتقل کند. آیا این سخن به معنای رویه ای متفاوت از رفتارهای سایمون گس، سفیر سابق لندن در تهران است؟‌ 

این جمله بازتاب رویکرد جدیدی میباشد که متاسفانه سفیر قبلی بریتانیا ظاهرا به آن پایبندی چندانی نداشت. روش سفیر قبلی در نشر افکار و انتقادات شخصی از شرایط سیاسی در ایران و دولت میزبان درفضای اینترنت (توییتر و وبلاگ شخصی) خارج از عرف دیپلماتیک بود که موجبات ناخرسندی دولت ایران را نیز فراهم ساخت. اصولا سفرا متعهد به انتقال و اجرای سیاستهای دولت متبوع خود در چارچوبهای رسمی هستند و بیان نظرات در حد انتقادهای نامتعارف و افراطی بطور مستمر از سوی سفیر قبلی فراتر از وظایف و رفتار تعریف شده در عرف دیپلماتیک بود که با جابجایی به موقع وی از بحرانی شدن روابط دوجانبه جلوگیری شد. ظاهرا این نظرات سفیر جدید اشاره ای ضمنی به این موضوع است و تاکید بر اهمیت تعامل با دولت میزبان بر مبنای عرف و به دور از هیاهوهای دنیای رسانه ای علی الخصوص از نوع مجازی آن.

در حالی که آمریکا به شدت به تشدید تنش‌ها با ایران ادامه می‌دهد آیا امکان دارد روابط ایران با اتحادیه اروپا خصوصا بریتانیا به سمت کاهش تشدید‌ها پیش رود؟ با توجه به این موضوع که دولت ایران به این کار علاقه مندی نشان می‌دهد؟

تحرکات اخیر آمریکا و همراهی اتحادیه اروپا با آمریکا روند کاهش تنش را نوید نمیدهد. اتهامات آمریکا به ایران، تحلیلهای مربوط به احتمال حمله نظامی به ایران و انتشار گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی هسته ای مجموعا نشان از سیاست گذاریهای جدید علیه ایران می باشد. اما در هر صورت نمی توان از دستیابی به یک راه حل جامع ناامید بود و قاعدتا نخبگان در دو سوی ماجرا در تلاش برای رسیدن به یک تفاهم در قبال پرونده هسته ای ایران خواهند بود. در این مقطع خاص باید منتظر پیامدهای ناشی از گزارش جدید در شورای حکام  بود تا بتوان به تحلیل بهتری از شرایط دست یافت.